Book · November 019 citations reads 2,947 authors

5-§. Tarbiya jarayonining mohiyati va uning tamoyillari. Tarbiya 
metodlari va vositalari 
REJA: 
1.
 Tarbiyaning mazmuni va asosiy yo‘nalishlari 
2.
O‘quv-tarbiyaviy vaziyatlarning turlari va ularni tashkil qilish 
shakllari
3.
Oila pedagogik o‘zaro munosabatlar hamda shaxs tarbiyasi va 
kamolotining sub'ekti sifatida 

---

127 
4.O‘z-o‘zini tarbiyalash va o‘z-o‘zini kamol toptirishning psixologik-
pedagogik asoslari 
 
Tayanch tushunchalar:
tarbiya, shaxs, tarbiyalanganlik, ma’naviyat, 
axloqiylik, tarbiya turlari, tarbiya qonuniyatlari, metodlar, vositalar, xalq 
pedagogikasi.
 
Tarbiyaning mazmuni va asosiy yo‘nalishlari. O‘quv-tarbiyaviy vaziyat 
tushunchasi. 
Pedagogikada tarbiya muhim o‘rin egallaydi. Jamiyat va 
pedagogikaning tarixiy rivoji davomida mazkur kategoriyani tushuntirishga 
turlicha yondashuvlar yuzaga keldi. Eng avvalo, keng va tor ma'nodagi tarbiya 
farqlanadi.
Tarbiya tamoyillari - yo‘l - yo‘riq ko‘rsatuvchi qoidalar hisoblanadi. 
Tarbiyadan ko‘zlangan asosiy maqsad- har tomonlama ma'naviy rivojlangan, 
aqliy va axloqiy barkamol mutaxassis shaxsini shakllantirishdan iborat. 
Tarbiyaviy ish ma'lum maqsadni ko‘zlovchi va uzluksiz davom etadigan 
jarayondir. Tarbiyaning ma'lum maqsadga qaratilganligi bo‘lajak 
mutaxassislarning axloqiy, ma'naviy tarbiyalanganlik istiqbollarini ko‘ra bilishda 
yordam beradi. 
Inson paydo bo‘libdiki, tarbiya jarayoni va tamoyillari mavjud.
Tarbiya jarayoni shaxsni maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun 
uyushtiriladi va tarbiyalanuvchining shaxsiga muntazam va tizimli ta'sir etish 
imkoniyatini beradi. Tarbiya jarayonida bo‘lajak mutaxassisda his-tuyg‘ular va 
turli qobiliyatlari rivojlanadi, g‘oyaviy, axloqiy, irodaviy, estetik xislatlari 
shakllanadi, tabiatga, jamiyatga ilmiy qarashlar tizimi tarkib topadi, meditsina 
sohasidagi bilimlari tarkib topadi. Tarbiya jarayonida yoshlarda jamiyatning
mutaxassis shaxsiga qo‘yadigan axloqiy talablariga muvofiq keladigan xulqiy 
malaka va odatlari hosil qilinadi.
Tarbiya asosida yoshlarda miliy qadriyatlarga hurmatni kuchaytirish, 
insonparvarlik, umuminsoniy qadriyatlarga, millatlararo totuvlik, bagrikenglik, 

---

128 
dunyoviy ilmlarga intilish va ilg‘or madaniyatni shakllantirish, dinning 
dunyoviylik bilan qarama-qarshi emasligini anglash, xuquqiy madaniyat- sog‘lom 
dunyoqarashning mu'him omili ekani to‘grisidagi ma'lumotlarni ko‘paytirish, 
ma'rifatning shaxs intellektual salohiyatini oshirishdagi imkoniyatlari kengligini 
isbotlash kabi tamoyillarga tayanadi. 
Tarbiya mazmuni
 
deganda, qo‘yilgan maqsad va vazifalar bilan bog‘liqlikda 
ta'lim oluvchilarning egallashi lozim bo‘lgan bilim, malaka, e'tiqod, shaxs sifati 
va xarakteri, xulq-atvor tizimi tushuniladi. 
Tarbiyaning umumiy vazifalari: 

jamiyat a'zolarining maqsadga yo‘naltirilgan rivojlanishi hamda ularning qator 
ehtiyojlarini qondirish uchun shart-sharoit yaratish; 

jamiyat rivoji uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy madaniyatga mos yetarlicha 
hajmdagi «inson kapitali»ni tayyorlash; 

madaniyatlarni uzatib turish orqali ijtimoiy hayotning barqarorligini 
ta'minlash; 

ma'lum jins yoshi va ijtimoiy-kasbiy guruhlarning qiziqishlarini hisobga 
olgan holda ijtimoiy munosabatlar doirasida jamiyat a'zolarining harakatini 
tartibga solish.