|
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Abdulla Avloniy ―Turkiy guliston yoxud axloq‖.
2. Kaykovus ―Qobusnoma‖.
3. Yusuf Xos Hojib ―Qutadg‘u bilig‖dostoni.
4. Alishеr Navoiy ―Muhokamat ul-lug‘atayn‖.
TA‟LIM JARAYONIDA FANLARARO ALOQADORLIKNING
PEDAGOGIK-INNOVATSION ASOSI
Salohiddinova N.M.-TerDU magistranti,
Abdualimova M.T.- boshlang„ich sinf o„qituvchisi
O‗zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida birinchi Prezidentimiz
ta‘limni isloh qilish sohasidagi katta vazifalarni belgilab bergan. ―Ta‘lim
to‗g‗risida‖gi Qonun, Kadrlar tayyorlash Milliy dasturini qabul qildi. Bu pedagogik
ilmiy tadqiqot ishlariga yanada ma‘suliyat bilan yondoshishni taqozo etadi. Dasturda
―Fan bilan ta‘lim jarayoni aloqalarini rivojlantirish‖ sohasidagi vazifalar alohida
belgilab berildi.Shu asosda, O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev
ta‘lim jarayonidagi islohotlar samarasini kuchaytirish maqsadida aynan ushbu yilni
―Bilimli avlod-buyuk kelajakning, tadbirkor xalq- farovon hayotining, do‗stona
hamkorlik esa- taraqqiyotining kafolatidir‖-deya ezgu g‗oyalar ustuvor bo‗lgan
shior asosida boshlab berdilar [1. 312]. Buning zamirida barkamol avlodni
tarbiyalash negizida ta‘lim sifatini yanada oshirish, kadrlar malakasini
kuchaytirish, ta‘limning barcha turlarida sifatli dars tizimini zamonaviy
pedagogik texnologiyalar asosida olib borish jarayonini mukammallashtirish
lozimligini anglatadi.
Hozirgi vaqtda ta‘lim jarayonida fanlararo aloqadorlik asosida interaktiv
metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarni o‗quv
jarayonida qo‗llashga bo‗lgan qiziqish kundan-kunga kuchayib bormoqda.
Jamiyatdagi aloqadorlik tushunchasi insonning alohida elementlarini yig‗ib,
ularni birlashtirish, yaxlit holga keltirish deb tushunish mumkin. Ta‘limning
151
fanlararo aloqadorlikning asosiy maqsadi boshlang‗ich maktabdayoq tabiat va
jamiyat haqida yaxshi tasavvur asoslarini qo‘yish va ularning rivojlanishi
qonunlariga o‘z munosabatini shakllantirishdir. Dars jarayonida o‘quv materialini
mavzular bo‘yicha tahlil etish yo‘li bilan turli o‘quv fanlarini qaysi mavzulari
bir-biri bilan aloqadorligi yuzaki ravishda aniqlansa, tarkibiy tahlil etish orqali
o‘quv materialining tashkil etuvchi tushunchalari, dalillari, qonuniyatlari,
hukm,xulosalari, tasavvurlari orasidagi aloqadorlik o‘rnatiladi. Bu jarayon o‗quv-
tarbiyaviy ishlarning samaradorligini ta‘minlash uchun, innovatsion pedagogik
texnologiyalar vositasida quyidagilarni amalda qo‗llashni taqazo etadi:
1. Darslarda interfaol va interaktiv usullardan keng foydalanish.
2. Dars jarayonida didaktik materiallar bilan ishlash.
3. Ommaviy axborot texnologiyalaridan uzluksiz foydalanish [3.3].
Maktab ta‘limini integratsiyalash,o‘qituvchilar bolalarda qanday qilib dunyo
to‘g‗risida yaxlit tushuncha hosil qilish va turli fanlar bo‘yicha bilimlarni
yaqinlashtirish uchun bir butun dastur tuzish ahamiyati har kungidan-da
ahamiyatli hisoblanadi. Bu masalada bizga fanlararo aloqadorlik muhim asos
bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, tabiatshunoslik va ona tili konstruksiyalash, tasviriy
san‘at va badiiy mehnat. Bu fikrimiz isbotini boshlang‗ich ta‘lim darslaridagi
fanlararo aloqadorlik misolida ko‗rib o‗tamiz:
Boshlang‗ich ta‘lim mundarijasini shakllantirish jihatdan rivojlantirish,
insonparvarlikni ta‘minlashga qaratilgan, jamiyatni insonparvarlik xususiyatini
ochish (jamiyatshunoslik, tarix, o‘qish, sinfdan tashqari o‘qish, musiqa, tasviriy
san‘at). Ta‘lim mazmuni bolalarni ko‘p tomonlama psixologik rivojlantirish, ularda
fikrlashni turli xillarini shakllantirishga qaratilgan. Integratsiyalashgan asosda har bir
o‘quv fanni o‘rganish bolalar uchun kuchliroq bo‘lgan psixologik jarayonni
faollashuviga,
uning
mahkamlanishi,
hissiy
qabul
qilinishi,
xotirani
mukammallashiga, fikrlash, nutq va tasavvur qilishni rivojlantirishga sharoit yaratadi
[2.32]. Maktab ta‘limi mazmuni bolalarni kelajakda har qanday fanni o‘zlashtirish
imkonini beruvchi asos quradi. Boshlang‗ich sinf o‗qituvchisiga integratsiyalangan
darslarga o‗tish oson, chunki bir o‗zi hamma fanlarni o‗qitadi. O‗quvchi
qanchalar yosh bo‗lsa, u shuncha kam biladi. Shuning uchun boshlang‗ ich
ta‘limda integratsiya imkonlari chegaralangan. Boshlang‗ich ta‗limda amalda
ichki va fanlararo aloqalardan foydalanish va rivojlantirish kerak. Boshlang‗ich
ta‘limda integratsiya ―oz-oz hamma narsadan‖ usuliga ega. Bolalar boshlang‗ich
ta‘limda juda ko‗p hodisa, tushuncha, fanlar bilan tanishishadi, lekin ular
to‗g‗risida elementlar tushuncha olishadi. Keyingi yillarda mavjud bilimlarini
to‗ldirib va kengaytirib borishadi. Shuning uchun o‗qituvchi bir xillikdan
qochishi va rang-barang shakl va usullarda dars o‗tishi talab etiladi.
Integratsiyalangan darslar charchoqni va taranglikni o‗quvchilardan oladi
faoliyatning bir turidan ikkinchisiga o‗tishi hisobidan ziyraklik va hozirjavoblikka
o‗rgatadi. Lekin 2-sinflarda integratsion darslarga uncha berilmaslik tavsiya etiladi.
Chunki bolaning bilim zaxirasi ko‗p emas, grammatik, matematik va texnik
ko‗nikmalari shakllanib ulgurmagan. Chunki integratsiya mavjud mavzuni
kengaytiradi, chuqur tahlil qilishni talab qiladi, hodisalarni umumlashtiradi, ularning
bilim doirasi boshqa fanlar hisobiga kengayadi. O‗quvchilar mustaqil tarzda shuncha
152
ishni bajarishga kuchi yetmasligi mumkin. O‗z navbatida o‗qituvchiga juda ko‗p
talablar qo‗yiladi. Integratsiyalashgan dars o‗qituvchidan qo‗shimcha tayyorgarlik,
katta bilimdonlik, yuqori kasb mahoratini talab qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
