Bolalar kasalliklari propedevtikasi


Yangi tug‘ilgan chaqaloqni ko‘krakdan boqish



Download 5,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet302/343
Sana31.12.2021
Hajmi5,81 Mb.
#258509
1   ...   298   299   300   301   302   303   304   305   ...   343
Bog'liq
bolalar kasalliklari propedevtikasi 2

Yangi tug‘ilgan chaqaloqni ko‘krakdan boqish. Yangi tug‗ilgan sog‗lom 
chaqaloqni  ko‗krakdan  boqishni  u  tug‗ilgandan  so‗ng  dastlabki  30  minut  ichida 
boshlagani  ma‘qul.  Barcha  sut  emizuvchi  hayvonlarning  yangi  tug‗ilgan  bolalari 
singari.yangi  tug‗ilgan  chaqaloqlardan  ham  dastlabki  2-2,5  soat  ichida  shunga 
o‗xshash  deyarli  bir  xil  xarakatlarni  kuzatish  mumkin.  Bu  xarakatlarda  asosan 
yangi  tug‗ilgan  chaqaloqlarda  (shu  jumladan  boshqa  sut  emizuvchilarda  ham) 
tug‗ma  ovqat  kidiruv  programmasi  elementlarini,  ya‘ni  ona  ko‗krak  bezi 
so‗rg‗ichini axtarib topishda, og‗iz va  qo‗lchalarining bir-biriga mos xarakatlarini 
va ko‗krak bezi so‗rg‗ichini topgandan so‗ng unga maxkam turib yopishib olishini 
va uyquga ketgunga qadar to‗yib emishini kuzatish mumkin. 
A.M.  Widstrom  fikricha  yuqorida  keltirilgan  holatlarni  yangi  tug‗ilgan 
chaqaloqlarda dastlabki 120  - 150  minut ichida kuzatish  mumkin. Shuning  uchun 
ham  yangi  tug‗ilgan  chaqaloqlarda  artib,  kuritib  ona  korniga  yalong‗och  holda 
yotkazish va boqish tavsiya etiladi, bu esa bir tomondan bola bilan ona o‗rtasidagi 
jismoniy  qontaktni  erta  shakllanishiga  olib  kelsa,  ikkinchi  tomondan  esa  ona 
umumiy  axvolini  tezroq  tiklanishiga,  hamda  eng  muhimi  onada  "onalik  mexrini" 
erta  shakllanishiga,  bu  esa  bolani  tug‗ilgan  davrdan  boshlab  bolani  uzoq  vaqt 
davomida  yetarli  miqdordagi  ona  suti  bilan  boqishga  muhim  dalil  bo‗ladi.  Erta 
ko‗krakdan  boqishnn  muhim  tomoni  yana  shundaki.  bola  emishi  natijasida  ona 
organizmida prolaktin va oqsitotsin gormonlari miqdori ortadi. Bu gormonlar o‗z 
navbatida.  bir  tomondan  sut  hosil  bo‗lishi  va  ajralishini  kuchaytirsa,  ikkinchi 
muhim  tomoni  shundaki  oqsitotsin  bachadon  sillik  mushaklarini  ham  qisqartirib, 
natijada  bachadondan  qon  ketishini  oldini  oladi  va  uning  chaqaloq  tug‗ilgandan 
keyingi  involyutsiya  vaqtini  tezlashtiradi.  Ayni  paytda  ona  bilan  bola  o‗rtasidagi 
teri orqali, va x.k. bo‗lgan qontaktlarni kelgusida ham saklanib qolishi. onada bola 
parvarishiga  oid  qoidalarni  tezroq  o‗zlashtirib  olishga  va  tug‗ruqxonadan 
chiqqandan so‗ng bolani to‗g‗ri parvarishlashiga muhim omil bo‗ladi. 
Yangi tug‗ilgan chaqaloqni dastlabki 20-30 minut ichida ko‗krakdan boqish 
barcha  tug‗ruqxonalarda  ham  tabiiy  bir  hol  sifatida  qabul  kilinishi  shart  deb 
o‗ylaymiz.  Tug‗ilgandan  keynigi  vaqtda  esa  ma‘lum  bir  soatlarda  boqish  bolani 
ozuqa  maxsulotlariga  bo‗lgan  talabini  qondirish  uchun  emas,  balki  bu  ko‗proq 
tug‗ruqxonadagi  o‗z  meditsina  xodimlari  manfaati  ko‗zlanib  yo‗lga.  qo‗yilgan 
tadbirdir.  Shuning  uchun  ham  bolani  ko‗krakdan  emizish  vaqti,  intervali  va  x.k. 
ma‘lum bir tartib ostiga olinmagani, ya‘ni bolani o‗zi emish vaqtini, sut miqdorini 
belgilagani ma‘qulroq. 
Onaning ko‗krakidagi sut miqdoridan qat‘iy nazar, agar bolada ochlik bilan 
bog‗liq bezovtalik paydo bo‗lsa, uni albatga ko‗krakdan boqish shart. Chunki, tez-
tez  emish  hisobiga  prolaktin,  oksitotsin  gormonlarining  qonsentratsiyasini 
ortishiga,  hamda  sut  bezi  alveolalarini  sutdan  to‗liq  bo‗shashini  hisobiga  qoldiq 
SUT 
miqdorini  kamayishi,  natijada  bu  qoldiq  sut  tarkibida  aniklanadigan 
laktatsiyani  ingibitsiyalovchi  oqsil  faktorining  qonsentratsiyasini  kam  bo‗lishi 
hisobiga kelgusi boqishlardagi sut miqdori ortib boradi. 
Pediatrlar orasida ona va bolaning chaqaloq tug‗ilgan davrdan birga bo‗lishi, 
ularning teri  qavatlari  qontakti hisobiga  neonatal infeksiya  tarkalishi ortadi  degan 


