Bolaning rivojlanish tarixi

IZOH VA ESLATMALAR UCHUN
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3 dan 7 yoshgacha bo‘lgan bolaning rivojlanish xaritasi Bolaning familiyasi, ismi ___________________________________ Tug‘ilgan sanasi ____________________________________ MTTga qabul qilingan sana _________________________________ Kuzatuv boshlangan sana ___________________________________ Kuzatuv boshidagi yoshi ___________________________________ Kuzatuv yakuni sanasi ___________________________________ 3 dan 7 yoshgacha bo’lgan bolaning rivojlanish xaritasi Bolaning rivojlanish xaritasini to’ldirish uchun kuzatuv uch davrni o’z ichiga oladi: birlamchi (o’quv yili boshida), oraliq va yakuniy. Birlamchi kuzatuv o’quv yili boshida o’tkaziladi ( sentabr oyida). Bu bosqichda har bir bolaning boshlang’ich imkoniyatlari aniqlanadi, uning shu davrgacha erishgan yutuqlari belgilanadi. Tarbiyachi ta’lim sohalarini o’zlashtirish bo’yicha mavjud bo’lgan muammolarga ham e’tibor qaratadi, bolaning qanday sifatlari qo’llab-quvvatlashni talab etishini, har bir bola uchun qanday vazifalar dolzarbligini aniqlaydi. Keyin bolaning ayni davrdagi yoshini hisobga olgan holda uning rivojlanish sohalari bo’yicha yutuqlari xaritasi to’ldiriladi. Oraliq kuzatuv birinchi yarim yillik oxirida (dekabr, yanvar) o’tkaziladi. Bu monitoringni o’tkazishdan maqsad bolaga nisbatan tanlangan metodikaning to’g’riligini aniqlash, rivojlanish dinamikasini belgilashdan iborat. Mazkur kuzatuv natijalariga ko’ra, tarbiyachi, boshqa mutaxassislar bilan hamkorlikda, zarurat tug’ilgan holatlarda pedagogika jarayoniga tuzatishlar kiritishi mumkin. O’quv yili oxirida (odatda may oyida) tarbiyachi yakuniy kuzatuv o’tkazadi. Mazkur kuzatuv asosida yil boshida qo’yilgan vazifalar qanday hal qilingani baholanadi, mazkur bola rivojida kutilayotgan yangi natijalarni hisobga olgan holda keyingi pedagogik jarayondan ko’zda tutiladigan maqsadlar belgilanadi. Kuzatuv o’tkazishda quyidagi tamoyillarga tayanish lozim:  kuzatuv bola uchun odatiy sharoitda amalga oshiriladi va bolaga yordam berishga yo’naltirilgan bo’ladi;  bola rivoji borasida yanada xolis tasavvur hosil qilish uchun kuzatuv kamida ikki hafta (yoki oy) mobaynida olib boriladi;  tarbiyachi bola to’g’risidagi ma’lumotlarni ota-onalar yoki muassasaning boshqa xodimlari bilan suhbatlar jarayonida olishi mumkin;  tarbiyachi bolaning moyilliklari, qiziqishlariga, uning muloqot qilish va bilim olish xususiyatlariga e’tibor qaratishi lozim. O’quv yili oxirida tarbiyachi yakuniy pedagogika kengashiga bolalar tomonidan o’quv dasturi o’zlashtirilishining sifat darajasi to’g’risida hisobot yozadi va unda bolalar tomonidan tegishli natijalarga erishilmagan bandlar hamda ular nega bajarilmaganligi sabablariga to’xtalib o’tadi (ba’zi metodikalar o’zlashtirilmagani, tarqatma materiallar, adabiyotlarning yetarli bo’lmagani, guruh texnika vositalari bilan yetarli darajada ta’minlanmagani, bolaning betob bo’lgani va darslarni o’tkazib yuborgani, ota-onalarning faol bo’magani va h.k.). Ushbu natijalar asosida sabablarni bartaraf etish borasidagi ishlar rejalashtiriladi va mazkur guruh uchun kelasi yilga mo’ljallangan vazifalar belgilanadi. Keyinchalik pedagog (tarbiyachi) bola yutuqlari xaritasini yiliga kamida 3 marta to’ldiradi va erishilgan natijani tegishli belgi (✔) bilan belgilaydi. Kuzatuv rivojlanishning barcha sohalari bo’yicha olib boriladi. Agar u yoki bu bilim olish sohasida indikator «ishlamasa», pedagog (tarbiyachi) daftar hoshiyalariga tegishli belgilar qo’yishi lozim. Bu bola rivojlanishini kuzatish kundaligini yuritishda yordam beradi. Mazkur tashxis (diagnostika) asosida pedagog (tarbiyachi) ruhshunos (psixolog), logoped, jismoniy tarbiya bo’yicha yo’riqchi va boshqalar bilan hamkorlikda bolaning yutuqlarini ajratadi, shuningdek, ta’lim sohalarini o’zlashtirishning salbiy tomonlarini aniqlaydi. Olingan natijalarga mos ravishda ta’lim jarayoniga tuzatishlar kiritiladi, shuningdek, individual ish rejalashtiriladi va uni amalga oshirish borasidagi vazifalar belgilanadi. O’quv yili oxirida (odatda may oyida) ushbu xarita bo’yicha yakuniy kuzatuv o’tkaziladi. 