Bolalar kasalliklari propedevtikasi



Download 5,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet101/343
Sana31.12.2021
Hajmi5,81 Mb.
#258509
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   343
Bog'liq
bolalar kasalliklari propedevtikasi 2

GEMO RRAGIK   TOShMAL AR  
meningo qoqsemi yada   och  
qizg‗ish  yoki   qoramtir  olcha  rangida  har  xil  hajmda  (1-2  mm  dan  5-6  sm 
gacha)  yuldo‗zchasimon  ko‗rimishda  bo‗ladi.  Ba‘zan  terida  ichida  suyuklik 
tuggan 
pufakchalar 
nekrozga 
uchragan 
so\alar 
kuzatilmshi 
mumkin. 
Noimfeksion  kasalliklardan  gemorragik  toshmalar  Verlgof,  Shenleyn-Genox 
kasalliklarida, singada, leykozda, aplastik kamqonlikda kuzatiladi.  
Bolalarda tana haroratini boshqarish.  
Bolalarda  tana  harorati  o‗zgarib  turishi  munosabati  bilan  shu  holat 
to‗g‗risida mufassal to‗xtashga ruxsat berasiz. 
Tashqi  muhit  haroratining  o‗zgarishiga  karamay,  odam  tanasining  harorati 
bir me‘yorda turadi. Tana haroratining bir me‘yorda turishiga izotermiya deyiladi. 
Ontogenez protsessida izotermiya sekin asta rivojlanib boradi. Chaqaloq bolalarda 
tana  haroratini  bir  me‘yorda  tutish  yaxshi  rivojlanmagan.  Natijada  tana  harorati 
pasayishi  gipotermiya  yoki  ko‗tarilishi  gipertermiya  kuzatiladi.  Bolalarning  uzoq 
davomli  yig‗lashi  yoki  harakati  tana  haroratini  ko‗tarilishiga  sabab  bo‗lishi 
mumkin.Chala tug‗ilgan bola organizmining bir me‘yorda bo‗lishi yana ham kam 
rivojlangan  bo‗lib,  atrof  muhitning  salgina  o‗zgarishi  tana  haroratiga  ta‘sir  etadi. 
To‗qima  va  ichki  organlarning  harorati  bo‗tun  bir  organizm  singari,  issiqlikning 
ko‗pligiga  va  issiqlik  yo‗qotishga  bog‗liq.  Issiqlik  hosil  bo‗lishi,  ketma-ket 
bo‗ladigan ekzotermik reaksiyalardan kelib chiqadi. Bu reaksiyalar barcha to‗qima 
va  organlarda  ro‗y  beradi,  lekin  hammasida  har  xil  kechadi.  Aktiv  harakat 
kilayotgan organlarda,  bu  mushak  to‗qimasi,  jigar,  buyrak  ko‗p  mikdorda  issiqlik 
hosil  bo‗ladi,  suyak  to‗qimasida,  tog‗ay  to‗qimasida,  birlashtiruvchi  to‗qimalarda 
esa kam issiqlik paydo bo‗ladi. 
Issiqlik  yo‗qotish  organ  va  to‗qimalarda  issiqlik  yo‗qotish,  ularni  qanday 
joylashganligiga bog‗liq. Yuzaki joylashgan organlar, teri, skelet mo‗sh aqlari ko‗p 
issiqlik beradilar, hamda ichki organlarga qaraganda tez sovuk kotadilar. Shundan 
ma‘lumki,  har  xil  organlar  harorati  har  xil  bo‗ladi.  Jigar  juda  ham  tananing 
ichkarisiga  joylashadi,  shuning  uchun  harorati 
yuqor
i  bo‗lib,  doim  birday  turadi. 
Terining harorati esa b o‗nga nisbatan past bo‗ladi, shuning uchun tana haroratini 
bir me‘yorda turishi ichki organlar va bosh miyaga bog‗liq. 
Odam  temperaturasi  qo‗ltiq  ostiga  termometr  kuyib  ulchanadi.  Sog 
odamlarda  tana  harorati  36,5-36,9
0
  S.  Klinikalarda  ko‗krak  yoshdagi  bolalarda 
temperaturani  to‗g‗ri  ichakda  o‗lchanadi.  To‗g‗ri  ichakda  temperatura  qo‗ltik 
ostiga nisbatan yuqori bo‗ladi. O‗rta hisobda 37,2-37,5
0
 S bo‗ladi. Tana harorati bir 
sutkada  0,5-0,7
0
  gacha  o‗zgarib  turadi.  uyquda  va  dam  olayotganda  tana  harorati 
pasayadi.  muskullarning  harakatida  temperatura  ko‗tariladi.  Kechki  payt  soat  4-6 
larga  temperaturani  ko‗tarilishi,  pasayishi  esa  ertalab  3-4  larga  to‗g‗ri  keladi. 
Demak,  temperaturaning  doimiyligi  issiqlik  hosil  bo‗lishi  bilan  va  issiqlik 


