Бош мия пўстлоғининг сенсор қисмлари. Ишдан мақсад

Бош мия пўстлоғининг сенсор қисмлари.
Ишдан мақсад: Бош мия пўстлоғининг сенсор қисмларининг жойлашган ўрни ва функцияларини ўрганиш.
Ишни бажариш учун намуна: Бош мия ярим шарларининг ҳар бирида соматик (тери ва мушак- бўғинлардан) ва висцерал (ички аъзолардан) сезгиларнинг бирламчи соҳалари бор. Улар биринчи ва иккинчи соматосенсор соҳалар деб аталади.
Бош мия пўстлоғининг орқа марказий пуштасида биринчи соматосенсор соҳа жойлашган бўлиб, юзаси иккинчи соматосенсор соҳаникидан анча катта. Бу соҳада қўл кафти, товуш аппарати, юз вакилликлари кўп жойни эгаллаган бўлиб, бадан ва оёқлар вакилликлари анча кам жой эгаллаган. Иккинчи соматосенсор соҳа Сильвий эгатининг латерал қисмида жойлашган бўлиб, унга электр токи таъсир эттирилганда босим, тегиш ёки иссиқ сезилади.
Соматосенсор соҳалар олиб ташланганида сезгиларни шакллайдиган таъсиротлар кучидаги фарқ деярли билинмайди. Соматосенсор соҳаларнинг асосий вазифаси таламуснинг ўзига хос ядроларидан келадиган маълумотларни баҳолаш ва бирлаштиришдан иборат. Бу ерда шаклланаётган сезгилар кучини солиштириш баданнинг таъсирланаётган қисмларини фазодаги муносабатини аниқлаш, сезгиларнинг ўхшашлиги ва фарқларини баҳолашдан иборат. Бу иккала соматосенсор соҳалардан ҳаракатлантирувчи эфферент толалар чиққанлиги сабабли, улар сенсомотор соҳалар деб ҳам юритилади.
Миянинг энса қисмида кўрув анализаторларининг ўзаги жойлашган (17соҳа). Ярим шарлардаги кўрув анализаторларининг марказида иккала кўз тўр пардаси, яъни чап ярим шардаги марказга иккала кўз тўр пардасининг ўнг ярми, ўнг ярим шардаги марказга - иккала кўз тўр пардасининг чап ярми проекцияланади. Бирламчи кўрув маркази бўлган 17-соҳа ёнидаги 18- ва 19соҳалар ҳам кўрув сезгисига даҳлдор. 18-ва 19-соҳалари шикастланган одам, ёзилган сўзни англамайди. Бу соҳалар кўз соққаси ҳаракатларини бошқаришда иштрок этади.
Мия устки чакка пуштасининг ўртасида эшитув анализаторининг марказий ўзаги жойлашган (41- ва 42- соҳалар). Бу соҳаларга электр токи таъсир этилганда одам товушни сезади. Эшитув марказининг бир томони шикастланса одам бутунлай кар бўлмайди, аммо яхши эшитмайдиган бўлиб қолади. Товуш келган томонни аниқлаши ва товушларни вақтга боғлаши қийинлашади. Чап ярим шардаги эшитув марказининг маълум қисми нутқни тушинишга ёрдам беради. Агар шу қисм шикастланса, одам гапира олмайди ва гапга тушунмайди. Мия пўстлоғида ҳид ва таъм билиш анализаторларининг марказлари ҳам жойлашган.