3 yoshdan 5 yoshgacha bolaning rivojlanish xaritasi Yоshi Izox 4-yil 5-yil 3 yosh 3 oy 3 yosh 6 oy 3 yosh 9 oy 4 yosh 4 yosh 3 oy 4 yosh 6 oy 4 yosh 9 oy 5 yosh 1 Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish 1.1 Yirik motorika 1 Turli usullarda yuradi (to‘g‘ri, erkin, ko‘rsatilgan yo‘nalishda) 2 Muvozanatni saqlagan holda chopadi 3 O‘z joyida ikki oyoqda sakraydi 4 Oldinga harakatlangan holda sakraydi 5 YOy ostidan emaklab o‘tadi 6 Badantarbiya vaqtidagi mashqlarni qaytaradi 7 Uch g‘ildirakli velosipedda uchadi 8 Sport narvoni bo‘ylab yuqoriga va pastga 9 Kolonna, doiraga to‘g‘rilanishi mumkin 10 Oyoq uchida, tovonda, orqa bilan, oyoq kaftining tashqi tomonida va tizzasini baland ko‘targan holda yuradi 11 Arqonda harakatlanish vaqtida muvozanatni saqlaydi 12 Tizzalarini baland ko‘targan holda chopadi 13 Uncha baland bo‘lmagan to‘siqlardan sakrab o‘tadi 14 Sakramachoq (skakalka) orqali sakrashga harakat qiladi 15 Gimnastika skameykasida qo‘li bilan tortilgan holda qorinda emaklaydi 16 Gimnastika devoriga tirmashib chiqadi 17 Samokatda uchadi 1.2 Mayda motorika 1 Arqonni halqaga kiritadi 2 Mayda predmetlarni muayyan tartibda taxlaydi 3 O‘yinchoqlarni mustaqil tarzda qutiga soladi va ularni qutidan oladi 4 Kattalar yordamida yirik munchoqlarni ipga o‘tkazadi 5 Predmetlarni bir idishdan boshqa idishga soladi 6 Tugmalar, kiyim va poyafzal ilgaklarini mustaqil ravishda taqadi va echadi 7 Mayda, o‘rta va yirik munchoqlarni namunaga muvofiq ipga o‘tkazadi 8 Qulf, ilgaklarni ochadi va yopadi, kalitdan foydalanadi 9 Mayda predmetlar (konstruktor detallari)ni buraydi va teskari burab oladi 10 Konstruktorning katta va mayda qismlaridan turli predmetlar yasaydi 11 Namuna bo‘yicha to‘g‘ri chiziq va doira chizadi 12 Belgilangan chiziqlar bo‘yicha qog‘oz, mato, salfetkalarni taxlaydi 13 Belgilangan chiziqlar bo‘ylab qog‘ozni qaychi bilan kesadi 1.3 Sensomotorika 1 Katta koptoklarni o‘tirgan va turgan holda ikki qo‘li bilan masofaga dumalatadi 2 Predmetni belgilangan nishonga qarata otadi 3 Koptokni boshqa bolaga dumalatadi yoki otadi 4 Silliq va g‘adir-budur tekstura (tuzilish)ni ajrata oladi 5 Ta’mni aniqlaydi 6 Qo‘g‘irchoqlar solingan kolyaskani uchiradi 7 O‘ng va chap qo‘li bilan koptokni galma-gal erga uradi 8 Galma-gal o‘ng va chap tomonga aylanadi 9 Turli tuzilishlar va yuzaliklarni ajratadi 10 Uchayotgan, suzayotgan mayda predmetlarni matrap bilan ushlaydi. 11 Sovun pufakchalarini chiqaradi 1.4 Sog‘lom turmush tarzi va xavfsizli 1 Mustaqil tarzda yuz-qo‘llarini yuvadi, sochiqdan foydalanadi 2 Taroq va dastro‘mol yoki salfetkadan foydalanadi 3 Ovqatlanish vaqtida mustaqil tarzda qoshiqdan foydalanadi, ovqatlanishdan keyin og‘zini chayadi 4 O‘yinchoqlarni yig‘ishtiradi, xonada tarib saqlaydi 5 Hojatxonadan mustaqil foydalanadi 6 Tishlarini tozalaydi 7 Vitaminlarning foydaliligi va sog‘lom ovqatlanish haqida biladi 8 Ovqatlanishdan oldin qo‘llarini yuvadi 9 Sanchqi (vilka)dan to‘g‘ri foydalanadi 10 Tashqi ko‘rinishini tartibga keltiradi 11 O‘ziga yaxshi qaraydi 12 YOrdam ko‘rsatishni iltimos qila oladi 2 IJTIMOIY-HISSIY RIVOJLANISH 2.1 . Men-konsepsiyasi 4-yil 5-yil 3 yosh 3 oy 3 yosh 6 oy 3 yosh 9 oy 4 yosh 4yosh 3 oy 4yosh 6 oy 4yosh 9 oy 5 yosh 1 O‘zi haqida birinchi shaxsda gapiradi – «men» 2 O‘zi haqida gapiradi (ismi, familiyasi, yoshi, jinsi va h.k. biladi) 3 O‘ziga yaqin insonlarga murojaat qiladi va ulardan yordam so‘raydi 4 O‘ziga do‘st tanlaydi va u bilan o‘ynaydi 5 O‘z oilasi va qarindoshlik aloqalariga qiziqish bildiradi 6 O‘z ehtiyojlarini bildiradi 7 Oshib borayotgan ishonchni namoyon etadi 8 O‘z istaklari, qiziqishlarini ifodalaydi 9 O‘z his-tuyg‘ulari va kechinmalarini ifodalaydi 10 O‘yinlarda o‘ziga rol olishi mumkin 11 O‘z xatti-harakatlariga baho berishga qodir («buni men qildim») 12 Kattalarning iltimosi (topshirig‘i)ni bajaradi 13 Mashg‘ulotlar vaqtida e’tiborni saqlashga qodir 14 Muvaffaqiyat sari harakatni namoyon etadi 15 Omadsizlik, mag‘lubiyatdan qayg‘uga tushadi 16 Turli hissiyotlar va kayfiyatni namoyon etadi 2.2 Hissiyotlar va ularni boshqarish 1 Ertak, hikoya va multfilmlar qahramonlariga qayg‘udosh bo‘ladi 2 Xursandchilik, g‘am-tashvish singari hissiy holatlarni tushunadi 3 O‘z hissiyotlari va tashvishlarini ifodalaydi («menga yoqadi», «men yoqtirmayman») 4 Boshqa bolaning hissiyotlarini so‘z bilan ifodalaydi 5 Boshqalaraga nisbatan hamdardlik ko‘rsatadi 6 Syujet-rolli o‘yinlarda ishtirok etadi 7 O‘z oilasi haqida gapira turib, unga nima yoqishi yoki yoqmasligini aytib o‘tadi 8 O‘yin faoliyati vaqtida muloqotga kirishadi 9 O‘yinda hamkorlik qiladi, o‘ziga ijtimoiy rolni oladi 10 O‘yin vaqtida bolalar