Bolalar jismoniy tarbiyasi

Oddiy harakatli о‘yinlarni
о‘zgartirib turish maqsadga muvofiqdir. Biroq 
variantlar faqat о‘yinni rang-baranglashtirish bolalarning unga nisbatan qiziqishini 
saqlab 
turish 
uchungina 
emas, 
balki 
pedagogik 
vazifalar-harakatlarini 
takomillashtirish, birmuncha murakkab о‘yin harakatlari, qoidalarini bajarishga 
о‘yin vaziyati sharoitining о‘zgarishi uchun kerak bо‘ladigan jismoniy sifatlarini 
tarbiyalash uchun ham zarurdir. Ular bolalardan muayyan aqliy va jismoniy 
kuchni va, shu bilan birga, о‘yinga nisbatan ortib boruvchi qiziqishni talab qiladi. 
Masalan, «Qopqon» о‘yinining bir necha varianti mavjud bо‘lib,tо‘p bilan 
о‘ynaladigan «Qopqon» о‘yini, «Oyoqni yerdan uzib о‘ynaladigan «Qopqon 
о‘yini» shular jumlasidandir. 
Harakatli о‘yinlarni tashkil etish va о‘tkazish metodikasi 
Tarbiyachining о‘yin jarayoniga rahbarlik qilishi metodikasini egallagan 
bо‘lishi о‘yinlarni muvaffaqiyatli о‘tkazishning asosiy sharti hisoblanadi. Harakatli 
о‘yinlarni tanlash va rejalashtirish dasturga muvofiq amalga oshiriladi. Bunda har 
bir yosh guruhning ish sharoiti hisobga olinadi, chunonchi, bolalar jismoniy va 
aqliy rivojlanishining umumiy darajasi harakat kо‘nikmalarining rivojlanishi, har 
bir bola sog‘lig‘ining ahvoli, о‘ziga xos xususiyatlar, yil fasli, kun tartibi, uyini 
о‘tkazish о‘rni, shuningdek, bolalar qiziqishlarini о‘ziga xos xususiyatlari.
Harakatli о‘yinlar dastur talablariga muvofiq asta-sekin murakkablashtirib boriladi, 
bolalar ongining о‘sishi, ular tо‘plagan harakat tajribasini, maktabga tayyorlash 
zaruriyatini hisobga olgan holda о‘zgartirib turiladi. 
Kichik guruhda
mazmuni va qoidasiga kо‘ra sodda bо‘lgan mazmunli va 
mazmunsiz harakatli о‘yinlar tashkil etiladi. Bu о‘yinlarda barcha bolalar bir xil 
rol yoki harakat topshirig‘ini tarbiyachining bevosita ishtirokida (barcha bolalar – 
qushchalar, tarbiyachi – ona qush bо‘ladi va h.k.) bajaradilar.
3 yoshli bolalar asta-sekin yakka holda rollarni bajarishga о‘rgatib boriladi 
(barcha bolalar qushlar, bitta yoki ikkita bola avtomobil bо‘ladi). 
О‘rta guruhda
eng oddiy musobaqa usulidagi о‘yinlarni yakka tarzda ham, 
jamoa tarzda ham о‘tkazish mumkin. 

---

57 
Katta guruhda
bolalar uchun harakatli о‘yinlar о‘z mazmuni, qoidalari, 
rollarning miqdori, topshirishni jamoa musobaqasiga joriy etishga kо‘ra 
murakkablashtiriladi.
Maktabga tayyorlov 
guruhi bolalari birmuncha murakkab harakatli о‘yinlar, 
shuningdek, jamoa musobaqalaridan iborat jamoa о‘yinlarni, о‘yin estafetasi, 
sport о‘yinlarini о‘ynaydilar. Bularning hammasi chaqqonlik, tezkorlik, 
chidamlilikning rivojlanishi, harakat kо‘nikmalrining takomillashuviga, axloqiy-
irodaviy sifatlarni tarbiyalashga yordam beradi. 
Bolalarni yangi о‘yin bilan tanishtirish.
Uning mazmuni va qoidalarini 
tushuntirishi tarbiyachidan puxta tayyorgarligini talab etadi. Ayrim о‘yinlarning 
mazmuni oldindan bо‘ladigan suhbatlar asosida bolalarning bilimlarini 
oydinlashtirishi mumkin. Ularning tasavvurlari tiniqlashadi, о‘yin obrazlarga 
nisbatan munosabat tarkib topadi, asosiy taassurot о‘sadi. 
О‘yinlarni tushuntirish ularning turlariga kо‘ra harxil о‘tishi mumkin, biroq 
bu tadbir doimo emotsional jihatdan qiziqarli, bolalarni quvnoq о‘yin faoliyatiga 
tayyorlaydigan, о‘yinni tezroq boshlash istagini tug‘diradigan va о‘yin 
topshiriqlarini ishtiyoq bilan bajarishga undaydigan bо‘lishi kerak. 
Mazmunsiz о‘yinni tushuntirish qisqa, aniq va ifodali ohangda bо‘lishi 
lozim. Tarbiyachi о‘yin harakat izchilligini tushuntiradi, bolalar va о‘yin 
atributlarining joylashish о‘rni (kichik va о‘rta guruhdagi buyumlarni mо‘ljallab, 
katta guruhlarda esa mо‘ljalga olmay kо‘rsatadi) fazo iborasidan foydalangan 
holda kо‘rsatadi va qoidalarni aniqlashtiradi. Shundan sо‘ng tarbiyachi bolalarga 
bir necha savollar beradi.
О‘yinning qoidasi bolalarga tushunarli bо‘lsagina о‘yin quvnoqlik va 
uyushqoqlik bilan bilan о‘tadi. 
Musobaqa elementlari mavjud о‘yinlarni о‘tkazishda tarbiyachi о‘yinni 
tushuntirayotib qoidalarni, о‘yin usullarini, musobaqa shartlarini aniqlashtiradi, 
bolalarni topshiriqlarni yaxshi bajarishga harakat qilishlar va yaxshi uddalashga 
ishonch bildirgan holda rag‘batlantiradi. Tarbiyachi bolalarning jismoniy komoloti 
va yakka о‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda musobaqalashayotgan 
kuchlari teng guruhlar – guruhlarni birlashtiradi; о‘ziga ishonchsiz, tortinchoq 
bolalarni faollashtirish maqsadida ularni jasur, faol bolalar bilan qо‘shib qо‘yadi. 
Ba’zan о‘yinga sport kо‘rinishini berish uchun guruh sardorlari, hakam va 
uning yordamchilarini saylash mumkin.