Book · January 017 citations reads 5,818 authors

Transport 
Ayol  kishiga  joy  berayotgan  erkak  o‘rnidan  turib,  uzoqroq  joyga  borib 
turadi.  Ishdan  charchab  kelayotgan  erkakni  ayolga  joy  bo‘shatish  kerak,  deb  hech 
kim  majburlamaydi. O‘z vijdoniga havola. Ammo odob bolali ayollar,  yoshi katta 
yoki  nogironlarga  joy  berishni  talab  qiladi.  Ba’zida  qariyalar  turib,  erkaklarimiz 
yoshgina  chiroylik  qizlarga,  garchi  ular  o‘tirmasa  ham,  sakrab  turib  joy  beradilar. 
Ba’zida  esa  kuchli  jins  vakillaridan  deb,  ayollarni  noziklikda  ayblashni  yaxshi 
ko‘radigan  o‘sha  erkaklarimiz  qizlarga  tugul  yoshi  katta  ayollarga  ham  joy 
bermaydilar  yoki  yonida  o‘tirgan  yosh  qizni  turib  joy  berishini  kutib  o‘tiradilar. 
Mardlik  ham  nomardlik  ham,  haqiqiy  erkaklik  g‘ururi  ham  mayda  narsalardan 
boshlanadi.  O‘z  jonini  shu  erda  ayagan  erkakdan  boshqa  narsani  kutmasa  ham 
bo‘ladi. Qizlarimiz esa o‘z dugonalari bilan gaplashib ketayotgan va kattalarni yoki 
homilador  ayollarni  “sezmay”  qolganlarini  ko‘rsatishga  intilsalar-da,  bu  juda 
xunuk ko‘rinish kasb etadi. Garchi yo‘lovchilar sizlarga hech narsa qila olmasalar-
da,  siz  ham  kelajagingiz  uchun  kichiklar  oldida  shunday  “ibrat”  tayyorlaysiz. 
Keyin  xafa  bo‘lmang.  Joy  berilgan  odam  tashakkur  aytadi,  ammo  uni  gapga 
tutmaydi. Agar erkak bilan ketayotgan ayolga boshqa erkak joy bersa, tashakkurni 
yonidagi  erkak  kishi  bildiradi.  Transportdan  chiqishda  avval  erkak  tushib,  ayolga 
chiqishga  yordam  beradi.  Notanish  erkakka  bu  gap  taalluqli  emas.  Biron 
qiyinchilik  tug‘ilmasa,  ayol  kishini  o‘tkazib  yuboraveradi.  Bolali  yoki  yuki  bor 
ayolga  chiptachi  yoki  haydovchi  yordam  bermagan  taqdirda  notanish  erkak  buni 
o‘z  bo‘yniga  oladi,  ammo  buni  ortiqcha  so‘zlarsiz,  tanishuvga  intilishsiz  jiddiy 
tarzda bajaradi. 
Poyezd,  tramvay  yoki  avtobusda  yonimizda  turgan  kattalarni,  erkaklar  – 
ayollarni o‘tkazib navbat bilan shoshmasdan chiqiladi. Agar ayol erkak kishi bilan 
bo‘lsa,  navbatga  qarab  joy  olishadi.  Ayollar  o‘z  “imkoniyatlaridan”  foydalanib 
tramvay  vagoni  yoki  avtobusga  hammadan  oldin,  yonidagi  yo‘ldoshini  tashlab 
chiqib  olmaydi.  Ammo  bu  ro‘y  bersa,  erkak  unga  yetib  olishga  harakat  qilib 
oldinga boshqa ayollarni, turtib jon-jahdi bilan intilmaydi. Olomon bir pasga sizni 
ayirsa,  buni  qo‘rqinchli  joyi  yo‘q.  Ayolga  joy  berilgach,  u  o‘zining  sog‘lom 
maktab  yoshidagi  farzandini  u  joyga  o‘tkazishi  yaxshi  emas.  Yoshi  o‘tgan  ayolni 
yetaklab ketayotgan ayol o‘tirishga joy topolmasa, yoshroq odamdan iltimos qilishi 
mumkin,  albatta,  odob  bilan.  Ayollar  o‘zidan  katta  yoshdagi  erkaklarga  joy 
bermaydilar.  Bir  tarafdan  bu  ko‘rinishning  qari  ekanligini  ko‘rsatib,  xafa  qilib 
qo‘yishi  mumkin.  Yosh  qiz  yoshi  katta  odamga  joy  bersa  bo‘ladi.  Transportda 
odamlar  oyog‘ini  bosmaslikka,  birovga  suyanib  olmaslikka,  yyelkasidan 
turtmaslikka  harakat  qilish  lozim.  Yo‘lovchilarni  zimdan  kuzatish  ham  yaxshi 
emas.  
Poyezdda  atrofdagilarga  nisbatan  e’tibor  va  mulozamat  ancha  qiyinchilik 
talab  qiladi.  Tiqilinch,  issiq  va  yuklar  –  bularning  barchasi  bosiq  odamni 
turtinishni va achchiq so‘zini “ayamaydigan” temiryo‘lchiga aylantirib qo‘yadi. 
Samolyotdagi yo‘lovchilardan odatiy yo‘l qoidalari talab qilinadi. Bu yerda 
yuqoridagi  muammolar  yo‘q.  Ammo  yo‘lovchilar  orasida  vahima  qilish  ham 

---

98 
 
yaramaydi:  “Menimcha  bitta  motor  ishlamayapti

”,  yoki  sizga  ma’lum  bo‘lgan 
havo  yo‘llardagi  falokatlarni  eslab  o‘tirish:  “O‘shanda  ob-havo  xuddi  shunday 
ochiq edi