bilan samimiy munosabatda bo‘ladi va o‘yinchoqlari bilan o‘rtoqlashadi 11 Eslatishsiz kattalar bilan salomlashadi va xayrlashadi 12 O‘z xatti-harakatlariga baho beradi 13 Kattalarga murjaat qiladi va o‘z fikrini bildiradi 14 Sovg‘alar, bayramlardan shodlanadi 2.3 Ijtimoiylashuv, kattalar va tengdoshlar bilan muloqot 1 Oila a’zolarini biladi 2 Kattalar harakatiga taqlid qiladi 3 O‘z harakatlarida natijaga erishish yo‘lida qat’iylik ko‘rsatadi 4 Kattalar va bolalar bilan hamkorlikda o‘ynaydi 5 Bolalarning salbiy xattiharakatlariga nisbatan o‘z munosabatini bildiradi 6 Jamoaviy o‘yin faoliyatida qatnashadai 7 Tengdoshlarga nisbatan xayrixohlik bildiradi 8 O‘z mashg‘ulotlari uchun joy tayyorlaydi 9 Guruh qoidalarini bajaradi (o‘yinchoqlarni yig‘ishtiradi, kiyimlarni taxlaydi va h.k.) 10 O‘z oilasi a’zolariga samimiy munosabat ko‘rsatadi va uyga bog‘liq muayyan qoidalarni bajaradi 11 O‘z do‘sti (dugonasi) haqida gapirib berishi mumkin 12 Kattalarning xatti-harakatlari va yurish-turishlarini o‘xshatgan holda, ularga taqlid qiladi 13 Topshiriqlarni kattalar nazoratisiz bajarishni biladi 3 NUTQ, MULOQOT, O‘QISH VA YOZISH KO‘NIKMALARI 3.1 . Nutq va til 4-yil 5-yil 3 yosh 3 oy 3 yosh 6 oy 3 yosh 9 oy 4 yosh 4 yosh 3 oy 4 yosh 6 oy 4 yosh 9 oy 5 yosh 1 O‘zining ba’zi harakatlarini so‘zlar bilan birgalikda olib boradi 2 Suratda ko‘rayotgan narsalar haqida gapiradi 3 Kattalarning turli savollariga javob beradi 4 Muloqotda faollik ko‘rsatadi 5 Tanish asardan parcha eshitib, uning nomini aytadi 6 Kichik she’rni yoddan aytib beradi 7 Kattalar tomonidan boshlab berilgan tanish ertak, hikoyani davom ettiradi yoki yakunlab beradi 8 didaktiko‘yinlar o‘ynaydi 9 Boshlangan hikoyani davom ettirishga qodir 10 Voqealarni muhokama qilish vaqtida o‘z fikrini bildiradi va savollar beradi 11 Berilgan savollarni tushunadi va ularga javob beradi 12 Suhbatda fe’llar va sifatlardan faol foydalanadi 13 Otlar va fe’llardan foydalangan holda uncha murakkab bo‘lmagan gaplar tuzadi (doktorbemorlarni davolaydi, sotuvchi sabzavotlar sotadi) 14 So‘zlardan «ko‘p», «bitta» ma’nosida foydalanadi 15 Nutqda turli ohang (intonatsiya)lar, mimika va imo-ishoralardan foydalanadi 16 Didaktik va og‘zaki o‘yinlar o‘ynaydi 3.2 O‘qish ko‘nikmalari 1 Kitob haqida tushunchaga ega 2 Kattalardan kitob o‘qib berishni iltimos qiladi 3 O‘z yoshiga mos kitoblarni ko‘rib chiqadi 4 Kitobdagi matn va rasmlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rnatadi 5 Tanish ertak qahramonlarini suratlar bo‘yicha taniydi 6 Eshitgan hikoyalariga munosabat bildiradi va kattalarga savollar beradi 7 Eshitgan hikoyasining asosiy onlarini suratlar bo‘yicha aytib berishi mumkin 8 Badiiy asardan parcha tinglaganidan so‘ng uning nomini aytib beradi 9 O‘z yoshiga mos she’rni yoddan biladi 10 Kitob bilan batartib munosabatda bo‘ladi 3.3 Qo‘l panjasining mayda motorikasi 1 Varaq yuzasiga to‘g‘ri chiziqlar chizadi 2 2-3 ta ob’ektdan suratlar yaratadi 3 Harflarga qiziqish bildiradi, ba’zi harflarning yozilishini biladi va farqlaydi 4 Yirik munchoqlarni chilvirga tizadi 5 YOzishga harakat qiladi 6 CHiziqlar, belgilar, ilgaklarning oddiynusxalarini oladi 7 Uncha murakkab bo‘lmagan shakldagi predmetlar rasmini chizadi 8 Suratlarni kontur bo‘yicha aylantiradi va bo‘yaydi 9 SHablonlarni shtrixlaydi 10 Mayda detallardan konstruktor yig‘adi 11 O‘rtacha munchoqlarni ipga tizadi 12 Qog‘ozni qat’iy ravishda belgilangan chiziqlar bo‘yicha kesadi 13 Qog‘ozni belgilangan chiziqlar bo‘yicha tartib bilan yirtadi 14 Qog‘ozniikki qo‘li bilan aylantirib buraydi 4 Bilish jarayonining rivojlanishi 4.1 Intellektual-anglash ko‘nikmalari 4-yil 5-yil 3yosh 3 oy 3 yosh 6 oy 3yosh 9 oy 4 yosh 4yosh 3 oy 4yosh 6 oy 4yosh 9 oy 5 yosh 1 Predmetlarni bir belgi bo‘yicha saralaydi 2 Oltita rangni farqlaydi va ajratadi 3 O‘xshash juftlikni tanlay oladi 4 Suratlardagi predmetlarni taniydi va ularning nomini aytadi 5 Jonli ob’ektlarga qiziqish ko‘rsatadi 6 Predmetlar tayyorlangan materiallarni ajratadi (qog‘ozdan, yog‘ochdan, metalldan) 7 Xonani o‘rganadi va makondagi o‘z joyini aniqlay oladi 8 Atrofdagi olamga qiziqish bildiradi 9 Suratlarni taqqoslaydi 10 2-3 ta belgi bo‘yicha guruhlarga ajratishi mumkin 11 opisыvaet i sravnivaet osnovnыe potrebnosti jivыx suщestv (jivotnыe: pitayutsya, dыshat, dvigayutsya i t.d.) 12 Suv va havoning hayot uchun ahamiyatini ta’riflaydi 13 Kunning turli davrlari (tong, kun, oqshom, tun)ni