Болалар жарроҳлигининг ривожланиш тарихи. Замонавий

Аноректал нуқсонли ривожланишлар
болалар проктологик 
касалликларининг асосий қисмини ташкил қилади.
Атрезиялар аноректал нуқсонларнинг кўп қисмини ташкил этади. Тўғри 
ичак ва орқа тешик ривожланиш нуқсонларининг 75-80 %ни атрезиялар 
ташкил этади. Бу нуқсонларнинг клиник кўринишларини аниқлаш ва 

---

54 
даволаш, атрезиянинг турларига боғлиқ.
Оқмасиз атрезиялар бола тўғилганидан биринчи соатларида умумий 
аҳволи қоникарли бўлиб, безовталанишнинг биринчи белгилари тўғилгандан 
10-12 соатдан кейин бошланади. Бола ёмон ухлайди, қаровчи одам 
(тўғруқхонадаги ҳамшира) меконий ажралмаётганидан хабар қилади.
Атрезиянинг баландлигини аниқлашда тўғри ичакнинг леватор 
мушакларга нисбатини аниқлаш керак. Леватор мушаклар чақолоқларда анал 
тешик тўғрисида 2 см юқорида бўлади. Тўғри ичакнинг кўр охири бу 
мушакларнинг орасида ёки улардан юқорида жойлашиши мумкин. Пастки 
атрезияларда тўғри ичакнинг кўр қисми теридан 2-2,5 см ичкарида 
жойлашган бўлади. 
Ёпиқ анал тешик – патски атрезиянинг енгил шакли хисобланади, чунки 
оралиқнинг тўқималари ўзгармаган, чақолоқда ривожланган нуқсонлари 
бўлмайди. Аввал тешик ўрнида ярим тиқиқ мембрана аниқланади, бу бола 
хаётининг 1
инчи
соатларида бўришган ва сфинктер билан чегараланган 
бўлади. Кейинчалик бу мембрана оралиқ устида шишади ва унинг тагида 
меконий кўриниб тўради. И. К. Мурадов (1957) болаларда учрайдиган 
«меконий пегментацияси» белгисини баён этган, бунда анал соҳа терисида 
қора рангли ингичка бўлакчалар ва тугунчалар кўринади. 
Анал каналнинг атрезияси ҳам пастки атрезияларга киради. Аввал 
тешикда пигментлашган тери соҳасининг беркилиб қолиши, баъзан эса 
валиксимон бўртиб чиқиш бўлади. Ушбу атрезияни аниқлаш учун орқа 
чиқарув тешик соҳасини босиб кўриб аниқлаш мумкин. Ичак пастда 
жойлашганлиги учун унинг кенгайиши ва меконий билан тўлган ичакнинг 
қайтар кучи билинади, айниқса бола йиғлаганда ва кучайганда. Аммо бу 
белги субъектча бўлиб, ҳал қилувчи аҳамиятга эга эмас, шунинг учун 
диагностиканинг қўшимча усуллари қўлланилади. 
Анал канали ва тўғри ичакнинг атрезияси – атрезиянинг юқори 
формасига киради. Оралиқ одатда ўлчами кичрайганда, ривожланмаган 
бўлади. Кўпинча дум суяги ривожланмаган ёки умуман бўлмайди, думғаза 
суягида ҳам шунақа ўзгаришлар бўлиши мумкин. Орқа тешик жойлашиши 
керак бўлган жойда тери силлиқ бўлади. 
Атрезиянинг сатҳини аниқ билиш учун қўшимча усуллардан 
фойдаланилади. Кўп тарқалган усуллардан бири Какович-Вангестин бўйича 
рентгенография.
Тўғри ичак атрезияси (изоляциялашган) пастки ва юқори бўлиши 
мумкин. Орқа тешик яхши ривожланган сфинктер билан ўз жойида 
жойлашган бўлади, анал канали ҳам бор қисми оз ёки кўпрок масофада 
атрезияга учраган бўлади. Ташхис қўйиш учун анал тешигидан катетер 
киритиш ёки бармоқ билан текшириш лозим. 
Окмали атрезиялар-бирламчи клиник белгилари оқмани диаметрига ўз 

---

55 
жойига боғлиқ бўлиб, баъзи ҳолларда диаметри тор бўлса оқмасиз атрезия 
турларига ўхшаш бўлади, оқмали диаметр кенг бўлганда ичак тўтилиши 
белгилари содир бўлмайди, (айниқса қиз болаларда) кўпинча оқмалар 
жинсий тизимига, кейин сийдик тизими, оралиққа очилиши мумкин.
Орқа чиқарув канали ва тўғри ичак торайиши. Бу 
нуқсонлар 
барча 
аноректал нуқсонларининг 10-15 %
ини
ташкил этади. Торайиш кўпчилик 
ҳолларда тўғри ичакни эндодармат қисмини эктодермал қисмига ўтар 
жойида кузатилади. Баъзи ҳолда торайиш анал тешиги ва тўғри ичакни бир 
қисмини қамраб олиш мумкин. Торайишлар ичак эмбриотенизими 
реконализация давридаги ўзгаришлари таъсирида келиб чиқади.