Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

O`zlashtirish darajasini aniqlash uchun savollar
 
1. Og`riqsizlantirish yo`li bilan davolashning jonsizlantirish yo`li bilan 
davolashdan asosiy farqi nimada? 
2. Biologik va jonsizlantiri6 amputatsiya qilish usullarini qo`llashda qanday 
ko`rsatmalarga amal kilinadi? 
3. Qanday hollarda ildiz pulpasining cho`qqi (apikal) qismini saqlab qolishni 
ta’minlaydigan davo usuli qo`llaniladi va bu usul qanday bajariladi? 
4. Shakllangan ildizli sut tishlarini davolashda qaysi bir usuldan 
foydalaniladi? 
5. Davolashda plomba vositalar qanday tanlanadi? 
6. Sut tishlari (katta oziq tishlari) ko`proqq qaysi bir usulda davolanadi? 
7. Doimiy molyar (katta oziq) tishlarda qaysi yoshda amputatsiya usuli 
qo`llaniladi? Nima uchun? 
8. Doimiy bir ildizli tishlarni davolashda qaysi yoshdan boshlab 
ekstirpatsiya usulini qo`llash mumkin? 
9. Bolalarda pulpa yallig`lanishini davolashda qaysi bir usul, asosan 
ko`proqq qo`llaniladi? Nima uchun? 
 

---

54 
4 Bob. PERIODONT YALLIG`LANISHI 
 
4.1. Bolalarda periodontitlarni o`ziga xos klinik kechishi. 
Bolalarda odatda surunkali periodontit o`tkir periodontitdan so`ng yoki 
birlamchi surunkali periodontit sifatida pulpa yallig`lanishi va nekrozi oqibatida, 
shu bilan birgalikda ayrim hollarda uzoq davom etgan, periodont to`qimasiga ta’sir 
ko`rsatuvchi mexanik mikrotravmalar (baland qilib qo`yilgan plomba, tishlar 
orasida qalam, ruchka va boshqa predmetlarni tutib turish odati, noto`g`ri 
qo`yilgan ortodontiya moslamalari va x. k.) natijasida yuzaga keladi. O`tkir 
mexanik kuchli travma oqibatida pulpa to`qimasining o`lishi ham vaqt o`tishi bilan 
surunkali periodont yallig`lanishini yuzaga keltiradi. 
Infeksiyali surunkali periodontitlar ko`pchilik hollarda birlamchi surunkali 
periodont yallig`lanish sifatida kechadi. Surunkali periodontitlarda sut tishlari ildiz 
kanallari mikrobiologik tekshirilganda (4-8 yashar bolalarda) 70% Streptococcus 
Salivarius, 23% Stafilacoccus Albus topilgan. 
Bolalar yoshida periodont, pulpa va tish qattiq to`qimalarining o`ziga xos 
anatomik, gistologik va fiziologik xususiyatlaridan kelib chiqib, surunkali 
periodontitlar bir qator o`ziga xos klinik xususiyatlar bilan kechadi: 
1) Sut va shakllanmagan doimiy tishlarda surunkali periodontitlar unchalik 
chuqur bo`lmagan kariyes kovagi mavjud tishlarda pulpa bo`shlig`ining yopiq 
bo`lishi bilan kechadi; 
2) Sut tishlarida asosan periodontitning granulyatsiyalanuvchi turi ko`proqq 
yuzaga keladi va ildizlarning patologik so`rilishi kuzatiladi; 
3) Yosh bolalarda kechadigan granulyatsiyalanuvchi surunkali periodontit 
mavjud tishlar atrofidagi milk to`qimasida, katta yoshdagi o`smir bolalarga 
nisbatan deyarli barcha hollarda oqma yo`l borligi kuzatiladi; 
4) Ko`pchilik hollarda surunkali periodontit tish ildizlari bifurkatsiyasi 
sohasida suyak to`qimasining yemirilishiga olib keladi; 
5) Surunkali periodontitlarda pulpa nekrozi va o`suvchi soha to`qimasining 
o`sishi shakllanmagan ildizlarning o`sishini to`xtashiga sabab bo`ladi; 
6) Sut tishi ildizi atrofida paydo bo`lgan granulyatsiyalanuvchi to`qima 
doimiy tish follikulasiga tarqalib uning me’yordagi rivojini buzadi; 
7) Ko`p ildizli tishlar ildizi atrofida har xil yallig`lanish jarayonlari sodir 
bo`lishi mumkin (granulyatsiyalanuvchi, fibroz, granulematoz); 
8) 
Katta 
yoshdagi 
kishilarnikidan 
farqli 
o`laroq 
surunkali 
granulyatsiyalanuvchi periodontit bolalarda, aksariyat hollarda surunkali limfadenit 
va periost yallig`lanishi bilan kechadi. 
Surunkali kechadigan sut tishlari periodontiti yallig`lanish jarayonining va 
jadallik darajasiga qarab, uzoq muddat kechishi vaqtiga qarab har xil asoratlarga 
sabab bo`lishi mumkin. 
1. Sut tishlari periodont to`qimasidagi surunkali yallig`lanish jarayoni 
doimiy tishlar kurtagida ohaklanish jarayoni yuz bermasdan oldin shu kurtaklarni 
qamrab olib yallig`lanish jarayoniga tortgan bo`lsa, mazkur doimiy tish 
kurtaklarining o`lishi yuz beradi. Rentgen tasvirda tish kurtaklarini o`rab, ajratib 
turuvchi kortikal suyak plastinkasi erib ketganligi va tish kurtagining 

