Bosh miyaning tuzilishi

O’rta miya
O’rta miya uzunchoq miyaning oldida joylashgandir. O’rta miyada nerv hujayralarining kattagina topplami bor. Nerv hujayralari shu yerda yadrolarni yoki markazlarni hosil qiiadi. Bu yadrolar sezuvchi va harakatlantiruvchi (effektor) yadrolarga bo’linadi.
Harakatlantiruvchi yoki effektor yadrolar muskullar tonusiga, binobarin, odam yoki hayvonning hamma harakatlariga bevosita ta’sir etadi. Keyingi miyaning funksiyalarini Ko’zdan kechirganimizda, keyjngi miyani o’rta miyadan ajratib qopyish tufayli muskullar tonusining o’zgarishi bilan tanishgan edik. Bunday operasiyada yozuvchi muskullar tonusi oshib ketadi, hayvonning oldingi va keyingi oyoqlari taranglashib yoziladi. boshi orqasiga qayriladi. Agar shunday hayvon yonboshi bilan yotqizib qopyilsa, shu holda yotaveradi.
Uzunchoq miya o’rta miyadan ajratib qopyilmaganda butunlay boshqacha manzara kuzatiladi. O’rta miyadan kopra yuqoriroqdan kesilganda, yozuvchi muskullar tonusi oshmaydi, yuqorida tasvir etilgan holda muskullar tarang bo’lgan bo’lsa, endi unchalik taranglashmaydi.
Ularga shuningdek hujayra tuzilmasining bir qismini (hujayra membranasini) tashkil etgan xolesterin kiradi, u gormonning ajdod moddasi hisoblanadi. Va nihoyat, yog’lar erituvchilar bo’lib, ular yog’da eruvchan vitaminlarning (masalan, Vitamin A, vitamin YE) oshqozon-ichak tizimidan to’liq o’zlashishiga imkon beradi.
Triglitseridlar ovqatlanish me`yoriga kiruvchi yog’larning asosiy qismini tashkil etadi. Bu neytral yog’lar bo’lib, ularning har biri glitserinning uch valentli spirtiga birikkan uchta yog’li kislotadan iborat. Eng ko’p uchraydigan yog’li kislotalar ichida palmitin, stearin, olein va linol kislotalaridir. Hayvon yog’larida asosan to’yingan yog’li kislotalar bo’ladi (dengiz suvdagi baliklar bundan istisno), o’simlik moylarida to’yinmagan yog’li kislotalarning miqdori ko’proq bo’ladi.

Bundan tashqari. tonusni idora etish qobiliyati ham bir qadar saqlanadi. Yonboshlatib qo’yilgan bunday it o’zicha oprnidan turadi. Agar boshining vaziyati o’zgartirilsa, u boshini gorizontal holda tutishga intiladi. Binobarin, o’rta miya tonusni idora etadi va uni tegishlicha taqsimlaydi. Bu, uygpun harakatlar qilish uchun zarur shartdir.

Muskullar tonusiga taalluqli reflekslarning yoylari quloqdagi vestibulyar apparatida. shuningdek muskullarda boshlanib. u yerdan impulslar markazga intiluvchi tolalar orqali uzunchoq miyaga boradi. Yuqorida ko’rsatilgan yopl orqali kelgan qo’zg’alish uzunchoq miya bilan orqa miyaga o’tib , muskullar tonusini o’zgartiradi.
Sezuvchi nerv yadrolariga kelganda, ularning faoliyati kopruv va eshituv funksiyalari bilan bog’langandir. Bosh miyasi o’rta miya yuqorisidan olib tashlangan hayvon yorugplik va tovushni sezadi. Agar shunday hayvonga ravshan yorugplik tushirilsa, u yorugp tushgan tomonga boshini buradi, Unda qorachiq refleksi ham saqlanib qoladi. Bunday hayvon tovush chiqqan tomonga ham boshini buradi. Bu reflekslar oriyentirovka (chamalash) reaksiyalaridan iboratdir.