Бошқа тармоқларда бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

Дебет
4010 «Олинадиган счётлар» 
Кредит 
9030 «Бажарилган иш ва хизматлардан даромад» 
Тугалланиш фоизи усули 
қўлланилганда дастлаб яхлит қурилиш 
объектининг тугалланиш фоизи аниқланади. Бу кўрсаткич жами кетган сарф-
харажатларни қурилиш объектининг смета таннархига бўлиш ва 100 фоизга 
кўпайтириш йўли билан топилади. Топилган тугалланиш фоизи қурилиш 
ишининг тугалланган қисмига тўғри келувчи даромад қисмини топишга асос 
бўлади. Қурилишнинг тугалланган қисмига тўғри келувчи даромад унинг жами 

---

смета бўйича келишув қийматини (ҚҚС сиз) тугалланиш фоизига кўпайтириш 
ва 100 фоизга бўлиш орқали топилади.
Мисол.
Айтайлик, қурилиш объектининг шартнома қиймати 60000000 
сўм, шундан ҚҚС (20 %) 10000000 сўм. Демак, қурилиш объекти бўйича соф 
тушумнинг шартнома қиймати 50000000 сўм (60000000 – 10000000). Қурилиш 
объектининг смета бўйича таннархи 35000000 сўм. Қурилишнинг тугалланган 
қисмининг ҳақиқий таннархи 28000000 сўм. 
Юқоридаги маълумотларга кўра: 
(1)
қурилишнинг тугалланиш фоизи – 80,0 % (28000000 / 35000000); 
(2)
қурилишнинг тугалланган қисмига тўғри келувчи ялпи тушум – 
48000000 сўм (60000000 * 80 % / 100 %); 
(3)
қурилишнинг тугалланган қисмига тўғри келувчи соф тушум (даромад) 
- 40000000 сўм (50000000 * 80 % / 100 %); 
(4)
қурилишнинг тугалланган қисмига тўғри келувчи ҚҚС суммаси 8000000 
сўм (48000000- 40000000). 
Даромадларни тугалланиш фоизи асосида тан олиш усулида қурилишнинг 
тугалланган қисмининг қиймати ва тугалланиш фоизи пудратчи ҳамда 
буюртмачилар томонидан имзоланган «Бажарилган ишлар (қилинган 
харажатлар) қиймати тўғрисида маълумотнома – счёт-фактура» билан
тасдиқланади. Ушбу ҳужжат асосида қурилиш ташкилотида бажарилган 
қурилиш ишларидан олинган даромад ҳамда ҚҚС суммаларига юқорида 
келтирилган мос равишдаги бухгалтерия ёзувлари берилади.
Босқичли усул 
қурилиш объектининг таркибий қисмларини босқичма- 
босқич топшириш ҳолларида қўлланилади. Бу усулни қўллашнинг асосий 
шартларидан бири бўлиб қурилиш лойиҳаси ва қурилиш лойиҳа-смета 
ҳужжатларида унинг алоҳида олинган таркибий қисмларининг шартнома 
қиймати ҳамда смета таннархини алоҳида белгиланганлиги ҳисобланади. 
Бундай ҳолатларда қурилиш объектининг алоҳида олинган таркибий қисми 
(босқичи)га доир даромад ва таннарх тўғрисидаги маълумотлар «Бажарилган 
ишлар (қилинган харажатлар) қиймати тўғрисида маълумотнома – счёт-
фактура» ҳамда КС-6 шаклдаги ҳисоб регистрлари билан тасдиқланади. Ушбу 
ҳужжатлар асосида қурилиш ишининг алоҳида босқичини бажаришдан олинган 
даромад ва ҚҚС суммаларига юқорида келтирилган мос равишдаги бухгалтерия 
ёзувлари берилади. 
Қурилиш ташкилотларида бажарилган қурилиш ишларидан олинган 
даромадларнинг аналитик ҳисоби 16-с ишлов қайдномасида юритилади. Ушбу 
ишлов қайдномасида таҳлилий маълумотлар буюртмачилар ҳамда улар учун 
бажарилган қурилиш ишларининг турлари бўйича мужассамлаштирилади.