” qabilidagi voqealarni aytish yaramaydi. 
Avtomashinada  kezish  –  bu  ham  o‘ziga  yarasha  qoidalarga  amal  qilishni 
talab  qiladi.  Eng  yaxshi  joy  –  haydovchining  yonida.  To‘g‘ri,  bu  sal  xavfliroq, 
ammo qiziqarli. Bu joy ikki kishiga mo‘ljallangan. Birinchisi – mashina egasining 
rafiqasi,  qolganlar  esa  orqa  o‘rindiqda  o‘tiradi.  Ammo  mehmonga  ixtiyor 
berganingiz  ham  ma’qul,  unga  orqa  o‘rindiq  yoqishi  mumkin.  Demak,  ikkita 
“mezbon”  –  oldinda  va  ikkita  mehmon  –  orqa  o‘rindiqda.  Ba’zida  esa  mashina 
egasining  yonida  erkak  mehmon  o‘tiradi,  ayollar  esa  –  orqa  o‘rindiqda.  Ikkala 
variantni mehmonlarga tanlash orqali tavsiya etgan ma’qul. 
Bir  paytlar  ayol  kishini  olib  ketayotgan  haydovchining  vazifasiga  eshikni 
ochib berish kirar edi. Buning  uchun  u rulni tashlab,  mashinaning  boshqa tarafiga 
aylanib  o‘tib,  ayolga  chiqishga  yordam  berar  edi.  Hozir  bunday  emas.  Ammo  u 
chiroyli ko‘rinishga ega. Ko‘p hollarda esa haydovchi biroz cho‘zilib eshikni ayol 
uchun  ochib  yuboradi.  Bugun  esa  bunday  harakat  faqat  yaqin  qarindosh  yoki 
yoqqan  ayolga  nisbatan  ishlatiladi.  Doimo  erkak-haydovchi  ayol  kishining  yukini 
olib  berishi  shart.  Haydovchining  yonida  o‘tiradigan  yo‘lovchi  o‘z  zimmasiga  bir 
qancha  majburiyatlarni  oladi.  Haydovchi  tormoz  berib  mashina  silkinganida, 
qo‘rqib  ketgan  bo‘lsangiz  ham  “Esing  joyidami?!”  qabilidagi  hayqiriqlarga 
o‘xshash  tanqidiy  gaplardan  o‘zingizni  tiying.  Yo‘lovchilar  haydovchiga  to‘liq 
ishonch  bildirmoqlari  lozim.  Zaruratsiz  to‘xtatishni  so‘ramagan  yaxshi.  Bunday 
masalalarni  haydovchining  o‘zi  hal  qiladi.  Tanishingizdan  sizni  ishxonangizga 
“tashlab”  o‘tishni  yoki  dam  olish  kunlari  siz  bilan  aylangani  chiqishni  iltimos 
qilmaslik kerak. Bunday  takliflar  faqat  haydovchi tarafidan bo‘lishi  lozim. Garchi 
shoshilinch  bo‘lsa  ham,  mozor  va  turli  ziyoratgohlar  yonidan  past  tezlikda 
o‘tayotgan  haydovchidan  “tezlatishni”  so‘ramaslik  joiz.  Milliy  odatlarimizga 
binoan  bunday  joylardan  o‘tayotgan  otliq,  otdan,  umuman,  egardan  tushib  sekin 
o‘tgan. Agar sizni yo‘lakay yetkazib qo‘yishgan bo‘lsa-yu, kira haqini kelishmagan 
bo‘lsangiz, taxminiy ketadigan qiymatni berish mumkin. Ba’zilar buni rad etadilar 
–  bu  ularning  ishi.  Shaxsiy  mashina  qoidaga  binoan,  berib  turilmaydi.  Zarurat 
yuzasidan  maxsus  vaziyatlarda  tanishingizdan  kasalxona  yoki  vokzalga  olib  borib 
qo‘yishni  so‘rash  mumkin.  Tanishingiz  uyidan  mehmonlar  bilan  chiqar  ekansiz, 
mashina  egasi  ularga  olib  borib  qo‘yishni  taklif  etadi.  Agar,  masalan,  besh  kishi 
bo‘lsa,  mashinaga  faqat  uchta  kishi  sig‘adi,  kim  ketishni  esa  o‘zlari  hal  qiladi. 
Davlat haydovchisi haydaydigan xizmat mashinasining orqa o‘rindig‘i eng nufuzli 
joy  hisoblanadi.  Agar  rahbar  haydovchining  yoniga  o‘tirsa,  tavozelik  qilgan 
bo‘lardi. Rahbar xodimini haydovchining yoniga o‘tkazib, o‘zi orqaga o‘tirib olsa, 
g‘alati ko‘rinadi. Uning orqa o‘rindiqda xodimasi bilan yoki haydovchining yonida 
o‘tirish bilan obro‘si tushmaydi. 
Agar  taksida  “Chekilmasin”  degan  e’lon  yopishtirib  qo‘yilgan  bo‘lsa, 
yo‘lovchi bunga bo‘ysunishi  lozim, o‘z o‘rnida esa haydovchi  ham  yo‘lovchining 
oynani  yopib  qo‘yish  iltimosini  bajarishi  lozim.  Taksiga  o‘tirayotgan  yo‘lovchi 
haydovchi  bilan  ko‘rishadi.  U  ham  alik  oladi.  Ikkita  yo‘lovchidan  ayol  kishi 

---

99 
 
birinchi bo‘lib taksiga o‘tiradi. Uni kuzatib ketayotgan erkak haydovchining emas, 
ayolning yoniga o‘tiradi.