Book · January 020 citations reads 4,481 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Kisloro
d (O) – 85%, 
vodorod 
(N) - 10,7%, 
xlor
(Cl) – 0 - 2,0%, 
natriy
(Na) - 1,0%. 
Yerning qattiq qismi 
litosfera
deb atalib, ba’zan uni 
yer po’stlog’i
deb 
atashadi. 
Litosfera
yerning qattiq qobig’i bo’lib, planetamizning sial va sima 
zonalarini o’z ichiga oladi. Litosfera yuzasidagi notekisliklar uning relyefini 
tashkil qiladi, okean cho’kmalari va materiklar massalari litosfera relyefining 
asosiy elementlaridir. Shokal’skiy hisoblariga ko’ra, quruqlikning dengiz sathidan 
balandligi 900 m ni tashkil qiladi. 
Litosferaning kimyoviy tarkibini o’rganish sohasidagi barcha ishlar 
A.P.Vinogradovning 1950 yilda qilgan hisobiga ko’ra 16 km chuqurlik uchungina 
olib borilmoqda. Bunda litosferadagi minerallar tarkibida kislorod - 46,8%,
natriy - 2,6%, kremniy - 27,3%, kaliy - 2,6%, alyuminiy - 8,7%, magniy - 2,1%, 
temir - 5,1%, kal’tsiy - 3,6% ekanligi aniqlandi. 
Materiklarning sathida pastliklar va balandliklar, yassi tog’lar, tog’ 
tizmalari, tog’lar, tepaliklar bor.
Litosferada 3 xil qatlam joylashgan. Eng ustki qatlam cho’kindi jinslar, 
o’rtada granit va eng ostida bazal’t qatlami joylashgandir.
Cho’kindi jinslar qatlami
- magmatik yo’l bilan hosil bo’lgan jinslarning 
yemirilishi va qayta yotqizilishi mahsulotidir. Uning qalinligi - quruqlikda 0 dan 
10-15 km gacha, okeanda esa o’rtacha 0,3 - 0,5 km, ba’zan 1 km gacha boradi. 
Jinslarning o’rta zichligi 1,8 - 2,5 g/sm
3
. 
Granit qatlam
- Quruqlikda uning qalinligi 30 - 40 km ga yetadi. Okean-
larda esa bu qatlam bo’lmasligi ham mumkin yoki bo’lsada, qirg’oq oldi yerlarda 
0,4 - 0,5 km, ba’zan 1-2 km ga yetadi. Bu qatlam jinslari qumtuproq va alyuminiy-

---

18 
ga to’yingan bo’lib, granit, granodiorit, gneys va boshqa magmatik va metamorfik 
jins ko’rinishlarida uchraydi. Jinslarning o’rtacha zichliklari 2,7 g /sm
3
ga teng.