Болалар жарроҳлигининг ривожланиш тарихи. Замонавий

Клиникаси.
Болаларда ўткир гематоген остеомиелитнинг клиник 
манзараси ҳар хил кечади. 
Ўткир 
гематоген 
остеомиелитнинг 
Т.П.Краснобаев (1925) бўйича клиник кечишига қараб 3 хил шакли тафовут 
қ илинади: 1) маҳаллий; 2) септикопиемик; 3) токсик . 
Гематоген остеомиелитнинг маҳаллий шакли маҳаллий йирингли-
яллиғланиш симптомларининг касалликнинг умумий клиник белгиларидан 
устун туриши билан характерланади. Касаллик маҳаллий томондан оғриқ 
пайдо бўлиши билан ўткир бошланади. Оғриқ кучая боради . Уларнинг тана 
ҳарорати дастлабки соатлардан бошлаб кўтарилади (38-39
0
С гача), иштаҳаси 
йўқолади ва уйқуси бузилади. 
Маҳаллий томондан қараганда касалликнинг дастлабки кунларида 
шиш, оёқ -қўл ҳажмининг соғига нисбатан катталашиши, терисининг 
таранглашиши ва ялтираб туриши ҳамда юзаки жойлашган веноз қон 
томирлари кенгайиши кўзга ташланади. Пайпаслаганда ўша соҳада, тўқ 
ималар зичлашиши ва маҳаллий ҳарорат кўтарилиши сезилади. Суяк бўйлаб 
перкуссия қилинганда оғриқ кескин кучаяди Оғриқ туфайли яқин жойлашган 
бўғимларда ҳаракат чегараланади ва беморлар шу оёқ -қўлини ҳаракат 
қилдирмасликка интилади. 
Ўткир гематоген остеомиелитнинг септикопиемик шакли бошқа 
шаклларига қараганда болаларда кўпроқ учрайди. Касаллик умумий клиник 
белгиларнинг 
маҳаллий 
симптомлардан 
устун 
туриши 
билан 
характерланади. Касаллик тўсатдан ўткир бошланади. Дастлабки соатлардан 
бошлаб беморларнинг иштаҳаси йўқолади, боши оғрийди ва тана ҳарорати 
39-40
0
С гача кўтарилиб кетади. Бир неча соатдан сўнг касаллик бошланган 
соҳада оғриқ пайдо бўлиб, у кучая боради. Беморларнинг аҳволи оғир ва 
ҳуши ўзида бўлади. Айрим вақтлари уларда алаҳсираш, йўқ нарсалар кўзга 

---

133 
кўриниши, эшитилиши ёки карахтлик ҳолатлари кузатилади. Тери 
қопламалари оқ имтир - сарғиш рангга киради ва баъзан териси босганда йўқ 
оладиган, қизил кўйлак (скарлатина) касаллигига хос майда қизил тошмалар 
кўзга ташланади. Тана ҳарорати янада юқорироқ кўтарилади ва у гектик 
характерга эга бўлади. Беморларда септик пневмония, септик кардит, токсик 
гепатит клиник белгилари ва гоҳида ошқ озон-ичак йўллари дисфункцияси 
вужудга келади. 
Касалликнинг 3-4 кунларида маҳаллий томондан қараганда шиш, 
касалга чалинган оёқ-қўл ҳажмининг соғига нисбатан катталашиши, 
терисининг таранглашиши, юзаки жойлашган қон томирлари кенгайиши ва 
оғриқнинг кескин кучайиши кузатилади. Биринчи ҳафта охири ва иккинчи 
ҳафтанинг бошларига бориб терисида қизариш юзага келади ва оғриқ бироз 
сусаяди. Кейинчалик ўша соҳада флюктуация синамаси ҳам аниқланади . 
Остеомиелитнинг токсик шакли умумий клиник белгиларнинг 
маҳаллий симптомлардан кескин устун туриши, касалликнинг дастлабки 
кунларида маҳаллий клиник белгиларни аниқлашнинг қийинлиги билан 
характерланади. Касаллик тўсатдан тана ҳароратининг 40-41
0
С гача 
кўтарилиши ва ваража билан бошланади. Беморлар тез-тез, юзаки нафас ола 
бошлайди, пульси тезлашади, тили қурийди ва ҳолсизланади. Беморларнинг 
аҳволи оғир, ҳуши карахт бўлиб, уларда баъзан алаҳсираш, йўқ нарсалар 
кўзга кўриниши, эшитилиши ва қалтираш кузатилади. Кейинчалик тери қ 
опламалари оқимтир рангга киради.