biladi va o‘z nutqida to‘g‘ri foydalanadi 14 Yil fasllari tavsifini biladi 15 YAngilikka faol qiziqadi 4.2 Elementar matematik ko‘nikmalar 1 Predmetlarni1-2 ta belgi bo‘yicha guruhlarga ajratadi 2 Atrofdagi muhitdan «bitta» va «ko‘p»ni topadi 3 Predmetlarni ularning kattaligi bo‘yicha joylashtiradi 4 Geometrik figuralar (doira, to‘rtburchak, uchburchak) va shakllar (kub, shar)ni farqlaydi 5 Ko‘pliklarni taqqoslaydi 6 Qisqaroq – uzunroq tushunchalari ma’nosini tushunadi 7 «Tong», «oqshom», «kun», «tun» so‘zlari ma’nosini tushunadi 8 «YArim», «yarimta» tushunchalarini biladi 9 Hisob va hisob qatoridagi aloqalarni tushunadi 10 Mexanik tarzda 5 gacha sanaydi 11 O‘xshash geometrik figuralarga ega bo‘lgan predmetlarni topadi 12 Geometrik figuralar va shakllarni biladi 13 Miqdoriy aloqalarni o‘rnatadi 14 Sonning miqdoriy tarkibini biladi 15 Matematik tushunchalardan (ko‘p, kam, jami, shuncha) foydalanadi 16 Tartib bo‘yicha sanaydi 17 «Ko‘proq», «kamroq», «teng» tushunchalarini taqqoslaydi 18 Makonda o‘z joyini aniqlay oladi (oldinda, orqada, yuqorida, pastda, yaqinda, uzoqda) 19 YAxlit va uning qismlari ma’nosini tushunadi 4.3 Anglash-tadqiq qilish va samarali (amaliy) faoliyatni rivojlantirish 1 Eksperimentlarda kattalar bilan birgalikda ishtirok etadi (qorish, bo‘yash, cho‘kadi – cho‘kmaydi va h.k.) 2 Tabiatdagi alohida o‘zgarishlarni farqlaydi (qor, yomg‘ir, do‘l, issiq, shamol va h.k.) 3 Ba’zi hasharotlar va qushlarni biladi va nomini aytadi 4 Ba’zi hayvonlarning bolalarini to‘g‘ri aytib beradi 5 «Syujet bo‘yicha» qurilmalar yaratadi 6 Suv va qum bilan o‘ynaydi 7 Jonli ob’ektlarni kuzatadi 8 Eksperimentlarda kattalar bilan birgalikda ishtirok etadi (qorish, bo‘yash, isitish, qaynatish, magnetizm va h.k.) 9 Yil fasllari uchun xarakterli bo‘lgan tabiat hodisalarini aytib beradi 10 Nima uchun ovqatlanish, nafas olish, o‘qish kerakligini biladi 11 Organizmdagi ba’zi a’zolarning vazifalarini biladi 12 Ba’zi fizik jarayonlarning ahamiyatini biladi 13 Konstruktlar, puzzle, mozaika, Legoyaratadi 5. IJODKORLIK 5.1 Dunyoni badiiy his etish 4-yil 5-yil 3yosh 3 oy 3 yosh 6 oy 3 yosh 3 oy 4 yosh 4yosh 3 oy 4yosh 6 oy 4 yosh 9 oy 5 yosh 1 Rasm-suratlar, xalq amaliy san’ati asarlari, o‘yinchoqlar, ob’ektlarni idrok qilishda hissiy (emotsional) kuyinchaklik ko‘rsatadi 2 Tabiat ko‘rinishlari, o‘yinchoqlar, bolalarning kiyimlaridagi ranglar go‘zalligini sezadi 3 Tanish qo‘shiqlarni ajratadi 4 Tovushlar, ohanglarni diqqat bilan eshitadi 5 Tasviriy san’at elementlaridan foydalanadi 6 Amaliy-dekorativ san’at borasida boshlang‘ich tushunchaga ega 7 San’at bilan bog‘liq ba’zi kasblar (rassom, bastakor, aktyor) haqida tushunchaga ega 8 San’atning ba’zi turlari va janrlarini farqlaydi (qo‘shiq, raqs, musiqa, she’riyat, topishmoq, rasm, haykal) 9 Ba’zi me’moriy qurilmalar haqida tushunchaga ega 10 Ohang va qo‘shiqlardagi yuqori va past tovushlarni farqlaydi 11 Ba’zi musiqa asboblarining sadosini ajratadi (pianino, dutor, childirma) 12 Musiqa ohangiga mos ravishda raqsga tusha oladi 5.2 Badiiy-ijodiy qobiliyatlar 1 Tasviriy materiallarni biladi va ulardan to‘g‘ri foydalanadi 2 Alohida predmetlar, oddiy kompozitsiyalarni chizadi 3 Tasvirlanayotgan predmetlarga mos keladigan ranglarni tanlaydi va bo‘yaydi 4 Bolalar musiqa asboblarida chaladi (childirma, naycha, yog‘och chang (ksilofon) 5 Bolalar guruhi bilan birgalikda qo‘shiq aytadi 6 Raqsga tushadi (juftlikda aylanadi, depsinadi, musiqa ostida predmetlar bilan harakatlanadi) 7 Plastilindan oddiy shakllar yasaydi 8 Tayyor figuralardan predmetlar tasvirini yaratadi, qog‘ozdan tayyorlangan turli bezaklar bilan bezatadi 9 Qumdan turli shakllar va piramidalar quradi 10 Predmetlar shaklini aniq ifodalagan ravishda detallarga boy tasvirlar chizadi 11 Syujetga oid rasm, personajlar va predmetlar tasvirini chizadi 12 SHakllarni turli texnikalar yordamida bo‘yaydi 13 Loy, xamir yoki plastilindan narsalar yasaydi 14 O‘z faoliyatini boshlashdan oldin niyatini amalga oshiradi 15 Xorda qo‘shiq kuylaydi 16 Milliy raqs harakatlarini musiqaga mos ravishda bajaradi 17 Musiqa asbobini chaladi (qo‘ng‘iroqcha, childirma, metallofon, treugolnik) 18 Kattalar yordamida barmoqli teatr inssenirovkasini tayyorlashda ishtirok etadi 5 dan 7 yoshgacha bo‘lgan bolaning rivojlanish sohalari bo‘yicha yutuqlari xaritasi Yоshi (oylarda) 6-yil 7-yil 5yosh 3 oy 5 yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 