Book · October 020 citations reads 1,496 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

 
Rivojlangan mamlakatlarda «norasmiylik». 
K.Xartning 
kashfiyotlaridan so‘ng norasmiy iqtisodiy faoliyat faqatgina 
kamtaraqqiy etgan mamlakatlarda mavjud emasligi aniqlandi. 1970-
yillarda 
norasmiy 
iqtisodiy 
faoliyat 
g‘arbning rivojlangan 
mamlakatlarida ham aniqlandi.
120
Rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda “xufyona iqtisodiyot” 
mavjudligini amerikalik iqtisodchi P.Gutmann kashf etgan. 1977 
yilda u maqola chop etib, unda bu hisobga olinmaydigan faoliyat keng 
tarqalib ketib, uni endi e’tiborsiz qoldirib bo‘lmasligini ta’kidlagan 
edi
121
. 1979 yilda amerikalik iqtisodchi Edgar Fayg tomonidan e’lon 
qilgan maqola mojarolarni keltirib chiqardi: professor AQShda 
“boshqarilmaydigan iqtisodiyot” (irregular economy) rasmiy 
YaMMning uchdan birini qamrab olganligini hisoblab chiqdi, bu 
ko‘rsatkich “uchinchi dunyo” mamlakatlari norasmiy sektorining 
hajmi bilan deyarli tengdir
122
. E.Faygning hamkasabalari bir ovozdan 
uni ko‘rsatkichlarni bir necha baravar ko‘tarib yuborganlikda 
ayblashdi (balkim, muallif ataylab maqolani ko‘pirtirib yozgandir). 
120
Ta’kidlash kerakki, g‘arbda yashirin bozorni (black market) 1940-1950 yillardan 
boshlab o‘rganilgan, bunda ikkinchi jahon urushi davrida asosiy iste’mol tovarlariga 
bo‘lgan narxlarni tartibga solish tajribasi oqibatlaridan foydalanilgan. Aynan o‘sha 
davrda yashirin bozorning chetga og‘uvchi talab va taklif egri chiziqlariga ega klassik 
modeli (Bouldyng modeli) ishlab chiqilgan edi. Ammo bu tadqiqotlar “aql o‘yini” 
akademik xarakteriga ega bo‘lib, katta e’tiborni jalb etmas edi, chunki harbiy tartibni 
yo‘q bo‘lishi bilan ushbu tadqiqot ob’ekti yo‘q bo‘lib ketadi deb hisoblanar edi. Qarang: 
Butterworth J. 
The Theory of Price Control and Black Market. Aldershot etc., Avebury, 
1994. P. 26-35. 
121
Qarang: 
Gutmann P. 
The Subterranean Economy // Financial Analysis Journal. 
1977. Vol. 33. 
122
Qarang: 
Feige E. L., Feige E. 
How big is the irregular economy? // Challenge. 
1979. Vol. 6. No. 22. P. 5-13. 

---

Masalan, P.Gutmann 1978 yilda AQSh norasmiy iqtisodiyoti hajmini 
rasmiy YaMMga nisbatan taxminan 10% deb baholagan edi
123
, 
V.Tanzi esa bu ko‘rsatkichni 4,4% deb qayd qilgan edi
124
. 
Mutaxassislar ushbu hodisani miqyosi haqida munozaralarni davom 
ettirishi bilan rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiyotning ushbu 
sektoriga muntazam ravishda e’tibor qaratila boshlandi. Keyinchalik 
norasmiy iqtisodiy faoliyatning maxsus tadqiqotlari faqatgina 
AQShda emas, balki boshqa rivojlangan mamlakatlarda ham olib 
borilish boshlandi.