Borliq va rivojlanish falsafasi

tafovut
narsa — hodisalarning farq qiluvchi tomonlarini ifodalovchi 
tushunchadir. 
Qarama-qarshilik
deb esa, narsa, voqyea-hodisalarning bir-birini taqozo etuvchi 
va shu bilan birga bir-birini inkor etuvchi tomonlari, kuchlarining o‘zaro munosabatiga 
aytiladi. 

---

Qarama-qarshiliklar o‘rtasidagi munosabatni 
ziddiyat
degan tushuncha ifodalaydi. 
Ko‘p hollarda ayniyat va tafovutning zidligi va ularning bir maxrajga kelishi, me’yoriy 
o‘zgarishlar tufayli rivojlanish, taraqqiyot, yangilanish jarayonlari amalga oshadi. 
Taraqqiyot shu ma’noda ayniyat, tafovut va ziddiyatlarning paydo bo‘lishi, rivojlanishi 
va hal qilinishidan iborat bo‘lgan abadiy va azaliy murakkab jarayondir. 
Sobiq Ittifoqning mafkurasi darajasiga ko‘tarilgan marksizmda asosan ziddiyatga 
ko‘proq e’tibor berilar edi. U mutlaqlashtirilar va jamiyatga ko‘chirilib, asosan, 
antogonistik ziddiyatlar to‘g‘risida gapirilar va ularning yechilishi insoniyatni baxtli 
hayotga olib boradi, deya xayol qilinar edi. Holbuki, insoniyat paydo bo‘libdiki, uning 
hayotida ayniyat va tafovut ham, ziddiyat va qarama-qarshiliklar ham mavjud bo‘lib 
kelmoqda. Odamzod ziddiyatlar kamroq bo‘lgan, kishilarning xilma-xil intilish va 
maqsadlari, bir-biridan farq qiladigan g‘oyalari uyg‘unlashgan, barqarorlik ustuvor 
bo‘lgan jamiyatni qurish uchun bosh qotirib kelmoqda. 
Anu shunday intilishlar fanda 
«Konfliktologiya»
(konflikt — ziddiyat, logos- 
ta’limot) deb ataladigan falsafiy yo‘nalish paydo bo‘lishiga olib kelgan. Bu soha bilan 
shug‘ullanadigan olim va mutaxassislar konfliktologlar deb ataladi. Ular konfliktlarni 
keltirib chiqarish emas, balki ularning oldini olish va jamiyat uchun foydali tarzda hal 
qilish yo‘llari va usullari ustida bosh qotirishadi. 
Har bir ziddiyatning aniqlanishi, hal qilinishi o‘zgarishga, yangilanishga, bir 
sifatdan ikkinchi sifatga, eskidan yangiga o‘tishga sabab bo‘ladi. Olam turli-tuman 
bo‘lganligi uchun ziddiyatlar ham xilma-xildir. Masalan, ichki va tashqi ziddiyatlar, 
asosiy va asosiy bo‘lmagan ziddiyatlar mavjud. Ular o‘rtasida farq bo‘lgani bilan birga, 
mutlaq chegara ham yo‘q. Chunki amalda, hayotda ular bir-biriga o‘tishi, birgalashib 
ketishi va taraqqiyotda turli xil o‘rin tutishlari mumkin.