6 yosh 6 yosh 3 oy 5 yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 7 yosh 1 Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish 1.1 Yirik motorika 1 Tovondan oyoq uchiga o‘tgan tarzda yuradi 2 To‘siqlardan hatlaydi yoki aylanib o‘tadi 3 Gimnastika skameykasi bo‘ylab muvozanatni saqlagan holda yuradi 4 Turlicha yugurish usullarini bajaradi (ilonizi, egri-bugri, mokisimon, to‘siqlarni engib o‘tgan ravishda) 5 Turli usullarda sakraydi 6 Qorinda yotgan holda, qo‘li bilan tortilib emaklaydi 7 Gimnastika devori bo‘ylab tirmashadi 8 Kolonnada bittalab, ikkitalab, to‘rttalab yuradi; doirada, sherengada yuradi 9 YUrish vaqtida turli buyruqlarni bajaradi 10 Engil, tezkorlik bilan, to‘siqlardan hatlab o‘tgan holda, yo‘nalish va muvozanatni saqlab yuguradi 11 Turgan joyida burilib, oyoqlarini o‘ngga-chapga qo‘yib sakraydi 12 Sakramachoqda turli usullarda sakraydi 13 Arg‘amchi zina, arqon bo‘ylab tirmashadi 1.2 Mayda motorika 1 YUzalikda (asfaltda) turli chiziqlar chizadi 2 Katta, o‘rtacha va kichik o‘yinchoqlarni hajmi bo‘yicha mos keladigan qutilarga taqsimlaydi 3 Murakkab konstruksiyalarni yig‘adi 4 Qopchadagi o‘yinchoqlarnipaypaslab aytib berishi mumkin 5 Qog‘ozni chiziq bo‘yicha qirqadi 6 Taqlid qilinayotgan predmetlar (gul, qush, kapalak, qulf)ni qo‘llari, barmoqlari bilan ko‘rsatadi 7 Arqonlardan turli bog‘lamalar bog‘laydi 8 O‘yin faoliyati mobaynida uncha katta bo‘lmagan o‘yinchoqlar bilan o‘ynaydi 9 Qog‘ozni belgilangan chiziq bo‘ylab tartib bilan yirtadi 10 Mayda qismlardan iborat bo‘lgan mozaika va pazllar yig‘adi 1.3 Sensomotorika 1 To‘pni yuqoriga otadi va uni qayta ilib oladi 2 Uzatilgan to‘pni turli usullar bilan ilib oladi 3 To‘siqni aylanib o‘tgan holda to‘pni klyushka bilan erda aylantiradi 4 Qum solingan qopchani nishonga irg‘itadi 5 Asosiy holatda turib, ko‘krak balandligida to‘pni ikki qo‘li bilan boshqa bolaga uzatadi 6 Turli analizatorlar (yopiq ko‘zlar, paypaslash, ta’miga qarab aniqlash) yordamida predmetlarni tekshiradi 7 To‘pni pastdan, bosh ortidan otadi 8 To‘pni er bo‘ylab ilonizi shaklida aylantiradi 9 CHang‘i, rolik, ikki g‘ildirakli velosipedda uchadi 10 Nishonni to‘p bilan ag‘daradi (bouling) 11 CHambarak (obruch)ni qo‘llari, oyoqlari, beli bilan aylantiradi 12 Halqalarni belgilangan joyga otadi 1.4 Sog‘lom turmush tarzi va xavfsizlik 1 SHaxsiy gigienaga rioya qiladi 2 Stol atrofida ovqatlanish madaniyatiga rioya qiladi 3 Vitaminlarning ovqatlanishdagi ahamiyati va rolinibiladi 4 Salomatlik haqida g‘amxo‘rlik qilishning muhimligini anglaydi 5 Tananing asosiy qismlari va ularning vazifalarini biladi 6 Piyodalar uchun mo‘ljallangan asosiy ko‘cha harakati qoidalarini biladi 7 Suv iste’mol qilishning muhimligini tushunadi va mustaqil ravishda suv ichish rejimiga rioya qiladi. 8 Xavfsiz axloq qoidalarini biladi va ularga rioya qiladi 9 Tashqi ko‘rinishini nazorat qilib boradi 10 Jismoniy mashqlar bajaradi 11 Tabiat burchagidagi o‘simliklar va hayvonlarni parvarish qiladi 12 Salomatlik uchun zararli bo‘lgan odatlarni (chekish, spirtli ichimliklar, olov bilan o‘ynash va h.k.) tushunadi va farqlaydi 13 Bolalar bog‘chasida, kzchada, transportda o‘zini tutish qoidalariga rioya qiladi 14 Piyodalar va velosipedchilar uchun mo‘ljallangan ko‘cha harakati qoidalarini biladi 2 IJTIMOIY-XISSIY RIVOJLANISH 2.1. Men-konsepsiyasi 6-yil 7-yil 5 yosh 3 oy 5yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 6 yosh 6 yosh 3 oy 6yosh 6 oy 6yosh 9 oy 7yosh 1 Unga yuklanayotgan majburiyatlarni qabul qiladi va ularga rioya etadi 2 O‘zining milliy mansubligini biladi 3 O‘z istaklari, manfaatlarini aniq ifodalaydi 4 O‘z hissiyotlarini ifodalaydi 5 O‘z-o‘zini baholash qobiliyatini namoyon etadi 6 Mustaqil ravishda o‘zi uchun mashg‘ulot turini tanlaydi 7 G‘oyalar taklif etadi, tashabbuskorlik ko‘rsatadi 8 Samimiy va ochiq 9 O‘z his-tuyg‘ulari va kayfiyatini ifodalaydi 10 Mutaqillikka intiladi 11 O‘zining gender, oilaviy mansubligi borasida ijobiy hissiyotlarni boshdan kechiradi 12 O‘z millati, tili va madaniyatini biladi 13 YUklanayotgan majburiyatlarni qabul qiladi va faollikka tashabbus ko‘rsatishi mumkin 14 SHaxsiy qarorlar qabul qilish qobiliyatini namoyon etadi 15 Boshqalar uchun namuna bo‘lishga intilish ko‘rsatadi 2.2 Hissiyotlar va ularni boshqarish 1 Asosiy hissiyotlar sabablarini tushunadi 2 Agar kimnidir xafa qilsa, aybdorlik hissini ko‘rsatadi 3 YAxshi yoki yomon