Bolalar jismoniy tarbiyasi

Mashg‘ulotning kirish qismi mazmuni va vazifalari.
Jismoniy tarbiya 
mashg‘ulotining birinchi qismi qо‘yilgan vazifalar va uning asosiy qismidagi 
mashqlar mazmuniga kо‘ra turlicha bо‘lishi mumkin. Mashg‘ulotning bu 
qismidagi vazifasi bolalarda unga nisbatan qiziqish va emotsional kayfiyat paydo 
qilishdan, diqqatning tayyorgarlik darajasini tekshirishdan, ayrim harakat 
kо‘nikmalarini aniqlashtirishdan, bola organizmini asta-sekin mashg‘ulotning 
asosiy qismida kechadigan bir muncha intensiv faoliyatga tayyorlashdan iboratdir. 
Shu maqsadda bolalarga tо‘g‘ri qad-qomatni tarbiyalashga, yassi 
tovonlikning oldini olishga yordam beradigan, fazoda mо‘ljal olish bilan bog‘liq, 
bajarilishi kо‘p vaqtni talab qilmaydigan mashqlar va ularning variantlarini 
bajarish taklif etiladi. 
Bunday mashqlarga quyidagilar kiradi: saflanish mashqlari - turlicha 
saflanishlar va qayta saflanishlar; turli topshiriqlar bilan bajariladigan (yо‘nalishi 
kо‘rsatilgan burilishlar, boshlovchilarni almashtirish va boshqalar) yurish va 
yugurish; tarqalib yengil yugurish hamda keyinchalik katta va kichik davra, 
kolonna va hokazo bо‘lib saflanish; turli kо‘rinishdagi va yassitovonlikning oldini 
olish maqsadidagi yurishlar - tovonda, oyoq uchida, poldagi qalin shnur ustida, 
narvonda yurish va boshqalar. 
Kirish qismi bolalarning kolonnaga uch-tо‘rttadan bо‘lib, doira bо‘lib 
saflanishi, tarqalishi va hokazolar bilan yakunlanadi. Bu bolalarni mashg‘ulotning 
asosiy qismi boshlanishidagi umumrivojlantiruvchi mashqlarni о‘rgatishga о‘tish 
uchun xizmat qiladi. Bu qism kichik guruhlarda 2dan 4 minutgacha, о‘rta 
guruhlarda 3dan 5 minutgacha, katta guruhlarda 4dan 6 minutgacha davom etadi. 
Mashg‘ulotning asosiy qismi vazifalari va mazmuni.
Mashg‘ulotning bu 
qismida bir holatda dastlab bolalarni umumrivojlantiruvchi mashqlarga, sо‘ng 
asosiy harakatlarga о‘rgatish va jismoniy sifatlarni tarbiyalash vazifalari 
belgilanadi; ikkinchi bir holatda asosiy harakat mashqlariga о‘rgatish belgilanadi. 
Bu mashqlar yangi harakat materiali bilan tanishtirishni, avvaldan tanish 
mashqlarni turli variantlardan foydalanib takrorlashni, mustahkamlanish 
bosqichidagi harakat kо‘nikmalarini takomillashtirishni kо‘zda tutadi. Shundan 
sо‘ng barcha bolalarni intensiv harakatga tortadigan qoidali harakatli о‘yinlar 
о‘tkaziladi. 

---

88 
Bolalarning optimal psixik ish qobiliyatining davomsizligini hisobga olib, 
juda qiyin vazifalar asosiy qismning boshida belgilanadi (masalan, bolalarni yangi 
material bilan tanishtirish yoki juda murakkab koordinatsiyali mashqlarni bajarish). 
Umumlashtiruvchi mashqlarni bolalar kichik buyumlar - bayroqchalar, 
tayoqchalar, chambaraklar, lentalar, arqonlar bilan bajaradilar. Chunki ular butun 
organizmning funksional holatini yaxshilashga ta’sir etadi. Ular katta mushak 
guruhlarini asta-sekin intensiv ishga jalb etish vazifalariga kо‘ra tanlanadi. 
Dastlab tо‘g‘ri qad-qomatni shakllantirish va nafas olishni tartibga solish 
maqsadida (masalan, qо‘llarni yon tomonlarga uzatish va ularni kо‘krak oldida 
birlashtirish va boshqalar) qо‘l mushaklari va yelka kamari mushaklarini 
rivojlantirish hamda mustahkamlash mashqlari beriladi. Ikkinchi navbatda gavda 
uchun, 
orqa 
mushakini 
mustahkamlash 
va 
umurtqa 
egiluvchanligini 
rivojlantiruvchi (oldinga, orqaga va yon tomonlarga egilish, о‘ngga va chapga 
burilishlar-gavdani aylantirish) mashqlar beriladi. Qorin va oyoq (tovonlarni 
qо‘shuvchi) mushaklarini rivojlantirib va mustahkamlovchi (chо‘qqayish, tizzadan 
bukilgan oyoqlarni kо‘tarish va boshqalar) mashqlar uchinchi navbatda beriladi. 
Bu mashqlarni bajarishda va ularni takrorlashda bola organizmini asta-sekin katta 
yuklamaga tayyorlab borish kо‘zda tutiladi. 
Shundan sо‘ng asosiy harakatlarni о‘rgatishga о‘tiladi. Bunda ulardan biri 
bolalar uchun yangi, boshqalari esa о‘rganish va takomillashtirish bosqichida 
bо‘ladi. 
Maktabga tayyorlov guruhlarida bir, jismoniy tarbiya mashg‘ulotida asosiy 
harakatlardan iborat ikkitadan uchtagacha mashqni rejalashtirish maqsadga 
muvofiqdir. Ulardan biri yetakchi bо‘lib, tarbiyachining asosiy e’tiborini talab 
qiladi, qolganlari esa bolalarga avvaldan tanish takrorlash va takomillashtirish 
maqsadidagi mashqlardan tanlanadi (masalan, uloqtirish va emaklash ishtirokidagi 
sakrashlar yoki yugurish ishtirokidagi uloqtirish va hokazo). Bu harakatlarni 
qо‘shib olib borishda ularning intensivlik darajasi hisobga olinadi. Yuqori 
darajadagi intensiv mashqlar bilan past darajadagi intensiv mashqlar yoki turli 
о‘rta intensiv mashqlarni hamohang olib borish maqsadga muvofiqdir. Shunday 
qilib, bolalar faoliyatining rang-barangligiga va harakat 
darajasining variatsiyalashga erishiladi, bu bola ish qobiliyatining darajasini 
ta’minlaydi.