 
314 
tushuncha ham yo‗q emas. Vaholanki, ona-bola xonasidagi mikroblar peysaji berk, 
yangi tug‗ilgan chaqaloqlar bo‗limidagi mikroblar peysajidan kamroq. Ayni paytda 
sog‗lom  ona  organizmida  asosan  saprofit  mikroblar  turkumi  ko‗proq,  ikkinchi 
tomondan  esa  mana  shu  mikroblarga  qarshi  ona  qoni  zardobida  va  demak,  sutida 
ham antitelalar mavjud. Bundan ko‗rinadiki ona va bolaning chaqaloq tug‗ilgandan 
boshlab  birga  bo‗lishi,  yangi  tug‗ilgan  chaqaloq  terisida,  oshqozon-ichak 
sistemasida,  teri  koplamida  saprofit  mikroblar  kolonniyalarini  shakllanishi  uchun 
ham katta ahamiyatlidir. 
Sog‗lom chaqaloqka ona sutidan bo‗lak hech narsa (suv, o‗tlar damlamalari, 
energetik komponentlar va x.k.) bermaslik kerak. Chunki ona suti bolani dastlabki 
kunlardan, toqi  u  4-6  oy  bo‗lgunga  qadar  suyuqlik  bilan  va  boshqa  barcha  ozuqa 
ingredientlari bilan to‗liq ta‘minlaydi. Suyuqliklarni berilishi esa "yolg‗on to‗qlik" 
xissini  paydo  bo‗lishiga  va  natijada  bu  esa  o‗z  navbatida  hosil  bo‗layotgai  sut 
miqdorini  kamayishiga  olib  keladi.  Bola  ko‗krakni  emish  jarayonining  avvaldagi 
sut  tarkibida  suyuqlik  va  laktoza  miqdori  ortiq  bo‗lsa,  oxirida  esa  yog‗  miqdori 
ko‗p  bo‗ladn.  Shuning  uchun  ham  onalarni  xar  bir  ko‗krak  bezini  sutdan  to‗la 
bo‗shalgunga  qadar  bolani  emizish  kerakligiga  o‗rgatish  lozim.  Naxordagi  sut 
miqdori va sifati kunning ikkinchi yarmidagi sutdan farq qiladi. Agar naxorda sut 
miqdori  ko‗p  bo‗lsa  kunning  ikkinchi  yarmida  esa  kam,  lekin  uning  tarkibidagi 
oziqlantiruvchi moddalar qonsentratsiyasi baland bo‗lishi kuzatilgan. 
Tabiiy  ovqatlantirilayotgan  bolalar  sutka  davomida  6-10  marta,  hatto  da-
stlabki vaqtlarda 12 martagacha emishi mumkin. 
Bola  emish  vaqtining  dastlabki  2  -  3  minutida  bir  martalik  olishi  kerak 
bo‗lgan sutning deyarli 50 % ni. 4-5 minutida esa 80 - 90% teng mikdordagi sutni 
so‗rib oladi. Shuning uchun bolani ko‗krakdan emishni 15-20 minutdan ortiq vaqt 
ushlab  turilishi  uchun  asos  yo‗q.  Xar  bir  boqishda  ikkala  ko‗krakdan  boqish, 
laktatsiya  jarayoniga  ijobiy  ta‘sir  ko‗rsatadi,  chunki  ikkala  ko‗krakda  ham  hosil 
bo‗layotgai sut miqdori bir xil ulardan birontasining to‗la bo‗shamasligi kelgusida 
sut miqdorini kamayishiga olib keladi. 
Bolani  ko‗krakdan  uzoq  emib  turishiga  asosiy  sabab  bu  bolaga  ko‗krak 
so‗rg‗ichini  noqulay  yoki  butunlay  noto‗g‗ri  berish  ham  bo‗lishi  mumkin. Bu  esa 
bolani to‗ymasdan uzoq emishga, natijada sut bezi so‗rg‗ichlarini shikastlanishiga 
olib  keladi.  Shuning  uchun  ham  homiladorlikning  oxirgi  xaftalarida  yoki  homila 
tug‗ilgandan  so‗ng  emizikli  onalarga  bolani  ko‗krakdan  to‗g‗ri  boqish  usulini 
o‗rgatib  borish  kerak.  Bola  ko‗krakni  emayotganda  uning  faqat  so‗rg‗ich  soxasi 
emas,  balki so‗rg‗ich  uchidan 2,5  -  5 sm  atrofidagi  masofani  fiksatsiya  kilsagina 
sutni sut sinuslardan yo‗llariga to‗liq tushishini ta‘minlandi. Bunda ko‗krak bezini 
bola emayotganda ona barmoqlari orasida ushlab turishi shart emas, ushlab turish 
esa  sut  yo‗llaridan  sutni  evakuatsiyasiga  to‗sqinlik  qilishi,  natijada  sut  bezlari  u 
yoki bu bo‗lagini patologik qattiqlanishiga olib kelishi kuzatilgan. 
Sut  bezlarida  bola to‗yib  emgandan keyin  kolayotgan sutni  sog‗ib tashlash 
tavsiya etilmaydi. Faqatgina onalarga sut bezlaridagi bosimni ortishini oldini olish 
tavsiya  etilgani  ma‘qo‗lroq,  bunga  esa  bolani  emizish  yo‗li  bilan  va  siyna  og‗lar 
hamda  tor  kiyim  kiymaslik  yo‗li  bilan  erishiladi.  Ko‗krak  bezidan  sutni  sog‗ib 
olish  esa,  kachonki  bolaning  kuvvati  kamligi,  kasalligi  tufayli  oxirigacha  ema 