 
103 
yo‗qotishi tengligining oqibatidir. 
Issiqlikni  yo‗qotishga  teri  osti  yog‗  qatlami  ham  ta‘sir  qiladi,  chunki  yog‗ 
to‗qimalarining  issiqlik  yo‗qotishi  pastdir.  Tana  harorati  qon  tomiridagi  qonning 
harakatiga  ham  bog‗liq.  Sovukda  terining  qon  tomirlari  qisqaradi,  qon  ko‗p 
mikdorda  qorin  bo‗shlig‗i  qon  tomirlariga  yig‗iladi,  shu  bilan  issiqlik  ajralishi 
kamayadi.  Tashqariga  joylashgan  qon  tomirlaridagi  qonning  kamayishi,  qon 
mikdorini  ichki  organlarda  oshib  ketishiga  sabab  bo‗ladi,  bu  esa  issiqlikni  ichki 
organlarda  saqlaydi.  Tashqi  muhitda  temperaturaning  ko‗tarilishi  teridagi  qon 
tomirlarining  kengayishiga  olib  keladi,  bunda  aylanayotgan  qon  mikdori 
ko‗payadi.  Shuningdek  organlarda  ham  qon  mikdori  oshadi,  chunki  suv 
to‗qimalaridan  tomirlarga  o‗tadi.  Teridagi  aylanayotgan  qon  mikdorining  oshishi 
radiatsiya  va  qonvensiya  yo‗li  bilan  issiqlik  ajralishini  ko‗payishiga  olib  keladi. 
Suvning parlanishi xavoning namligiga bog‗liqdir. Havoning yuqori namligida suv 
bug‗lanmaydi.  Xavoning  o‗rtacha  temperaturasi  32
  0
  bo‗lganda,  namligi  yuqori 
bo‗lsa, odam o‗zini yomon xis qiladi. Lekin temperaturasi 50 
0
 bo‗lsa ham namligi 
past bo‗lsa odam axvoli o‗zgarmaydi. 
Fizik  termoryog‗ulyatsiyaga  odamning  holati  ham  ta‘sir  ko‗rsatadi.  Sovuq 
havoda  odam  qo‗l-oyoqlarini  bukib  yotadi,  bu  bilan  issiqlik  ajratish  yuzasi 
kamayadi.  Shunday  qilib  tana  haroratining  bir  me‘yorda  to‗tib  turishi  issiqlikni 
hosil  bo‗lishi  (ximiyaviy  issiqlik  ryog‗ulyatsiyasi)  va  issiqlik  ajralishi  (fizikaviy 
issiqlik ryog‗ulyatsiyasi) protsesslarining birgalikda harakati orqali amalga oshadi. 
Tana haroratini bir me‘yorda turishi markaziy nerv sistemasi ishiga bog‗liq. 
Markaziy  nerv  sistemasining  termoretseptorlari  gipotalamus,  o‗rta  miyaning 
retikulyar formatsiyasida va orqa miyada joylashgan. Gipotalamusni jarohatlanishi 
tana  haroratini  boshqarish  qobiliyatini  yo‗qotadi.  Ximiyaviy  termoryog‗ulyatsiya 
gipotalamusning  dum  qismida  boshqariladi,  fizikaviy  tana  haroratini  boshqarish 
esa gipotalamusning oldingi bo‗lagiga joylashgan. 
Gipertermiya  asosan  gipotalyamus  sohasining  mikroblar,  viruslar,  toqsinlar 
va hakozolar bilan kitiklanishi natijasida kelib chiqadi. Bunda modda almashinuvi 
buziladi,  gipoqsiya  va  gipovolemiya  metabolik  atsidoz,  to‗qimalarning 
dyog‗idrotatsiyasi  kelib  chiqadi.  Gipertermiyada  issiqlik  hosil  bo‗lishi  ko‗payib, 
issiqlik  berish  kamayadi.  Gipertermiya  sindromlarning  belgilari  quyidagilar:  bola 
bezovtalanadi,  bo‗shashadi,  teri  qon  tomirlarining  qisqarishi  natijasida  terining 
rangi  oqaradi,  bezgak  tutadi,  ter  ajralishi  to‗xtaydi,  kasallarning  boshni  og‗riydi, 
yurakda  taxikardiya  holati  kuzatiladi,  xansiraydi,  kasallik  avj  olgan  sari  bolada 
nojo‗ya harakatlar paydo bo‗ladi, bezovta bo‗ladi, talvasaga tushadi, alaxsiraydi va 
xushidan ketish hollari kuzatiladi. 
Bolalarda  ko‗pgina  kasalliklar  yuqori  temperatura  bilan  kechadi  (gripp, 
ORVI, pnevmoniya, oshqozon-ichak kasalliklari, qon buyrak kasalliklari, yuqumli 
kasalliklar  va  hakozo.).  Brutsellez,  leptosperoz,  anterovirus,  ya‘ni  bu  kasalliklar 
ma‘lum bir a‘zolarning jarohatlanishi bilan kechmaydi, ularda temperatura 38-40
 0
 
