Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Ona ko‘krakidan boqishda uchraydigan qiyinchiliklar. 
Ko‗krakdan boqishda onada uchraydigan kiynichiliklar: 
1. So‗rg‗ichlarning noto‗g‗ri shakllanishi: ular kichkina, yassi, ko‗krak bezi 
ichiga tortilgan va x.k. bo‗lishi mumkin (Sut bezi so‗rg‗ichlarining noto‗g‗ri shakli 
va  ularning  knchik  kattallikda  bo‗lishi  ko‗p  hollarda  onaning  infantilligi  bilan 
kuzatilib,  gipogalaktiya,  ayrim  vaqtlarda  esa  alaktiya  bilan  birga  ham  kechishi 
mumkin. Agar onada sut bezi so‗rg‗ichi yassi bo‗lsa, homiladorlikning oxirgi 2-3 
xaftasida ona xar kuni 2-3 minutdan ko‗krak bezi so‗rg‗ichlarini extiyotkorlik bilan 
siypalab  tashqi  tomonga  cho‗zib-cho‗zib  turishi  kerak.  Bunda  albatta  ona  qo‗llari 
va so‗rg‗ich toza bo‗lishi shart. 
Agar onadagi sut miqdori yetarli va bolani emish intensivligi yaxshi bo‗lsa 
bunday  hollarda  emizishni  so‗rg‗ich  uchun  mo‗ljallangan  maxsus  plastikli  yoki 
shishali  moslamalar  yog‗damida  boqilishi  ham  mumkin.  Lekin  bu  usul  bilan 
boqilganda ona 
SUT 
bezlaridagi qoldiq sut miqdorini ko‗p bo‗lishini nazarda tutib, 
unda qolgan sutni sog‗ib qoshiqcha yog‗damida bolaga berish tavsiya etiladi. 
2.  So‗rg‗ichlarni  yog‗ilishi  va  shilinishi.  Bular  eng  ko‗p  uchraydigan 
qiyinchiliklardir.  Yengil  hollarda  so‗rg‗ichga  maxsus  moslamalar  qo‗yish  yo‗li 
bilan emizish, og‗ir hollarda esa vaqtincha 2-3 kunga emizishni to‗xtatiladi. Bolani 
faqat sog‗lom ko‗krakdan boqish tavsiya etiladi, bemor ko‗krakdagi sut esa sog‗ib 
tashlanishi kerak, aks holda bu mastitga olib kelishi mumkin. 
So‗rg‗ichlar  yog‗ilganida  o‗tkaziladigan  davo  choralari  bir  qator  bo‗lib, 
lekin  ulardan  ko‗p  hollarda  ijobiy  natija  1-5%  sintomitsin  linimentini,  0,2% 
furatsilin  malhamini,  kollonxoe  malhamini,  kalendula  malhamini  hamda 
xlarofilipning  2%  yog‗dagi  eritmasini  qo‗llaganda  erishish  mumkin.  Yuqorida 
ko‗rsatilgan  dorivor  moddalarning  birortasi  toza  steril  salfetkaga  surtilib  xar  bir 
emishdan  (agar  bola  emizilayotgan  bo‗lsa)  keyin  va  tunda  so‗rg‗ich  soxasiga 
qo‗yiladi.  undan  tashqari  sarik  simob  lampalari  yog‗damida  ham  nurlash  tavsiya 
etiladi. 
So‗rg‗ichlarni  yog‗ilishini  oldini  olish  uchun,  ona  ko‗krakdan  toqi  bolada 
xarakatlari  butunlay  tugamagunga  qadar  olmasdan  turishi  kerak.  Agar  bu  holat 
kuzatilmasa  ona  bolani  burnini  oxista  kisishi  yoki  og‗iz  burchagi  soxasidan 

---

 
311 
so‗rg‗ich  yo‗nalishida  bola  og‗ziga  kichkina  barmog‗ini  kiritib,  ana  undan  so‗ng 
so‗rg‗ichlar oxista ajratib qo‗yish tavsiya etiladi. 
 3.  Sut  bezlarining  fiziologik  dag‗allashishi.  Ayrim  hollarda  ona  sut  bezida 
qon,  limfa,  sut  dimlanishi  hisobiga  bosim  ortadi  va  ularning  taranglanishiga  olib 
keladi. Bu o‗z navbatida bolani emishini qiyinlashtiradi. Ko‗krakdagi bosim ortishi 
hisobiga  hosil  bo‗lgan  taranglashishni  ozgina  mikdordagi  sutni  sog‗ib  tashlash 
hisobiga pasaytirilishi mumkin. 
4.  Sut  bezlarini  patologik  dag‗allashishi.  Ayrim  hollarda  sut  bezlarini 
ko‗krakda  og‗riq,  bolani  emishini  qiyinlashishi  bilan  kechuvchi  patologik 
dag‗alashishi  kuzatiladi.  Buning  asosiy  sababi  ko‗krak  bezlarida  sut  ajratish 
refleksining  susayib  ketishi  hisobiga  sutning  yig‗ilib  qolishidir.  Bu  holatni 
davolash uchun esa quyidagi tartibdagi davoni o‗tkazish tavsiya etiladi. 
Bu holatning birinchi belgilari paydo bo‗lishi bilan ko‗zi yog‗ilgan onalarra 
0,5  ml  (2,5  ME)  pituitrin  "R"  (homiladorlikning  oxirida  toqsikoz  bo‗lsa  tuitrin 
"M")  yoki  oksitotsin 0,4  ml  (2  ME)  2  maxal  mushaklar orasiga  emizishdan  oldin 
yuboriladi.  Ona  organizmida  gormon  6  -  8  minut  ichida  parchalanadi.  Shuning 
uchun  gormon  yuborishdan  keyin  bolani  tez  emizish  kerak,  chunki  emizmaslik 
laktatsiyaga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. 
Sut  bezi  yo‗llarinnng  berqilishi  ayrim  hollarda  sutning  kuyuklashishi 
hisobiga  bir  yoki  ikki,  ayrim  hollarda  esa  undan  ortiq  bo‗lak  sut  yo‗llarining 
berkilib  qolishi  kuzatiladi.  Bu  ko‗krakdagi  taranglikni  ortishi:  og‗riq,  ayrimlarda 
esa sut yo‗li berqilib qolgan segmentlar soxasida giperemiya kuzatiladi. Odatda sut 
yo‗llariniig berqilib qolishi emizishning oxirida hosil bo‗lgan sutdan bo‗shalmaslik 
yoki  sog‗ilganda  sutni  oxirigacha  sog‗ib  olmaslik,  hamda  emizishlar  o‗rtasidagi 
intervalning  uzoq  bo‗lishi  hisobiga  kuzatiladi.  Bunday  xolatlarda  bolani 
ko‗krakdan tez-tez emizish, yengil siypalash, issik kompress  qo‗yish ijobiy natija 
beradi. 
Mastit-sut  bezlarining  yallig‗lanishi.  Tug‗ruqdan  keyingi  (po-stlaktatsion) 
mastit  emizikli  onalarda  ko‗p  uchraydigan  yiringli  yallig‗lanish  bilan  kechuvchi 
kasallik  bo‗lib,  bunda  ona  bilan  bir  qatorda  bola  ham  kiynaladi.  Sut  bezlari 
faoliyatini  buzilishi,  sutning  sifatini  o‗zgarishi  bola  organizmini  qarshiligini 
pasayishiga,  ona  bilan  bolaning  doimiy  birgaligi  esa  bolaning  yiringli  kasallikka 
chalinishi xavfini yanada orttiradi. 
Tug‗ruqdan keyingi mastitning asosiy ko‗zg‗atuvchisi stafilakoqk bo‗lib, bu 
mikrob nafaqat jaroxatlangan ko‗krak bezida (80  - 85%) balki sog‗lom ko‗krakda 
ham C40 - 50% bemor onalarda aniklanishi kuzatilgan. 
Mastit  asosan  1-chi  marta  ko‗zi  yog‗ayotgan  onalarda  2-3  va  undan  ortiq 
marta  tuqqan  onalarga  nisbatan  ko‗proq  uchraydi.  Bunda  bemor  onalarda 
isitmaning ko‗tarilishi, ichki zaxarlanish belgilari paydo bo‗ladi. 
Davosi  antibiotiklar,  asosan  stafilakoqklarga  ta‘sir  etuvchi  (gentamitsin 
oqsatsillin, deporin, metitsillin,  linkomitsin  va  x.k.) dan,  hamda  dezintoqsikatsiya 
o‗tkazishdan  iborat.  Ayrim  hollarda  esa  maxalliy  jarroxlik  muolajalari  ham 
o‗tkaziladi. 
Yiring  mastitda  ko‗krakdan  boqish  man  etiladi.  Jaroxatlangan  ko‗krakni 
tinch  qo‗yish,  hosil  bo‗layotgan  sutni  esa  oxista  sog‗ib  tashlash  tavsiya  etiladi. 

---

 
312 
Mastitda  sog‗lom  ona  ko‗kragida  ham  stafilakoqk  aniklanganligi  tufayli  bolani 
vaqtincha ko‗krakdan boqmaslik maqsadga muvofik. Sutni (sog‗lom ko‗krakdagi) 
sog‗ib  pasterizatsiya  qilib  undan  so‗ng  bolani  boqiladi.  Mastitdan  keyin 
ko‗krakdan boqishni qayta tiklash (sut bo‗lsa) xar bir holda individual xal kilingani 
ma‘qo‗l,  bunda  albatta  jarayonining  og‗irligi  va  sutning  bakteriologik  tekshiruvi 
natijalari hisobiga olinishi kerak. 
Galaktoreya - sut bezlaridan sutni o‗z-o‗zidan doimo oqib turishi. Bu onada 
hosil  bo‗layotgan  sut  miqdorini  ko‗pligidan  dalolat  bermaydi.  Aksincha  bu  belgi 
asosan  gipogalaktiyaga  olib  keladi.  Shuning  uchun  bunday  onalarning  bolalari 
olayotgan sut miqdori doimo nazorat qilib turilishi kerak. 
Bu  patologik  holatni  davolovchi  effektli  choralari  hali  yo‗q.  Lekin  bunda 
doimo  ajralib  turayotgan  sut  hisobiga  ona  ko‗krak  bezi  so‗rg‗ichlarini 
shikastlanishini  oldini  olish  choralarini  (so‗rg‗ichlar  soxasiga  toza  almashtirib 
turiladigan salfetkalar qo‗yish) ko‗rish kerak bo‗ladi. Agar onada yurak qon tomir 
sistemasi kasalliklari va qon bosimi  yuqori bo‗lmasa efedrin (ko‗kuni 0,05 gr 2-3 
marta  sutkada)  yoki  adrenalin  0.1%  -  0,3  ml  teri  ostiga  kuniga  2  martadan 
foydalanish  mumkin.  Adrenalin  va  efedrin  so‗rg‗ichlar  va  sut  bezi  bo‗laklari 
yo‗llaridagi mushaklarni qisqartiradi.