Боҳодир эшов

Тўпчибоши – 
тўпчилар, замбаракчилар гуруҳи бошлиғи. 
-
Тўқсабо – 
ўзларининг туғига эга бўлган ҳарбий гуруҳнинг бошлиғи. 
-
Понсадбоши – 
беш юз нафар аскардан иборат гуруҳ раҳбари.
-
Юзбоши – 
юз кишилик ҳарбий даста бошлиғи. 
-
Панжоҳбоши – 
элликбоши, эллик нафарли ҳарбий гуруҳ бошлиғи. 
-
Даҳбоши
– ўн кишилик ҳарбий гуруҳ бошлиғи. 
-
Қоровулбеги 
– соқчилар ва қоровуллар бошлиғи. 
 
Ҳарбийлар қаторига аскар, сарбоз, нукар, сипоҳи, мерган, маҳрам, ботур, 
тўпчи, занбарчи, қўрчи, қоровул кабилар ҳам кириб, қўшин сафида, ноғорачи, 
сурнайчи, тўғчи (байроқдор) кабилар ҳам хизмат қилганлар. Бу ҳарбий 
унвонлар орасида мингбошидан понсадбошигача бўлганлари олий унвонлар, 
қўрбошидан қоровулбошигача бўлганлар ўрта унвонли мансаблар, қолганлари 

---

318 
эса паст унвонлар ҳисобланган. Эликбошидан мингбошигача бўлган ҳарбий 
лавозимдаги 
амалдорлар 
ўз 
хизматларига 
мулозимлар 
олганлар. 
Понсадбошидан юқори мансабдаги ҳарбийларга яна мирзолар ва муншийлар 
ҳам ҳизмат қилган. Манбаларда ҳарбийларга саройдан йилига турли ҳажмдаги 
маош берилганлиги қайд этилган. 
Қўқон холигидаги сарой унвон ва мансаблари қуйидагилар эди: 
-
Оталиқ – 
хон ѐки хонзоданинг мураббийси, уларнинг ҳомийлари. 
Улар тарбиялаган хонзода тахтга ўтирганидан сўнг, оталиқлар ҳам 
юқори мансаб ва унвонларни эгаллаганлар.
-
Бекларбеги –
бекларнинг беги. Бу унвон хоннинг ворисига ѐки баъзи 
вилоятларнинг ҳокимига берилган. 
-
Бий –
туркий қабилаларнинг бошлиқлари. 
-
Девонбеги –
хон девонининг бошлиғи, Қўқон хонлиги вилоятларидан 
Тошкент ва Дашти қипчоқ мулкида ҳам девонбеги мансаби бўлган. 
-