Боҳодир эшов

хоқон-ул-хоқон
, Қорахон ёки тамғачхон. Энг юқори олий мансабдор 
шахс, давлатнинг олий бошлиғи; 
- 
элекхон
– хоқондан кейинги поғонада турувчи шахс. У хоқон 
хонадонига мансуб бўлиб, вилоятнинг мулк соҳиби ҳисобланган; 
- 
иқтадорлар
– Қорахонийлар давлатининг таянч қатлами, асосий 
ҳарбий ҳаракатларни амалга оширувчи жанговар бўлинмалар вакиллари. Улар 
ўз мартабаларига кўра бир-бирларидан фарқ қилганлар, яъни, туманлар ва 
вилоятлар миқёсидаги иқтадорлар; 
- 
ислом динининг пешволари
– имомлар, сайидлар, шайхлар, садрлар. 
Қорахонийлар мусулмон рҳонийлари билан яхши муносабатларда бўлган 
бўлиб, давлатда диний мансабдорларнинг мавқеи ниҳоятда баланд эди; 
- 
ҳокимлар, раислар, муҳтасиблар
ва бошқ. Бундай шахслар 
Сомонийлар давридаги бўлгани каби Қорахонийлар даврида ўз мавқеларини 
мустаҳкам сақлаб олган ижтимоий қатламлардир; 
- 
тариқчилар
– зираоткорларнинг туркча номи, қишлоқ хўжалик 
маҳсулотлари билан таъминловчи асосий ижтимоий қатлам; 
- 
ҳунармандлар ва савдогарлар
– турли хилдаги хўжалик аҳамиятига 
молик ашё, асбоб-анжомлар ясовчи, тайёрловчи меҳнаткаш қатлам ва савдо-
сотиқ билан машҳур бўлган шаҳар аҳли; 
- 
кўчманчилар 
– чорвадорлар яъни, чорва маҳсулотларини 
етиштирувчи асосий қатлам. 
Қорахонийлар даврида оддий халқ – будун, солиқ тўловчи фуқаро – 
раийят, қабила бошлиқлари – бек, савдогарлар – сарт деб аталган. 

---

176 
Сомонийлар даврида жуда катта кучга эга бўлган деҳқонлар, йирик ер 
эгалари Қорахонийлар дарвида ўз таъсирини аста-секин йўқота бордилар. 
Қорахонийлар бу йирик ер эгаларининг мулкларини, ерларини зўрлик билан 
тортиб олиб ўзларига хизмат қилувчи амалдорларга, лашкарбошиларига 
бўлиб бердилар. Шартли равишда фойдаланишга берилган бу ерлар тарихий 
манбаларда