 
315 
olmasa,  hamda  sut  bezi  yo‗llarida  sut  dimlanib  kolsa,  yoki  sut  hosil  bo‗lishini 
stimulyatsiya  qilish  maqsadlaridagina  o‗tkaziladi.  Ko‗krak  bezidai  sutni  sog‗ish 
yo‗li bilan yoki maxsus sut sog‗ib oluvchi moslamalar bilan o‗tkaziladi. Qo‗l bilan 
sog‗ib olish sut bezi so‗rg‗ichlarini shikastlanishini oldini olishda ikkinchi usullari 
afzalroq. Ona bolani ko‗krakdai emizib bo‗lgandan keyin sut bezi so‗rg‗ichlariga u 
yoki bu malhamlar qo‗yish tavsiya etilmaydi. Aksincha bolani emizib bo‗lgandan 
so‗ng 1 - 2 tomchi sutni sog‗ib, so‗rg‗ichga so‗rib, uni quriguncha ushlab turish va 
undan  so‗ng  toza  yumshoq  (doqa)  material  qo‗yish  tavsiya  etiladi.  So‗rg‗ichlarni 
hech  kachon  emizikli  ona  terini  kurituvchi  moddalar  bilan  (sovun,  spirt  va  x.k.) 
yuvmasligi,  artmasligi  kerak,  bu  so‗rg‗ichlarni  yog‗ilishiga  olib  keladi.  Ko‗krak 
bezi  soxasidagi  ona  kiyimlari  metall  yoki  boshqa  ko‗krak  beziga  botuvchi 
elementlari  tutmasligi  kerak  Bolani  esa  ko‗krakdai  emizib  bo‗lgandai  so‗ng,  sut 
bilai  yutib  yuborgan  xavoni  chikarib  yuborish  uchun  uni  vertikal  holda  bir  necha 
dakika ushlab turgan ma‘qo‗lroq. Ayrim hollarda bu muolajani emizish davrida bir 
necha  marta  qaytarish  mumkin  va  bundan  keyingina  chaqaloqni  o‗ng  yonboshiga 
yoki  qorniga  yotkazib  qo‗yiladi  (qaytarib  chikarilgan  sutni  yoki  bola  kusganda 
aspiratsiyani  oldini  olish  maqsadida).Quyidagi  bolani  faqat  ko‗krakdan  boqishni 
to‗g‗ri tashqil qilish VOZ (YuNISEF 1989) tomonidan taklif etilgan 10 ta asosiy 
qoidani keltiramiz. 

Download 5,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   298   299   300   301   302   303   304   305   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish