Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Katta  maktab  yoshi  davri  12  yoshdan  17 -18  yoshgacha  bo‗lgan 
vaqtni 
o‗z  ichiga  oladi.  12  yoshdan  periferik  asab  tizimini 
takomillashishi  nihoyasiga  yetib,  bosh  miya  qobik  tuzilishi,  hamda  nafas 
a‘zolarini  va  yurak  qon-tomir  tizimi  fiziologik  ko‗rsatkichlari  kattalar 
ko‗rsatkichlariga yaqinlashgan bo‗lib qoladi. 
 
Rasm.15 yoshli qiz va o‘g‘il bola 
 
Katta  maktab  yoshi  davriga  endoqrin  bezlarini   kuchli  o‗zgarishlari 
xos bo‗lib, jinsiy bezlar faoliyati jadal oshib boradi, qalqonsimon bezining 
ta‘siri  yangidan  ortadi,  gipofiz  bezi  ta‘siri  saqlanadi  yoki  biroz  ortadi, 
ayrisimon  b e z i n i n g   t a ‘ s i r i   e s a   k a m a y i b   b o r a d i .   B u   d a v r d a   j i n s i y  
rivojlanishni  jadal  kechishi  bilan  birga  jismoniy  rivojlanishda  bolani  bo‗yiga 
keskin  o‗sishi,  mushak  tizimini  tez  tarakkiyot  etib  borishi  kuzatiladi.  Qiz 
bolalarda jinsiy rivojlanish o‗g‗il bolalar ga nisbatan 1-1,5  yil  oldin  boshlanadi. 
Bu davr bolaning ruhiy rivojlanishining eng nozik davri hisoblanib, uning aql 

---

 
36 
idroqi, odob-ahloqi, qat‘iyatligi sh aqllanib boradi. Bu davr uchun chegaradan 
chiquvchi harakat, muomala o‗z so‗zida turib olish kabi muammolar hosdir. 
Kasalliklardan bu davrda jismoniy va jinsiy ri-vojlanishining buzilishi, yurak 
qon tomir tizimining funksional o‗zgarishi, nevroz holatlari,  hazm  a‘zo  tizimida 
gastrit,  duodenit,  yara  kasalliklari  uchrab  turishi  mumkin.  Bu  davr  oxirlarida 
sekin  asta  bola va katta kishilar  o‗rtasidagi  morfologik  va  fiziologik  holatdagi 
farqlar  yo‗qola  boradi,  ulardagi  kasalliklarni  xili  va  kechishi  ham  bir-biriga 
o‗xshash bo‗lib boradi. 
Har  bir  bola  uchun  o‗ziga  xos  individual  sur‘atdagi  biologik 
rivojlanish  xos  bo‗lib,  uning  organizmining  fiziologik  holati  va 
ta‘sirotlarga  javobi  kalendar  yoshga  emas,  biologik  yoshga  bog‗liq  bo‗ladi. 
B i o l o g i k   yo s h n i   a n i q l a s h d a ,   b i o l o g i k   r i v o j l a n i s h n i   i f o d o l o v c h i  
belgilarni baholash yo‗li bilan, hisoblanadi.
 
 
Har  bir  yoshdagi  bolalik  davrlarida  biologik  yoshini  aniqlash  uchun  bola 
tanasi  proporsiyasini  harakterlash  orqali  erta  yoshdagi  bolalar  uchun 
fiziologik  reflekslarni  yo‗qolishi  va  paydo  bo‗lishi,  harakat  qila  bilish  mahorati, 
sut  tishlarining  chiqa  boshlanishini  baholash  bilan  aniqlash  mumkin. 
Maktabgacha  yoshdagi  bolalar  uchun  doimiy  tishlarini  chiqishini  aniqlash, 
kichik  va  katta  maktab  yoshdagi  bolalar  uchun  esa  ikkilamchi  jinsiy  belgilarini 
paydo  bo‗lishi,  dinamometriya  ko‗rsatkichlari  va  mehnat  qobiliyatini 
aniqlash  orqali  aniqlanadi.  Maxsus  tekshirishlarda  biologik  yosh  rentgenologik 
yo‗lda  suyak  nuqtalarini  soni  va  suyaklanish  yadrolarini  paydo  bo‗lishini 
aniqlash  orqali  hisoblanadi.  Bulardan  tashqari  ma‘lum  yoshga  juda  xos  bo‗lgan 
antropometrik, 
fiziologik, 
immunologik 
va 
modda 
almashinuvi 
ko‗rsatkichlari  orqali  ham  biologik  yosh  to‗grisida  mulohaza  etish  mumkin. 
Shuning  uchun  ham  ba‘zi  olimlar  bolalik  davrlarini  klassifikatsiyasini 
yaratishda,  bolani  kalendar  yoshi  bo‗yicha  emas,  uni  biologik  yetuklik 
belgilariga qarab ham klassifikatsiya yaratishgan.