Бошланғич таълим кафедраси

Бошни фидо айла, ато қошиға 
Жисмни қил садқа ано бошиға. 
Икки жаҳонингга тиларсен фазо, 
Ҳосил эт ушбу иккисин ризо.
Тун-кунунгга айлагали нур пош, 
Бирисин ой англа, бирисин қуѐш. 
Сўзларидин чекма қалам ташқари, 
Хатларидин қўйма қадам ташқари. 
13

Одобли киши одамларга ҳар томонлама намуна бўлади. Унинг энг яхши 

фазилатларидан бири ота-онасига ҳурматидир. Ўз ота-онасига ҳурмат ва 
эҳтиром билан қараган киши ҳеч қачон ҳаѐтдан адашмайди. Чунки униннг 
ҳаѐтини завқу шавққа тўлдириб турувчи падари бузруквори ва онаизори бор. Бу 
иккаласининг ҳурматини бирдек адо қилиш, қанча кўп ҳизматларини қилса ҳам 
уни кам деб билиш, ота олдида бошни фидо қилиб, онанинг боши олдида 
жисмини садқо қилиш яхши фарзанднинг олижаноб фазилатидир. Шу туфайли 
икки жаҳоннинг обод бўлишини истасанг, шу икки одамнинг розилигини 
олишинг лозим. Кечалари тунни ѐритувчи онангни ой деб билсанг, кундуз 
кунингга ѐғду сочиб уни ѐритиб турувчи отангни қуѐш деб бил. Улар чизган 
чизиғини энг тўғри йўл деб бил. Ҳамма ҳизматини сен одоб билан бажар. Ана 
шунда сенинг ҳаѐтинг нурга бурканади. Бунинг учун ―адаб‖ сўзидаги ―дол‖ дек 
қаддингни хам қилишинг лозим. Чунки ота-она дуоси сени ҳар қандай бало-
қазолардан асрайди.
Буюк мутафаккир шоир бу парчаларни ўзи яшаб турган даврда тож-тахт 
талашиб турган кишиларга қарата ѐзган эди. Зеро ўша даврда шаҳзодалар ўзаро 
зиддиятда бўлиб, барча имкониятларни қўлга киритиш учун тож-тахт учун 
курашаѐтган, ҳатто айримлари ўз оталарига қарши тиғ кўтаришга ҳам қўл 
урган. Бундай дахшатли курашлар сабаб улуғ олим Мирзо Улуғбек ўз ўғли 
раҳнамолигида қатл этилганди. Ота-бола ўртасидаги кескин зиддиятлар келиб 
чиқиб Ҳусайн Бойқаро ва улуғ ўғли Баддиуззамон ўртасида уруш келиб 
13
А. Навоий ―Ҳайратул- аброр‖ Т.: ―Фан‖ 1991йил, 160 бет. 

---

58 
чиқиши муқаррар бўлиб турган тахликали бир даврда бу фалокатнинг олдини 
олиш учун А.Навоий Бадиуззамонга хат ѐзиб, унда адиб Аҳмад Югнакийнинг 
қуйидаги тўртлигини келтиради.
Атодин хато келса кўрма хато, 
Савоб бил хато токи қилса хато. 
Атонинг хатосини билгил савоб, 
Сени юз балодин қутқарғай Худо.
14

Матн мазмунидан англашиладики, ота хато қилганида ҳам уни савоб деб 
билиш лозим. Чунки отанинг камчиликларини билганда ҳам уни савоб деб 
билган фарзандни қодир Оллоҳ ҳар қандай бало-қазолардан қутқаради. Унинг 
ҳаѐти фароғатда ўтади.
А.Навоий инсон тарбиясида ота-онага нисбатан ҳурматда бўлиш уларни 
ой ва қуѐшдай ҳаѐт қувончи деб билиши заруратлигини таъкидлайди. Уларнинг 
ҳизматида бўлишни фарзанд ўзининг муҳим кундалик вазифаси деб билиши 
уни ҳар қандай бало-қазолардан асрайди, келажакдаги ҳаѐтига нур сочиб 
туради. Ўз ҳаѐтининг ва турмушнинг фаровон бўлиши фарзанднинг ота-онасига 
борлиғини, имконини эҳсон қилган кишига шарафли кунларда яшаш насиб 
этади.