Book · November 019 citations reads 2,471 authors

         Pedagogika fanining asosiy  kategoriyalari.     
 
Har 
bir 
fanning 
mazmun  va  mohiyatidan  kelib  chiqadigan,  uning  asosiy  tomonlarini  yoritishga 
xizmat  qiladigan  va  eng  ko‘p  ishlatiladigan  asosiy  tushunchalari  bo‘ladi.  Xuddi 
shuningdek  pedagogika  fanining  ham    asosiy    tushunchalari  -kategoriyalari 
mavjud.  
Kategoriya-
  (yunoncha:    kategoria-  «ko‘rsatma»,  «dalil»,  «tushuncha») 
pedagogikada  ta'lim  va  tarbiyaga  oid  jarayonlar  xususiyatlarini,  mohiyat-
mazmunini, shaxs va jamiyat, shaxs va guruh, shaxs va jamoa o‘rtasidagi,  ta'lim 
va  tarbiya,    ma'naviy-ma'rifiy,  axloqiy-estetik,  iqtisodiy-ekologik  va  boshqa 
munosabatlarni  aks  ettiruvchi  asosiy  tushunchadir.    Kategoriya  bilish 
jarayonlarining  tarixiy  rivojlanishi  va  jamiyat  tajribasi  asosida  paydo  bo‘ldi. 

---

15 
 
Kategoriyalar    orqali  inson  borliqni  va  tevarak  atrofni,  ijtimoiy  hayotda    sodir 
bo‘layotgan voqyea-hodisalarni o‘rganadi.  
 
Pedagogika  fanining  asosiy  kategoriyalari  shaxs  kamolotini  ta'minlash,  ta'lim 
va  tarbiya  samaradorligiga  erishishga  qaratilgan  jarayonlarning  umumiy 
mohiyatini yoritadi. Eng muhim katego-riyalar sirasiga quyidagilar kiradi: shaxs, 
tarbiya,  ta'lim  (o‘qitish,  o‘qish),  bilim,  ko‘nikma,  malaka,  kompetensiya, 
ma'lumot, shakllantirish, rivojlantirish. 
Shulardan biri va asosiysi sifatida  «
pedagogika
» atamasidir.    («Peys»- 
bola  va  «agogein  -  yetaklamoq  degan  ma'noni  bildiruvchi    yunoncha: 
«paydogogos» so‘zlaridan paydo bo‘lgan).  Bugungi kunda «pedagog» so‘zi keng 
qamrovli , yangicha ma'no kasb etadi.  
        Pedagogikaning  yana  bir  muhim  tushunchalaridan  biri  «
didaktika
» 
kategoriyasidir.  Miloddan  oldingi  3-2  asrlarda  qadimgi  Yunonistondagi 
maktablarda  ta'lim  beruvchi  kishini  «didaskal»  deb  atashgan.  «Didaktika»- 
yunoncha  «didaktikos”  so‘zidan  kelib  chiqib,  «o‘qitish»,  «o‘rgatish»,  «bilim 
berish» ma'nolarini anglatadi.  Qadimgi  yunonlar  o‘qitish  faoliyatiga    nisbatan 
«didasko»,  o‘qituvchi  o‘rnida  «didaskal»,  o‘quvchiga  nisbatan  «didaskale» 
atamalarini  ishlatishgan.  Ammo  «didaktika»  termini  o‘zining  dastlabki 
ma'nosidan  ancha  uzoqlashgan.    Hozir  bu  tushunchalarning  hajmi  va  mazmuni  
ancha boyigan va kengaygan bo‘lib, u faqat o‘qituvchining faoliyatini  emas, shu 
bilan  birga  o‘quvchining  faoliyatini,  ta'limiy  texnologiyalar,  ta'lim  metodlarini 
ham qamrab oladi.  
Pedagogikaning asosiy  kategoriyalari: