Боҳодир эшов

2-§. Илк давлатлар пайдо бўлишининг ижтимоий, иқтисодий ва 
сиѐсий асослари 
Бошқарув жамиятнинг ички жабҳасига хос хусусият ҳисобланади. 
Тарихга назар ташлайдиган бўлсак, инсоният ўз ривожланиш жараѐни 
давомида энг оддий бошқарув шаклларини барпо этиб уни ривожлантириб ва 
такомиллаштириб борганлиги кўзатилади. Дунѐ тарихидаги дастлабки 

---

31 
давлатлар мил. авв. III минг йилликдаѐқ Мисрда (ном давлатларнинг 
бирлашуви), Месопотомияда (Аккаднинг кучаюви) пайдо бўлади ва Шарқдаги 
бошқа ҳудудларга ҳам (Ҳиндистон, Хетт давлати, Элам ва бошқ.) ўз 
таъсирини ўтказиб сифатий янги хусусиятлар касб эта боради. 
Давлат бошқаруви деганда биз бош сиѐсий ҳокимият ва унга 
бўйсунувчи бошқарув тизимини тушунамиз. Бошқарув тизими жамиятнинг 
барча жабҳаларини-сиѐсий, иқтисодий, ижтимоий, маданий ва бошқаларни ўз 
ичига қамраб олади. Бинобарин, бошқарув тизимини ҳар томонлама ва 
жиддий ўрганмасдан туриб жаҳон халқлари тарихий-маданий ривожланиши, 
уларнинг ўзаро алоқалари ва таъсири, маҳаллий ва умумбашарий маданиятлар 
интеграциясининг ўзига хос томонлари ва қонуниятларига аниқликлар 
киритиш мумкин эмас.
Ижтимоий мансаблар ва бошқарувнинг пайдо бўлиш асослари
1
Давлат бошқарувининг пайдо бўлиши инсоният тарихида муҳим 
муваффақият ва сифатий янги босқич бўлди. Дунѐ тарихидаги қадимги 
1
Сагдуллаев А.С. бўйича 
Илк ва ўрта палеолит
Ибтидоий тўда тарзида ҳаѐт кечириш
Умумий турмуш, 
умумий меҳнат 
қуроллар
Ҳамма баравар 
ишлаган
Жамоани умумий 
меҳнат 
бирлаштирган
Сўнгги палеолит, мезолит, неолит
Қариндош-уруғчилик жамоаси
Она уруғи - матриархат
Одоб-ахлоқий меъѐрларга асосланган одамлар хулқ-
атвори қоидалари
Уруғ бошлиқларининг обрў-эътиборига асосланган 
ижтимоий бошқарув

---

32 
давлатларнинг пайдо бўлиши ва такомиллашувида Ўрта Осиѐ ва унга қўшни 
ҳудудларда яшаган халқларнинг ҳам ҳиссаси катта бўлди. 
Дунѐ тарихида шаҳарлар, сиѐсий бирлашмалар, уюшмалар, кейинроқ 
эса давлатнинг пайдо бўлиши узоқ давом этган жараѐндир. Э.В.Ртвеладзенинг 
фикрича, бу жараѐн турли халқларда турли йўллар билан бўлиб ўтган.