Болалар жарроҳлигининг ривожланиш тарихи. Замонавий

Қон зардобидаги азотли ташландиқларни миқдорини аниқлаш. 
Организмдаги азотли шлаклар асосан буйраклар орқали фильтрланиб 
чиқарилади. Бинобарин, уларнинг қон зардобида қай даражада эканлигини 
аниқлаш буйракларнинг функционал қобилияти устида фикр юритишга 
имкон беради. 
Азотемияда қонда мочевина, сийдик кислота, аммиак, креатин, пурин 
асослар аминокислоталар ва бошқалар анчагина тўпланиб қолади. Буларнинг 
ҳаммаси қолдиқ азот деб айтилади. Амалий ишда кўпинча қондаги қолдиқ 
азот миқдори аниқланади. Шунга қарамай урологик беморлардаги азотемия 
қай даражада эканлигини аниқлаш учун кўпроқ қондаги мочевинанинг 
миқдорини аниқлаш афзал кўрилади. Чунки энди бошланаётган буйрак 
етишмовчилигида организмда барвақт тўпланиб қоладиган, моддалардан 
бири мочевинадир. Нормада қондаги мочевина ва қолдиқ азот миқдори 3-
жадвалда берилган. Уремияда қондаги мочевина миқдори жуда (10-25 марта) 
ортиб кетиши мумкин. 
Рангли пробалардан энг кўп тарқалгани индигокармин буёғи билан 
қилинадиган синамадир. Бунда аввал бемор қовуғига катетер киритиб 
қўйилади, сўнг венасига 0,4% ли индигокармин эритмаси 2-3 мл киритилади. 
Сийдик индигокармин билан қай даражада бўлганлигига ва бу буёқ қанча 
муддатдан кейин чиқа бошлаганлигига қараб буйрак функциялари ҳақида 
мулоҳаза юритиш мумкин. 
Пастки сийдик йўлларини функционал текшириш 
Цистометрия - қовуқни тўлдира бориб ундаги босимни ўлчаб, 
детрузорларнинг 
қисқариш 
фаолиятини 
текшириш 
усулидир. 
Бу 
текширишга бемор онгли равишда иштирок этиши керак, шунинг учун у 5-7 
ёшдан юқори болаларда ўтказилади. 
Қовуқ детрузори ва сфиктерлари нерв-мускул тонусининг ўзгариши 
туфайли баъзи қовуқ касалликларида сийиш вақти ўзгаради. Бу 
касалликларни (нейроген қовуқ, инфравезикал обструкция ва ҳ.к.) 

---

268 
белгилашда цистометрия муҳим аҳамиятга эга. Ўткир цистит ва 
уретритларда бу текширишни ўтказиш мумкин эмас. 
Цистометриянинг техникаси. Беморнинг қовуғига резина катетери 
киритилиб, сийдик чиқариб юборилади. Катетерни цистометрга уланади. 
Сув манометрия қовуқ сатҳида ўрнатилади. Тана ҳароратигача истилган 
суюқлик секин-аста қовуққа киритилади. Ҳар бир 20 мл суюқликдан сўнг 
қовуқ ички босими ўлчаб борилади. Бунда:
1 ) дастлабки сийдик қисташ вақти; 
2) кейинги императив сийги қисташ вақти; 
3) сийиш вақтидаги максимал босим белгиланади. 
Олинган маълумот миллиметрли қоғозга чизиқ сифатида регистрация 
қилинади. Бунда абсцесса чизиғи буйича, қовуққа киритилган суюқлик 
миқдори белгиланади, ордината чизиғи буйича эса сув устуни босими 
сантиметрларда қўйиб чиқилади. Нормада детрузорлар қисқариш босими 10-
15 см сув устунини ташкил қилади ва киритилган суюқлик миқдори 
қовуқнинг физиологик ҳажмига тўғри келади. Қовуққа 150 мл суюқлик 
киритилган соғлом
одам қовуқ тўлганини сезади, қовуққа 250 мл суюқлик 
киритилгач сийиш истаги туғилади, сийгиси қистайди. Қовуқда 350-500 мл 
суюқлик киритилса, одамда жуда кучли сийиш истаги пайдо бўлади. Бунда 
одатда қовуқ ичидаги босим тезда кўтарилиб кетади ва 10-15 см сув устуни 
даражасига етади. Детрузор тонуси жуда ортиб кетган бўлса, қовуқда 60-100 
мл суюқлик киритилгандаёк, қовуқ, ичи босими 35-40 см га кўтарилиб 
кетади, аксинча қовуқ гипотониясида унга 700-800 мл суюқлик киритилса 
ҳам босими 10-15 см сув устунидан ошмайди. 
Сфинктерометрия қовуқ бектув аппаратини текшириш усули. 
Сфинктерометрия қовуқ бектув аппарати силлиқ ва кўндаланг-тарғил 
мушакларнинг тонуси қандай аҳволда эканлигини аниқлашга имкон беради. 
Уретранинг дистал қисмига катетер киритилади, унинг ташқи учи резина 
биллион ва айни вақтида сфигмоманометр билан уланади. Қовуқ катетер 
орқали киритилган дақиқадан бошлаб манометрдаги симоб устуни 
даражасига қараб кузатиб туриладиган босим бирданига кескин камайиб 
кетади. Шундан сўнг, қовуққа қаво киритишни давом эттириб, 
текширилаётган болага қовуқ ичидаги ҳавони ушлаб туриш учун чаноқ туби 
мускулатурасини қисқартиришни таклиф этилади. Ана шундай қилганда 
қовуқдаги босим яна қайтадан кўтарилади, буни манометр симоб устуни 
даражаси кўтарилгандан билса бўлади. Ана шу кўтарилиш қовуқ сфинктери 
кўндаланг-тарғил мускулининг тонуси қай даражада эканлигини кўрсатади. 
Ташқи сфинктернинг тонуси 40 мм симоб устунидан паст бўлса сийдик 
ушлолмаслиги вужудга келади.