Bolalar kasalliklari propedevtikasi

1. Angioblast davri yoki embriondan tashqaridagi davri 2-3 hafta davom 
etadi.  Birinchi  qon  ishlab  chiqaruvchi  nuqtalar,  embrionni  qon  ishlovchi 
orolchalarida  paydo  bo‗lib,  bular  tuxumdon  qopchig‗ini  devorlariga  joylashgan 
bo‗ladi  va  mezenxema  to‗qimasini  yig‗indisidan  iborat  bo‗ladi.  Bu  qon 
orolchalarini periferik xujayralari yassilanib, keyinchalik qon tomirlarni endoteliya 
to‗qimasiga  aylanadi.  Gestatsiya  davrining  3  haftalarida  sariqlik  qopining  qon 
orolchalarida tana va xorionda birinchi qon hujayralari – megaloblastlar hosil bo‗la 
boshlaydi.  Gestatsiyaning  22 kunida  qon hujayralari  embrionning  mezodermasiga 
o‗tadi.  Ma‘lumki  embrionning  mezodermasidan  yurak  qon  tomir  tizimi  hosil 
bo‗ladi,  hamda  birlamchi  primitiv  eritroblastlar  ham  paydo  bo‗ladi.  Gestatsiya 
davrining 6  haftalaridan  boshlab  qon  ishlab  chiqarish asosan  jigarda  hosil  bo‗ladi 
va jigarda kuzatilib, xomila rivojining 5 oyligida maksimal darajaga yetib,tug‗ilish 
paytiga kelib so‗nadi. Xuddi shu oydan boshlab eritroid hujayralar bilan birgalikda 
birlamchi  neytrofillar  va  megakariotsitlar  paydo  bo‗la  boshlaydi.  Megoloblastik 
turdagi  qon  ishlab  chiqarish normoblastik qon  ishlab  chiqarish bilan  almashinadi. 
Eritropoezni  bunday  almashinuvini  oshqozonni  fundal  qismi  shilliq  qavatidagi 
qo‗shimcha  hujayralar  funksiyasini  boshlanishi,  hamda  undan  gastromukoprotein 
moddasini ishlab chiqarish bilan tushuntiriladi. Xomila rivojining 3 oyligidan qisqa 
muddat  taloqda  ham  qon  ishlab  chiqarish  boshlanadi  va  xomilaning  5  oyligida 
taloqda  qon  ishlab  chiqarish  to‗xtaydi.  Xomila  rivojining  2  oyligidan  limfopoez 
boshlanadi.  50-60  kunligidan  boshlab  limfotsitlar  limfa  tugunlarida,  bodomcha 
bezida,  limfa  follikullalarida  paydo  bo‗la  boshlaydi.  Xomila  rivojining  18-20 
kunligida  qon  xujayralarining  monotsitar  qatori  paydo  bo‗ladi.  Embrion 
taraqqiyotini  4-5  haftasidan  boshlab  rivojlanishni  2  bosqichi  ekstramedulyar, 
ya‘ni  jigar  qon  ishlab  chiqarish  davri  boshlanadi.  Bu  davrni  boshlanishida  qon 
hamma  joyda,  qon  tomirlaridan  tashqarida  ishlab  chiqarila  boshlaydi,  lekin  tez 
orada  qon  ishlab  chiqarish  asosan  jigarda  takomillashadi.  Jigarda  qon  ishlab 
chiqarishni  jadalligi  xomilalikni  5  oyligigacha  davom  etib,  keyin  sekin  asta 
kamayib bolani tug‗ilish vaqtiga kelib butunlay to‗xtaydi. Xomilalikni 3 oyligidan 

---

 
246 
boshlab embrionda jigar bilan bir qatorda taloq ham qon ishlab chiqara boshlaydi, 
lekin  bunda  asosan  limfotsitlar  ishlab  chiqariladi.  Bu  davrda  xomilada  eritropoez 
yaxshi  rivojlangan  bo‗lib,  leyko  va  trombopoez  u  qadar  yaxshi  rivojlanmagan 
bo‗ladi.