xattiharakatga baho berishga qodir 4 O‘yindagi g‘alaba onlarida umeet shodlanishni biladi 5 O‘z hissiyotlari hamda kechinmalarini Do‘stlari va yaqin kishilari bilan o‘rtoqlashadi 6 Qo‘rquv va xavf nimaligini tushunadi 7 Hammabop asarlarni mamnuniyat bilan tinglaydi va ular borasida o‘z hissiy munosabatini bildiradi 8 O‘z hissiyotlari ifodalanishini nazorat qiladi 9 O‘z kechinmalarini ifodalaydi 10 Turli ijtimoiy vaziyatlarda bola hissiy munosabat bildiradi 11 O‘z hissiy holatini so‘z bilan ifodalashi mumkin 12 Boshqa insonlar yoki adabiy asarlar qahramonlarining hissiyotlari borasida fikr bildiradi 13 O‘zini yomon his qilayotganlarga hamdardlik qiladi va ularga tasalli beradi 2.3 Ijtimoiylashuv,kattalar va tengdoshlar bilan muloqot 1 Muloqotda o‘z fikri, hissiyotlari va tasavvurlarini namoyon eatid 2 Guruhda va oilada tashkil etiladigan ishlarda qatnashadi 3 Iltimos yoki xabarni suhbatdoshga etkazishni biladi 4 Mustaqil, kattalardan nisbiy mustaqilligini namoyon etadi 5 YOrdam ko‘rsatishga tayyor 6 Tanish insonlar bilan suhbatga oson kirishadi 7 Ijtimoiy axloq qoidalari va me’yorlariga bo‘ysunadi 8 Boshqa bolalar bilan barqaror do‘stona aloqalar o‘rnatadi 9 Kattalar va tengdoshlari bilan oson muloqot qiladi 10 Boshqalarning xatti-harakatlari borasidagi o‘z taassurotlarini namoyon etadi 11 Boshqalarning muvaffaqiyatidan shodlanish qobiliyatini ko‘rsatadi 12 Mojarolarni hal qilish uchun bir qancha usullardan foydalanadi (yupatadi, o‘z o‘yinchog‘ini beradi, samimiy so‘zlar aytadi) 13 O‘yinlar o‘ylab topadi, syujetrolli o‘yinlarda ishtirok etadi, turli ertaklarni sahnalashtirishda qatnashadi 3 NUTQ, MULOQOT, O‘QISH VA YOZISH KO‘NIKMALARI 3.1. Nutq va til 6-yil 7-yil 5 yosh 3 oy 5yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 6yosh 6yosh 3 oy 6yosh 6 oy 6yos h 9 oy 7 yosh 1 Kuzatilayotgan voqea va hodislarni tushuntiradi 2 Umumlashtiruvchi so‘zlardan to‘g‘ri foydalanadi (mevalar, sabzavotlar, daraxtlar, qushlar, idishlar) 3 Predmetlarning o‘ziga nisbatan joylashgan holatini tasvirlaydi (mening oldimda, stolda) 4 So‘zlardan belgilanishiga ko‘ra to‘g‘ri foydalanadi 5 Nutqda mazmuniga ko‘ra asosiy nutq qismlaridan foydalanadi 6 Bir o‘zakli so‘zlarni (namuna bo‘yicha) hosil qiladi (mushukmushukcha-mushukvoy) 7 Grammatik jihatdan oddiy va qo‘shma gaplar tuzadi 8 Suhbatni quvvatlaydi 9 Kattalar yordamida istak bo‘yicha ijodiy hikoya tuzadi 10 Barcha tovushlarni to‘g‘ri va aniq talaffuz qiladi 11 Ona tilida erkin, grammatik jihatdan to‘g‘ri suhbatlashadi, so‘z turkumlaridan to‘g‘ri foydalanadi 12 Gaplarda sinonim va antonimlarni topadi hamda ularni berilgan topshiriqqa ko‘ra tegishlicha tanlay oladi 13 Ko‘p ma’noli so‘zlarning turli ma’nolarini tushunadi 14 Xilma-xil ko‘rinishdagi gaplar tuzadi 15 Rasm bo‘yicha mustaqil ravishda ta’rifiy hikoya tuzadi 16 Turli janrdagi adabiy asarlarni ifodali so‘zlab beradi 17 Guruh doirasidagi muhokamalarda ishtirok etadi, eshitadi va suhbatga kirishadi 18 Topishmoqlar topadi, qofiyalar tuzadi 3.2 O‘qish ko‘nikmalari 1 So‘zdagi birinchi tovushni taniydi 2 Kitobni mustaqil tarzda ko‘rib chiqadi 3 Tovushlar farqini biladi 4 So‘zlarni bo‘g‘inlarga bo‘ladi 5 So‘zlarga qofiyalar tanlaydi 6 Nutqning dialogik shaklidan foydalanadi, savollar beradi 7 SHe’rlarni yodlaydi va ifodali aytib beradi 8 Ba’zi adabiy asarlar, ertaklar, hikoyalarning nomi va mualliflarini biladi 9 Ifodalilikning intonatsion vositalaridan to‘g‘ri foydalanadi 10 Harflarga mos keladigan so‘zlarni tanlaydi 11 Boshqa bolalarga kitob mazmuni haqida yodida qolganlarni hikoya qilib beradi 12 Bo‘g‘inlar ifodalangan kartochkalar yordamida bo‘g‘inlardan so‘zlar tuzadi 13 So‘z, tovush, bo‘g‘in, gap to‘g‘risida tasavvurga ega 14 Viveskalar, kitoblar nomi, surat ostidagi yozuvlar va h.k.ni o‘qiydi 15 Ba’zi adabiy janrlar nomini biladi 16 Taniqli bolalar yozuvchilari va shoirlarining ism-shariflarini biladi 3.3 Qo‘l panjalarining mayda motorikasi 1 CHiziqlar, tayoqchalar, gajaklar chizadi 2 Qog‘oz varag‘ini turli usullarda taxlaydi (origami) 3 Bosma harflarni namunaga ko‘ra yoza boshlaydi 4 Bosma harflar bilan yozadi 5 Barmoqchalar yordamida turli mashqlar bajaradi 6 Bo‘yaladigan naqshlarni batartib shtrixlaydi 7 Turli yuzaliklar (nam qum, asfalt, taxta)ga chizadi va yozadi 8 Sochlarini o‘rib qo‘yadi 9 Mozaika yig‘adi 10 So‘zlar va qisqa gaplar yozadi 11 Daftar chiziqlarini tushunadi 12 Rasmlarni to‘g‘ri joylashtiradi 13 