Book · February 020 citations reads 3,943 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Ishning nazariy asoslari
: 
Ushbu metod tabiiy va buzilgan tuproq qatlamlarida kimyoviy, bakterologik 
va gelmintologik tahlillarni o‘tkazish uchun, tuproq sinov– namunalarini olish va 
tayyorlash uslublarini belgilab beradi.
Metod sanoat, qishloq xo‘jaligi, xo‘jalik–maishiy turmush va transport 
vositalari kabi ifloslash manbalari ta’sirida ifloslangan hududlar tuproqlarining 
umumiy va mahalliy ifloslanish darajasini nazorat qilish, shuningdek kam 
xosildorlikka ega bo‘lgan ekin maydonlarining unumdor tuproqlar qatlami holatini 
nazorat qilish uchun mo‘ljallangan. 
Ushbu metod tashkillashtirilmagan tavsifga ega tashlandiqlar, tozalash 
inshootlarining buzilishi va boshqa halokatli vaziyatlar oqibatida yuzaga keluvchi 
ifloslanish darajasini nazorat qilishda foydalanilishi nazarda tutilmagan. 
 
Tuproq sinov–namunalarini olish – tabiiy va buzilgan tuproq qatlamlarining 
sifat jihatidan holatini baholash va ifloslanish darajasini nazorat qilish uchun 
amalga oshiriladi. Nazorat qilish uchun belgilangan ko‘rsatkichlar 17.4.2.01–81 va 
17.4.2.02–83 Davlat standartlarida ko‘rsatilgan holatlar asosida tanlab olinadi. 
Kimyoviy, bakteriologik va gelmintologik tahlillar o‘tkazish uchun tuproq 
sinov–namunalarini olish yiliga 1 marta amalga oshiriladi. Tuprooq qatlamining 
og‘ir metallar bilan ifloslanishini nazorat qilish uchun tuproq sinov–namunalari har 
uch yilda kamida bir marta olinadi. 
Bolalar bog‘chalari, davolash–profilaktika maqsadlarida faoliyat olib 
boruvchi muassasalari va dam olish sihatgohlari hududlarida tuproq qatlamining 
ifloslanish darajasini nazorat qilish uchun tuproq sinov–namunalari yiliga ikki 
martadan kam bo‘lmagan sonda – bahor va kuz fasllarida olinadi.
Nazorat qilish amalga oshirilishi belgilangan hududga rekognossirovatsion 
chiqishlar amalga oshiriladi. Rekognossirovatsion chiqishlar davomida olingan 
ma’lumotlar bo‘yicha va mavjud xujjatlar ma’lumotlari asosida tekshiriluvchi 
hududning keltirilgan 1–ilovaga muvofiq pastporti to‘ldiriladi va 4–ilovada 
keltirilgan holatga muvofiq, tuproq qatlamlari tavsiflanadi. 
Sanoat miqyosidagi ishlab chiqarish korxonalari hududida tarqalangan 
tuproqlar qatlamlarining ifloslanish darajasini nazorat qilishda tuproq sinov–
namunalari olinuvchi maydonchalar shamol yo‘nalishlari vektorlari yoni bo‘ylab 
belgilanadi.

---

8 
 
Joyning relefi bir jinsli (bir xil) tavsifga ega bo‘lmagan holatda, sinov–
namunalari olinuvchi maydonchalar relef elementlari bo‘yicha belgilanadi.
Xaritaga yoki plan tarkibiga ifloslash manbasining joylashish joyi 
belgilanadi, shuningdek sinov namunalari olinuvchi maydonchalar va nuqtali 
tavsifda sinov–namunalarini olish joylari ko‘rsatiladi. Sinov–namunalari olinuvchi 
maydonchalarning joylashtirilishi 17.4.3.01–83 Davlat standarti bo‘yicha amalga 
oshiriladi.
Sinov–namunalari olinuvchi maydonchalar bir xildagi tuproq va o‘simlik 
qoplamlariga ega uchastkalar bo‘yicha belgilanadi, shuningdek bunda asosiy 
tuproq turlarining xo‘jalik maqsadlarida foydalanilishi hisobga olinadi. Sinov 
namunalari olinuvchi maydonchalar keltirilgan 2–ilovaga muvofiq tavsiflanadi.