S bezgak tutishi, terlash kabi holatlar mos. Bulardan tashqari, temperaturani yuqori 
ko‗tarilishi ko‗p holatlarda uchraydi: gipervitaminoz D da, chaqaloqlarda tug‗ilish 
davridagi  jarohatlarda,  nafas  olishning  funksional  buzilishida,  chaqaloqlarda 
tranzitor  lixoradka  holatida  uchraydi.  Kasallarga  adrenalinni  yuborilganda,  u 


 
104 
to‗qima  va  mushaklardan  oqsidlanish  protsessini  kuchaytiradi,  natijada  issiqlik 
hosil  bo‗lishini  kamaytiradi.  Shuning  uchun  adrenalin  tana  haroratini  ko‗taradi. 
Bunga  adrenalinli  gipertermiya  deyiladi.  Bolalarda  vaksinatsiyaga  temperatura 
ko‗tarilishi  teriga  toshma  toshishi  bilan  sodir  bo‗lishi  qizamiqda,  skarlatinada  va 
haqazolarda  kuzatiladi.  Suvchechak  kasalligida  esa  tana  harorati  ko‗pincha 
subfebril  holda  kechadi.  qorin  tifida  tana  harorati  asta  sekin  zinapoyasimon 
ko‗tarilishi  6-7  kun  ichida  kuzatiladi  va  9-11  kun  esa  qorin  terisida,  ko‗krak  va 
yelkaga  pushti  rang  toshma  rozeola  paydo  bo‗ladi.  Maktab  yoshidagi  bolalarda 
ham  ba‘zi  bir  kasalliklar  temperatura  ko‗tarilishi  bilan  kechadi.  Shu  bilan  birga 
yelkada,  tanada  oyoqlarda  pushti  rang  xalqasimon  toshmalar,  ya‘ni  eritmalar 
toshadi. Qizil volchanka kasalligi avj olgan davrda temperatura baland bo‗ladi, shu 
bilan  birga  burun  qanotlarida  qizil-ko‗kimtir  eritmalar  hosil  bo‗ladi,  u  keyin 
kattalashib  qo‗loq  atrofida  ham  paydo  bo‗ladi.  Revmatoid  artriti  ham  yuqori 
temperatura  bilan  kechadi  va  mayda  bo‗g‗inlarda  qattiq  og‗riq  paydo  bo‗lib,  ular 
shishadi.  Terida  esa  toshmalar  paydo  bo‗ladi.Xulosa  qilib  shuni  aytish  kerakki, 
organizm tashqi muhit ta‘siriga yoki organizmda ro‗y berayotgan kasalliklarga tana 
haroratini  keskin  o‗zgarishi  bilan  javob  beradi.  Bu  juda  ko‗p  hollarda  tana 
haroratini ko‗tarilishiga olib keladi. 

Download 5,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   343




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish