Bolalar kasalliklari propedevtikasi

OVQAT BUTQASINING O‘TISh TEZLIGI 
Ko‗krak  yoshidagi  bolalarni  tabiiy  ovqatlantirishda  o‗rtacha  15-16  soat. 
sun‘iy ovqatlantirishda 48 soatgacha davom etadi. Katta yoshdagi bolalarda ovqat 
butqasini ichak bo‗ylab o‗tishi o‗rtacha 1sutkaga teng. Ichak faoliyatining yakuniy 
fazasi  defekatsiya  hisoblanadi.  Bolalarda  ich  kelishi.  Chaqaloq  xayotining 
birinchi kunlarida qora rangli qo‗yiq axlat ajraladi. 1-axlat (mekoniy) hazm shirasi. 
tushib  ketgan  epiteliy  va  o‗t  hisobiga  hosil  bo‗ladi.  Hidsiz  60-90  gr  mikdorida. 2 
sutka  davomida  ajralishi  nihoyasiga  yetadi.  Ko‗krak  suti  bilan  boqilayotgan 
bolalarning  axlat  sariq  rangli  nordon  aromatik  hidli  va  muhiti  kislotali  bo‗ladi. 
Sun‘iy ovqatlantirishda och sariq rangli chiridi xidli va neytral muhit bo‗ladi. Ona 
suti  qabul  kilayotgan  bolalarda  sutkali  axlat  mikdori  25-30  gr.  aralash  va  sun‘iy 
ovqatlanayotgan  bolalarda  60-70  gr  gacha  bo‗ladi.  Chaqaloqlarda  sutkada  4-5 
marta,  keyinroq  2-3  bir  yosh  oxirida  1-2  marta  ich  keladi.  Ko‗krak  yoshidagi 

---

 
228 
bolalar  axlatida  leykotsitlar  ko‗p  bo‗ladi,  lekin  bu  ichak  shamollaganiga  asos 
bo‗lolmaydi.  
Hazm  jarayonida  jigar,  oshqozon  osti  bezining  ahamiyati  katta.  Jigar 
bolalarda  kattalarga  qapaganda  nisbatan  katta.  Chaqaloq  jigari  tanasi  og‗irligiga 
nisbatan 4% dan ortiq. kattalarda bu 3% dan kam. Chaqaloqlarda jigar og‗irligi 50 
gr  gacha,  bir  yoshda  400  gr,  3  yoshda  500  gr  dan  ortiq.  Jigar  14-15  yoshda 
samarali  kattalashadi,  uning  og‗irligi  bu  yoshda  1300-1400  gp  gacha  boradi.  Erta 
yoshdagi  jigar  qovurg‗a  ostidan  1.5-2  sm  chiqib  turadi.  bu  jigar  o‗lchamining 
kattaligi sababli. Jigar bolalarda yetarlicha mustaxkamlanmagan va shuning uchun 
turli kasallik va intoksikatsiyalarda kattalashishi mumkin.O‗t pufagi chaqaloqlarda 
to‗liq  shakllanmagan  dukkisimon  shaklda  bo‗lib.  keyinchalik  noqsimon  shaklga 
ega bo‗ladi. O‗t ajralishi xomila 3 oyligida boshlanadi. Bolalar o‗tida nisbatan o‗t 
kislotalari holesterin, tuzlar kam lekin mutsin, pigment va suvga boy. O‗t kislotali 
ovqat  butqasini  neytrallaydi  bu  oshqozon  osti  bezi  ichak  shirasi  fermentlari 
faolligini  oshiradi.  O‗t  pankreatik  lipaza  faolligini  oshiradi,  yog‗larni 
emulsiyalaydi,  yog‗  kislotalarini  eritadi  va  so‗rilishiga  yordam  beradi,  ichak 
peristaltikasini kuchaytiradi. Jigarning o‗t ajratishdan tashqari boshqa funksiyalari 
turli  xil:  ichakdan  o‗tadigan  toqsinlar  va  mikroorganizmlar  uchun  barer 
hisoblanadi.  ya‘ni  antitoqsin  dezintoksikatsiyasi  funksiyalariga  ega.  Jigar  oqsil. 
uglevod,  yog‗  va  vitamin  almashinuvida  muhim
 
o‗rin  tutadi.  Jigarda  glikogen, 
oqsil  va  yog‗  tuplanadi.  Bola  kasallanganda  jigarning  ushbu  funksiyalari  oson 
buziladi.Oshqozon  osti  bezi  chaqaloqlarda  yetilgan  qon-tomir  turi,  biriktiruvchi 
to‗qima  va  parenxima  sust  rivojlangan.  Chaqaloqlarda  bu  bezning  og‗irligi 
o‗rtagacha  3  gr.  kattalarda  90-100gr.  Bolalarda  kattalarga  nisbatan  uzunroq  3 
tomonli  shaklda.  Ovqat  tartibi  almashinayotgan  paytda  6-oylikdan  2  yoshgacha 
samarali  kattalashadi.Oshkozon  osti  bezning  sekretor  fukksiyasi  insulin  garmoni 
hisoblanadi. 
Insulin 
qonga 
tushib 
uglevod 
almashinuvini 
boshqaradi, 
to‗qimalarning shakardan foydalnishini, jigarda glikogen to‗planishini ta‘minlayli.