Nuqtali punktir rasmlarni qo‘lini olmasdan birlashtiradi 14 Matoga rasmlar tikadi 15 Harakatning «o‘ziga» va «o‘zidan» yo‘nalishlarida to‘g‘ri harakatlanadi 16 Turli materiallardan murakkab namunalar kesadi 17 Pistoletli elimdan foydalanadi 4 Bilish jarayonining rivojlanishi 4.1 Intellektual-bilish ko‘nikmalari 6-yil 7-yil 5 yosh 3 oy 5 yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 6 yosh 6yosh 3 oy 6yosh 6 oy 6yosh 9 oy 7 yosh 1 Surat bo‘yicha syujetlarni eslab qoladi va hikoya qiladi 2 Izchil xulosalar chiqaradi, fikr yuritadi 3 Hayvonlar yashaydigan muhit nomlarini aytadi (baliq suvda, bo‘ri o‘rmonda yashaydi va h.k.) 4 Jo‘g‘rofiy (geografik) tushunchalarni biladi 5 Oddiy sabab-oqibat aloqalarini tushunadi (yomg‘ir yog‘ayapti – berkinish kerak) 6 Sinash va xatolar orqali amaliy vazifalar echimini topishga harakat qiladi (kichik mashinani yurgizish uchun kalit bilan burash kerak) 7 Ob’ektlarni tizimlashtiradi 8 Mustaqil tarzda atrof-muhit haqida axborot izlaydi 9 Kuzatuvlar asosida umumlashtirish va xulosalar qiladi 10 Yil fasllari va voqealarni ketmaketlikda aytib beradi 11 Suratlar bo‘yicha izchil xulosalar chiqaradi 12 O‘z mamlakati va uning ramzlari to‘g‘risida tasvvurga ega 13 O‘z xalqining ba’zi milliy an’analari va urf-odatlarini biladi 14 Bolalar ensiklopediyasidan foydalana oladi 15 Predmetlarni tashqi va ichki belgilar bo‘yicha tasniflaydi 4.2 Elementarmatematik ko‘nikmalar 1 Geometrik figuralarni biladi va predmetlarda ularni ajratadi 2 Predmetlarni uzunligi, eni, qalinligi, balandligi bo‘yicha taqqoslaydi 3 Predmetlar guruhini taqqoslaydi 4 Muloqot vaqtida matematik terminologiyadan foydalanadi 5 1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlar doirasida matematik harakatlarni amalga oshiradi 6 Predmetlarni soni va umumiy miqdori bo‘yicha taqqoslaydi 7 Predmetlar guruhlarining tengligi va tengsizligini aniqlaydi va ularni o‘zaro taqqoslaydi 8 Vaqt haqida tasavvurga ega imeet (tong, oqshom, kunvatun) 9 Raqamlar va sonlarning hayotdagi ahamiyatini tushunadi 10 1 dan 100 gacha bo‘lgan tartibda o‘nlik sonlar bilan to‘g‘ri va aksincha sanaydi (10,20,30,40,50 va h.k.) 11 Geometrik figuralar va shakllarni biladi 12 20 gacha bo‘lgan sonlar doirasida ba’zi matematik harakatlarni amalga oshiradi 13 Matematik vazifalarni echadi 14 Son tartibi haqida tushunchaga ega 15 Guruhlarning tengligi va tengsizligini tahlil qiladi (qancha ko‘p? Qancha kam?) 16 Predmetlarni hajmi, balandligi, qalinligi bo‘yicha ketma-ket taxlaydi 17 SHartli o‘lchov yordamida suyuq, sochiluvchan va qattiq jismlarni o‘lchaydi 4.3 Anglash-tadqiq qilish va samarali (amaliy) faoliyatni rivojlantirish 1 Tabiat hodisalarining turli omillarga bog‘liqligini tushunadi 2 Tabiatdagi o‘zgarishlar sababini tushuntrib berishi mumkin (m-n, qorning erishi) 3 Odamlarning atrofdagi tabiatga ta’sirini tushunadi (ekish, hosilni yig‘ishtirish) 4 Tabiiy materialdan rasm bo‘yicha turli buyumlar yasashni biladi, ish bosqichlarini rejalashtiradi 5 Mustaqil ravishda modellar yaratish va konstruksiyalashni amalga oshirish mumkin 6 Jonli va jonsiz olamni farqlaydi 7 Tabiatning insonlar hayotidagi ahamiyatini anglaydi 8 O‘z qiziqish va kuzatuvlari bilan bog‘liq savollar beradi 9 O‘z taxminlarini bildiradi, tushuntiradi va oldingi hamda hozirgi tajriba borasida umumlashmalar qiladi 10 Tadqiqotdagi hal qilinishi zarur bo‘lgan muammoni ajratadi va qo‘yadi 11 Turli resurslardan foydalangan holda, o‘z kuzatuvlarini ifodalaydi va tasdiqlaydi 12 Atorf-muhitni yaxshilashda ishtirok etish muhimligini tushunadi(m-n, axlatni to‘plash, uni saralash, daraxtlar va gullar ekish, elektr toki, suv va qog‘ozni tejash) 5. IJODKORLIK 5.1 Dunyoni badiiy his etish 6-yil 7-yil 5 yosh 3 oy 5 yosh 6 oy 5 yosh 9 oy 6 yosh 6 yosh 3 oy 6 yosh 6 oy 6yosh 9 oy 7yosh 1 Musiqa asariga hissiy munosabat bildiradi 2 Musiqa ohangiga mos ravishda turli harakatlar o‘ylab topishi mumkin 3 Badiiy asarlar qahramonlari rolini o‘ynashi mumkin 4 Amaliy san’at turlari borasida dastlabki tushunchalarga ega 5 O‘z loyihalarini yaratish g‘oyalarini bildiradi 6 Musiqiy uslublarni ajrata biladi 7 Kichik ssenariylar o‘ylab topishi va kichik sahnalar tashkil etishi mumkin 8 Tabiiy materiallardan buyumlar yasaydi 9 Kostyumlarni bezatishi, guldastalar yasashi, oddiy retseptlar bo‘yicha ovqat tayyorlashi mumkin 10 She’rlarni ifodali o‘qib berishga qodir 11 Tanish asarlarni mustaqil ravishda