Bolalar kasalliklari propedevtikasi

Ichak  (intestinum)  hazm  kanalining  katta  qismi  pilorusdan  boshlanib  anal 
tyoshigida tugaydi. Bu ovqat hazm bo‗ladigan, so‗riladigan va chiqindilar chiqarib 
yuboriladigan  organdir.  Ichak  ingichka  va  yo‗g‗on  ichakka  bo‗linadi.  Ingichka 
ichak  oshqozondan  boshlanib  bir  qancha  halqalar  hosil  qiladi  va  yo‗g‗on  ichakka 
ulanadi.  Kattalarda  ingichka  ichak  uzunligi  4,5m  chaqaloqlarda-1,5-3m  1-chi 
oylarida,  1-3  yoshlarda  va  13-16  yoshlarda  samarali  o‗sadi.  Kattalarda  ingichka 
ichak  diametri  3-5sm.  1  yoshda  1.6  sm,  2  yoshda  -2,3  sm,  3  yoshda  2,5sm.  1,5 
yoshli bolaning ingichka ichagi alohida xususiyatlariga ega, bu jigar kattaligi qorin 
bo‗shlig‗ida siydik pufagi va bachadon joylashganligi bilan bog‗liq. Chaqaloqlarda 
qorin yog‗i yo‗qligi uchun ingichka ichak halqasi qorinning oldingi devoriga tegib 
turadi.  3  yoshgacha  jigar  nisbatan  kichrayadi  va  katta  qorin  yog‗i  ingichka  ichak 
halqasini yarmini qoplaydi. Bir yoshli bolalarda ingichka ichak to‗tqichi ingichka, 
oson  cho‗ziluvchan,  uzunligi  6  sm,  6  yoshgacha  2  marta  o‗zayadi  Ko‗krak 
yoshdagi bola ingichka ichagining shilliq pardasi ingichka, yumshoq, qon va limfa 
tomirlariga  boy,  mushak  qavati  va  elastik  tolalar  kuchsiz  rivojlangan,  vorsinkalar 
va shilliq parda burmalari esa yaxshi rivojlangan, so‗rilishi yuqori darajada. shilliq 
osti  qavati  yo‗q.  chaqaloqlarda  aylana  burmalari  yassi  va  faqat  ingichka  ichak 
boshida  uchraydi.  Yoshga  qarab  aylana  burmalari  ortib  boradi,  jinsiy  yetishish 

---

 
225 
davrida,  maksimal  darajada bo‗ladi  chaqaloqlarda  mushak  epiteliysi  tabaqalanish, 
nerv chigallari shakllanishi tugallanmagan va 3-5 yoshgacha davom etadi. Doimiy 
ravishda  Bruner,  Liber  qon  bezlar  va  Peer  pilikchalari  ko‗payadi.  Yo‗g‗on  ichak 
ingichka  ichakni  davom  ettirib,  ileosekal  burchakdan  orqa  teshikkacha  davom 
etadi. Yo‗g‗on ichak dastlab bo‗rtiq ko‗richak bilan appendiks, so‗ng chiquvchi va 
ko‗ndalang  tushuvchi  sigmasimon  chambar  ichak  hamda  to‗g‗ri  ichaklarni  hosil 
qiladi.  Chaqaloqlarda  yo‗g‗on  ichak  uzunligi  35-66  sm,  u  har  qanday  yoshdagi 
bolalarda tana uzunligiga teng. Ko‗richak erta yoshdagi bolarda konus shaklida, 5 
yoshdan katta bolalarda qop shaklida kattalarga nisbatan yuqori siljiydi. Bolalarda 
chuvalchangsimon  o‗simta  kattalarga  nisbatan  uzunroq.  Ko‗krak  yoshidagi 
bolalarda  appendiks  uzunligi  turlicha  bo‗lishi  mumkin.  U  kichik  tozda,  jigar, 
buyrak atrofida, siydik kanali ustida yoki ko‗richak orqasida joylashishi mumkin. 2 
yoshgacha bo‗lgan bolalarda  
appendiks  keng,  voronkasimon  shaklli  va  burmalari  shakllanmagan.  Bu 
ko‗richakdagi  narsalarni  appendiksga  erkin  tushishi  va  chiqishini  ta‘minlaydi. 
Shuning  uchun  erta  yoshdagi  bolalarda,  deyarli  appendiks  uchramaydi.  Erta 
yoshdagi  bolalarda  chiquvchi  chambar  ichak  katta  yoshdagi  bolalarnikiga 
qaraganda  qisqa,  ichak  to‗tkichi  qisqa  bo‗lganligi  uchun  kam  harakatlanadi. 
Ko‗ndalang  chambar  ichak  ko‗krak  yoshidagi  bolalarda  jigar  bilan  koplangan  va 
takasimon  shaklda,  harakatchan.  Tushuvchi  chambar  ichak  va  sigmasimon  ichak 
yo‗g‗on  ichakning  boshqa  qismlariga  qaraganda  uzunroq.  Yosh  bolalarda 
sigmasimon ichak nisbatan uzun to‗tqichga ega shuning uchun oson chigallashadi. 
Sigmasimon  ichak  halqasi  uzun,  bu  bolalarda  ko‗p  uchraydigan  odatdagi 
qabziyatga sabab bo‗ladi. 
To‗g‗ri  ichak  ko‗krak  yoshida  sust  rivojlangan  bo‗lib,  shakli  ampulasimon. 
To‗g‗ri ichakning shilliq va shilliq osti qavati kuchsiz yopishgan. Toz kletchatkasi 
yumshoq  va  ichak  shillig‗ining  sust  yopishganligi  shilliq  qavatining  va  bo‗tun 
to‗g‗ri  ichakning  oson  «tushishiga»  sabab  bo‗ladi.  Bolalarda  ichak  to‗tkichi  uzun 
va  mustaxkam  emas.  Shu  xususiyatlari  tufayli  ichak  buralishlari  va 
invaginatsiyalari  bolalarda  ko‗p  uchraydi.  Chaqaloqlarda  yog‗  klechatkasi  deyarli 
yo‗q, 2-3 yoshgacha u faqat ingichka ichakni qoplaydi deyarli yog‗ to‗tmaydi. 7-8 
yoshda  qorin  yog‗i  ko‗rinishiga  ega  bo‗ladi,  ko‗p  yog‗  tutadi,  ichak  halqalari 
orasida  va  qorin  oldingi  dsvorida  joylashadi.  Chaqaloqlarda  yo‗g‗on  va  ingichka 
ichak o‗rtacha 3.5 metr. 10 yoshda 5.5 metr. Ichak uzunligi bola bo‗yi uzunligiga 
nisbatan  kattalarga  qaraganda  uzun.  Ko‗krak  yoshida  ichak  bo‗ydan  6.5  marta, 
kattalarda esa 4.5 marta uzun.