---

55 
mavjudmasligi aks etgan bo`ladi. 
2. Bir qadar oxaklashgan doimiy tish follikulalarida uning atrofidagi 
surunkali perikoronal yallig`lanish tish kurtaklaridagi modda almashinuv va 
mineral almashinuv jarayonlarini buzishi oqibatida mahalliy gipoplaziyaning har 
xil ko`rinishlari yuz beradi. Shu bilan bir qatorda odontoblast hujayralar funksiyasi 
buzilsa bunda tishlar shakli va rangi buzilishi kuzatiladi. (Turner tishlari). 
3. Doimiy tish kurtaklarining sut tishlarining surunkali periodontiti tufayli 
nekrozga uchrashi oqibatida shakllanishi to`xtaydi va u sekvestrlarga ajralib 
parchalana boshlaydi. Sut tishlari olib tashlansa, alveola bo`shlig`ining yiring bilan 
to`lganligi va doimiy tish sekvestrlari mavjudligi aniqlanadi. Bunday tish oldirib 
tashlashdan boshqaga yaramaydi. 
4. Sut tishlari periodontining surunkali granulyatsiyalanib yallig`lanishi 
doimiy tish kurtagini ajratib turuvchi kortikal suyak plastinkasini erta yemirilishiga 
va doimiy tishning muddatidan oldin chiqishiga sabab bo`ladi. Bunday xol o`z 
navbatida juft – juft bo`lib chiqish tartibini buzadi va tishlar qatori prikusining 
deformatsiyasiga olib keladi. Bunday bar vaqt chiqqan tishlar tezda kariyes 
jarayoniga uchraydi. 
5. Sut tishlari periodontitidagi surunkali granulyatsiyalanuvchi yallig`lanish 
jarayoni va muntazam ravishda yig`ilib turadigan yiringli ekssudat doimiy tish 
kurtagini o`rnidan siljitishi, uning holatini o`zgartirishi, o`z o`qi atrofida 
aylantirishi mumkin. Bu esa keyinchalik shu tishning vaqtida chiqmasligiga, til 
yoki lunj tomondan yorib chiqishiga sabab bo`ladi. 
6. Sut tishlari ildizi atrofidagi surunkali yallig`lanish jarayoni shu sohadagi 
doimiy tish kurtagining retensiyaga uchrashini, chiqmay qolishini ham ta’minlashi 
mumkin. 
7. Sut tishi ildizidan doimiy tish kurtagiga tarqalgan surunkali yallig`lanish 
doimiy tish kurtagini qamrab olgan ildiz kistasining hosil bo`lishiga olib keladi.