Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

So`z boshi. 
 
Ma’lumki tishlar kariyesi va parodont kasalliklari yer shari aholisi o`rtasida 
eng ko`p tarqalgan kasalliklardan hisoblanadi va ularni bartaraf qilishga qaratilgan 
sarf harajatlar davlatlar iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir etadi. Lekin, eng asosiysi bu 
kasalliklar o`z asoratlari bilan inson salomatligiga chuqur putur yetkazishi 
mumkin. 
So`ngi ma’lumotlarga ko`ra O`zbekiston Respublikasi hududida, shaharda 
yashovchi bolalarda kariyes kasalligining tarqalishi 6 yasharlar orasida 87,76% ni, 
12 yashar bolalar orasida 68,04% ni, shunga mos ravishda kariyes jadalligi 3,96 va 
1,49 ko`rsatkichni tashkil etadi. Voyaga yetganlar va kattalar orasida (33-44 yosh) 
kariyes tarqalish ko`rsatkichi 97,37% ni, jadallik ko`rsatkichi esa 8,37 ga tengdir. 
Qishlok sharoitida yashovchi 6 yasharli bolalar o`rtasida kariyes tarqalishi 80,91%, 
uning jadalligi esa 3,3 ni, 12 yoshlilarda 66,2% va 1,69 ni tashkil qilsa, katta 
yoshdagi kishilar orasida bu ko`rsatkichlar 93,8% va 7,37% ni tashkil etadi. 
Respublikamizda kariyes tarqalishining o`rtacha ko`rsatkichi 81,8% ni tashkil etsa, 
parodont kasalligi 12,3% dan (bolalarda)-53,7% ni (kattalarda) tashkil qilar ekan 
(S. X. Yusupov. 1999 y). 
Zikr etilganlar shuni ko`rsatadiki Respublikamiz hududlarida asosiy 
stomatologik kasalliklar ancha keng ko`ulamda tarqalgan bo`lib, ularning jadallik 
darajasi ham ancha yuqori. Shularni inobatga olgan holda Respublikamiz hukumati 
bolalar salomatligini muxofaza qilish maqsadida ishlab chiqqan «Sog`lom avlod» 
dasturida mazkur kasalliklar profilaktikasi ham o`z aksini topgan. 
Stomatologik kasalliklar prfilaktikasi-bu og`iz bo`shlig`i a’zolari, tishlar 
kariyesi va parodont kasalliklarini, ularning rivojlanishini kompleks tadbir choralar 
ishlab chiqib tadbiq qilish asosida oldini olishdan iboratdir. Bugungi kunga kelib 
shu narsa ochiq oydin ma’lum bo`ldiki yuqori malakali davolash ishlarini amalga 
oshirish bilan kariyes va parodont kasalliklarining tarqalishi va jadalligini 
pasaytirishning iloji yo`q ekan. Kariyes va parodont kasalliklarining keng 
tarqalganligini bugungi kunda ushbu xastaliklarning etiologiyasi va patogenezi bir 
muncha o`rganilganligini inobatga olinganda, ularni kamaytirishning birdan bir 
yo`li mazkur kasalliklarni oldini olish borasida samarali, ommaviy usullarni qidirib 
topish va tadbiq qilish stomatologlar oldida turgan asosiy vazifa ekanligi ko`rinadi. 
Jaxon stomatologiyasi amaliyoti ma’lumotiga ko`ura mamlakatlarda 
samarali profilaktik tadbir choralar majmuini omma o`rtasida dastur sifatida 
qo`llash va shu asosida ishlar olib borish, yuqorida keltirilgan kasalliklarni sezilarli 
darajada kamayishiga sabab bo`lar ekan. Eng asosiysi profilaktika yo`li bilan 
tishlar salomatligini yaxshilash, ularning kasalliklarini va asoratlarini davolash 
yo`li bilan bartaraf qilishdan 20 marotaba arzonga tushar ekan. 
Ma’lumki, tish emalida kechadigan mineral tuzlar almashinuvining dinamik 
muvozanati 
buzilgan 
taqdirda 
kariyes 
xastaligi 
rivojlanadi. 
Kariyes 
boshlanishining asosiy belgisi o`choqli demineralizatsiya jarayoni bo`lib 
hisoblanadi va bu jarayon o`z vaqtida aniqlansa uni remineralizatsiya chaqiruvchi 

---

9 
preparatlardan foydalanib bartaraf etish mumkinligi bugungi kunda xech kimga sir 
emas. 
Parodont kasalliklarini ham o`rganish profilaktik tadbir choralarini samarali 
usullarini ishlab chiqib, ularni amaliyotda qo`llash bu kasallikni oldini olish, 
tarqalishini sezilarli darajada pasaytirish mumkinligini ko`rsatdi. 
Jaxon Sog`likni saqlash tashkilotining ma’lumotlariga qaraganda bolalar 
o`rtasida parodont kasalligining tarqalishi ancha yuqori bo`lib 70% ni tashkil qilar 
ekan. Jumladan bular ichida 80% - surunkali gingivitni, 10% -gipertrofik gingivitni 
tashkil qilsa, 10% i – parodontitlarga to`g`ri kelar ekan. Parodont xastaligi mavjud 
bulgan bolalarning asosiy qismida og`iz bo`shlig`i gigiyenasining pastligi, tishlar 
qatori anomaliyalarining mavjudligi va boshqa mahalliy faktorlar borligi 
aniqlangan. 
Mazkur darslikda bolalar o`rtasida uchraydigan nokariyes kasalliklari, og`iz 
bo`shlig`i shilliq pardasi kasalliklari kariyes asoratlari, parodont kasalliklarini 
bartaraf qilish kompleks chora-tadbirlari birlamchi va ikkilamchi profilaktika 
tadbir choralari sifatida talabalarga taqdim etilgan.