hikoya qilib beradi, ularni sahnalashtirishda ishtirok etadi 12 Nazmiy va nasriy badiiy asarlarga hissiy munosabat bildiradi 13 Musiqa asarining kayfiyati va xarakterini aniqlashga qodir 14 O‘zbekistondagi bolalar shoirlari va yozuvchilarini hamda ularning asarlarini biladi 15 Tasviriy san’at turlarini farqlaydi 16 Estetik mulohazalar yuritadi 17 Ijodiy g‘oyalar tuzadi 5.2 Badiiy-ijodiy qobiliyatlar 1 Murakkab predmetlar rasmini chizadi va ularni bezakli naqshlar bilan bezatadi (choynak, gilam, ro‘molcha, lagan) 2 Xotira yoki tasavvur bo‘yicha syujet yaratadi 3 Qog‘oz va tabiiy materiallardan applikativ aranjirovkalar yaratadi (otkritkalar, xatcho‘plar) 4 Muhit yoki o‘z loyihalarini bezatadi 5 Kesish, yirtish, taxlash yo‘li bilan figuralarning turishi, o‘rni va harakatlarini ifodalagan tarzda kichik syujetlar yaratadi 6 Tengdoshlari bilan ijodiy o‘yinlar tuzishi mumkin 7 O‘z ishlarida turli ifodalash vositalaridan foydalanadi 8 Turli predmetlardan kompozitsiyalar yaratadi 9 YAkka va jamoaviy tarzda qo‘shiqlar kuylashi mumkin 10 Harakatlarga go‘zallik baxsh etgan ravishda raqsning o‘z qarashidagi ko‘rinishini o‘ylab topishga qodir 11 Musiqa asboblarini yakka (solo) holda yoki orkestr tarkibida chalishi mumkin 12 O‘z g‘oyasini yaratadi va tatbiq etadi 13 Maqsadga erishish uchun o‘rnini bosuvchi sifatida turli predmetlardan foydalanadi 14 O‘ziga rol olgan holda spektallar qo‘yishda qatnashadi 15 Insonning dunyoni o‘zgartirishdagi yaratuvchanlik rolini tushunadi 16 Narsalardan ikkilamchi foydalanish borasida g‘oyalar taklif etishi mumkin 6-7 yoshdagi bolaning maktabga tayyorlik kartasi № Rivojlanishning kutilayotgan natijasi Bajaradi doimo ko‘pincha ba’zan Hech qachon 1 Jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish 1.1 o‘z imkoniyatlari va yoshi bilan bog‘liq jismoniy rivojlanish me’yorlariga mos ravishda jismoniy faollik ko‘rsatadi 1.2 turli harakatchanlik faolligini uyg‘un ravishda va maqsadli bajarishni biladi 1.3 turli hayotiy va o‘quv vaziyatlarida mayda motorika ko‘nikmalaridan foydalanadi 1.4 o‘z harakatlarini hissiyot va sezgi organlari yordamida boshqaradi 1.5 shaxsiy gigiena ko‘nikmalarini qo‘llaydi 1.6 xavfsiz hayotiy faoliyat asoslari qoidalariga rioya qiladi 2 Ijtimoiy-hissiyrivojlanish 2.1 o‘z «Men»i va boshqa insonlarning hayotiy faoliyat muhitidagi roli to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi 2.2 o‘z hissiyotlarini boshqaradi va ularni vaziyatga mos ravishda ifodalaydi 2.3 o‘zgalarning hissiyotlarini farqlaydi va ularga mos ravishda javob beradi 2.4 kattalar va tengdoshlar bilan vaziyatga mos ravishda muloqot qiladi 2.5 murakkab vaziyatlardan amaliy chiqish yo‘llarini topadi 3 Nutq, muloqot, o‘qish va yozish ko‘nikmalari 3.1 nutqni eshitadi va tushunadi 3.2 o‘z nutqida to‘g‘ri talaffuz, qulay grammatik shakllar va xilma-xil gap konstruksiyalaridan foydalanadi 3.3 ikkinchi tilni o‘rganishga qiziqish namoyon qiladi 3.4 ikkinchi tilni egallash bo‘yicha dastlabki bilimlarini ko‘rsatadi 3.5 badiiy adabiyot asarlariga qiziqish namoyon qiladi 3.6 so‘zning lug‘aviy, bo‘g‘inli va fonetik tuzilishi to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi 3.7 turli ma’no shakllarini mustaqil ravishda tuzish va so‘zlab berishni biladi 3.8 yozishning dastlabki ko‘nikmalari va vositalaridan foydalanishni biladi 4 Bilim olish jarayonining rivojlanishi 4.1 bilim olishga faol qiziqishni namoyon etadi 4.2 o‘quv va hayotiy faoliyat uchun axborotni mustaqil ravishda topadi va undan foydalanadi 4.3 predmetlar, voqealar va ko‘rinishlar o‘rtasidagi oddiy aloqalarni tushunadi va ularni yaxlit bir butunlik sifatida idrok qiladi 4.4 raqamlar, hisob-kitobni biladi va ularni hayotda qo‘llaydi 4.5 makon, shakl va vaqtga mos ravishda ish tutadi 4.6 elementar matematikhisoblashlarni amalga oshiradi 4.7 atrof-muhitdagi voqea-hodisalar va ko‘rinishlarni kuzatadi hamda tadqiq qiladi 4.8 atrof-muhitga nisbatan ehtiyotkorona va g‘amxo‘r munosabatni namoyon etadi 5 Ijodkorlik 5.1 san’at va madaniyatga qiziqish bildiradi 5.2 milliy an’analarni qadrlaydi va ularni kundalik hayotning bir qismi sifatida idrok etadi 5.3 milliy an’analarni qadrlaydi va ularni kundalik hayotning bir qismi sifatida idrok etadi 5.4 olingan bilim va ko‘nikmalardan turli hayotiy vaziyatlarda o‘z ijodiy rejalarini tuzish va tatbiq qilish uchun foydalanadi 5.5 insonning dunyoni o‘zgartirishdagi yaratuvchanlik rolini tushunadi