Bola tarbiyasida o‘yinchoqning ahamiyati

Pedagogik talab. O‘yinchok obrazi va mazmunining bola tarbiyasiga muvofiqligi, jamiyatimiz g‘oyasi nuktai nazariga mos kelishi, g‘oyaviy jihatdan qimmatli bo‘lishi pedagogik talabning muhim belgisi hisoblanadi. O‘yinchok bolada olijanob tuyg‘ularni uyg‘otishi, boshqa millat bolalari bilan do‘stona munosabatlarni tarbiyalash, voqelikka nisbatan olijanob tuyg‘ular uyg‘otishi, ijobiy axloqiy tajriba to‘plashga yordam berishi lozim. Bolaning faollikka bo‘lgan intilishini qoniqtirishi va uni uyg‘otishi kerak. Obrazli o‘yinchok real haqiqatni ifoda etadi, buyum, uning xususiyatlari va hayotdagi ahamiyatini aks ettiradi.
Gigienik talablar. O‘yinchok qanday materialdan va rangdan tayyorlanganligi, bolaning hayotiga hech qanday xavf solmasligi, yaxshi tozalanishi mumkinligi asosiy talablardan hisoblanadi.
Badiiy talablar. Shakl, buyoq va bezaklarning har tomonlama uyg‘unlashuvi, bir-birini rang va shakl jihatdan to‘ldirib, ta’kidlab, o‘yinchoqning badiiy ifodaliligini oshiradi. O‘yinchoklarning tuzilishi va bezalishi bolalarning turli yosh bosqichlarida idrok etish xususiyatlariga to‘la mos kelmog‘i lozim.
To‘g‘ri tanlangan o‘yinchok - bolaning jismoniy, axloqiy, aqliy va badiiy-estetik tarbiyasi rivojiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bolani aqliy jihatdan tarbiyalashda didaktik o‘yinchoklarning butun bir tizimi katta ahamiyat kasb etib, sensor va nutq rivojiga ta’sir etadi, fikrlash jarayonlari va diqqatini tarbiyalaydi, buyum va uning xususiyatlariga, qurilishiga bo‘lgan qiziqish shakllanadi, bilimi, tushunchalari boyib boradi.
O‘yinchok bolani quvontiradi, atrofdagilarga nisbatan ijobiy munosabat hosil qiladi, birgalikda o‘ynash tuyg‘usini uyg‘otadi va ijobiy his-tuyg‘ularni tarkib toptiradi. Axloqiy his-tuyg‘ularni shakllantirishda qo‘g‘irchoq muhim ahamiyatga ega. Milliy ko‘g‘irchok bolalarni boshka millatga mansub bo‘lgan tengdoshlariga bo‘lgan ijobiy munosabatini tarbiyalash manbalaridan hisoblanadi. San’atni birinchi yorqin obrazli va eng tushunarli buyumi bo‘lgan o‘yinchok estetik hislar va kechinmalarni uyg‘otadi, estetik tarbiyani to‘plashga yordam beradi va badiiy didni shakllantiradi. Shu o‘rinda bolalarga yaqin va tushunarli bo‘lgan xalq o‘yinchoklarining ahamiyatini alohida ta’kidlash lozim.
O‘yinchok bolalarni turli rang-barang harakatlarga undaydi va bolaning faol harakatga bo‘lgan ehtiyojini qondiradi. Tezkor javob reaksiyasini, harakatlarning aniqligi va muvofiklashtirishini rivojlantiradi.
Ilk yoshdagi bolalarga mo‘ljallangan ko‘p o‘yinchoklar (shakldoklar, rezina koptokchalar, shaklchalar va boshk.) bolada ko‘rish va eshitish diqqatini rivojlantiradi, ushlash harakatlari va buyumli harakatlarni o‘stirishga yordam beradi.

teatr va dekora-tiv o‘yinchoqlar

Syujetli-obrazli o‘yinchoqlar syujetli-rolli o‘yin uchun foydalaniladi. U bolalarda ijobiy harakter kirralarini, muloyimlik, g‘amxo‘rlik, yordam berishga ehtiyoj, shuningdek kattalar mehnatiga hurmat va tengdoshlari bilan o‘ynay olish malakalarini tarbiyalaydi.
Texnika o‘yinchoqlari bolalarda texnikaga va texnika asboblariga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otib, ularni o‘z o‘yinlarida qo‘llay olish imkonini yaratadi. Bolalarga texnikaga bevosita aloqasi bor buyumning (mashinalar, mexanizmlar, transport turlari, aloqa vositalari) tashqi ko‘rinishi, obrazini va unga xos harakatlarini tanishtiruvchi texnik o‘yinchoqlar yaqin turadi.
Qurish-yasash o‘yinchoqlari bolalardagi qurish-yasash qobiliyatlarini rivojlantiridi hamda ijodkorlikka intilish uyg‘otadi. Bu o‘yinchoqlarni o‘ynash buyumning asosiy vazifalariga taqlid qilish imkonini yaratishi lozim. (avtomobilda g‘ildiraklar harakatlanishi, eshik ochilishi). Qurilish materiallari bilan o‘ynaladigan o‘yinchoqlarning asosiy 2 turi mavjud:
a) kublar, prizmalar, konuslar, piramida, slindrlar, plastinkalar, geometrik shakllar to‘plami.
b) turli blok - devor, kolonka, tom, ark va boshqa arxitektura va qurilish materiallari. Mayda (stol o‘yinlari uchun) va yirik (polda va maydonchada) o‘ynashga mo‘ljallangan bu qurilish materiallarining rangi har xil bo‘lishi mumkin.
Didaktik o‘yinchoklarning asosini xalqo‘yinchoklari tashkil kiladi. Ular o‘ynashda bola o‘z-o‘zini nazorat qiladi. Xilma-xil mozaykalar sensor qobiliyatlarini rivojlantiradi. Ulardagi o‘yin vazifasi naqshlar, rasmlarni tanlash va joylashtirishdan iborat.
Harakatli o‘yinlarga mo‘ljallangan o‘yinchoklar: suv, qum bilan o‘ynaladigan o‘yinchoqlar, koptoklar, arg‘amchilar, chambaraklar va boshqalar. Ularning asosiy vazifasi bolalarni jismoniy jihatdan tarbiyalashdir. — Ota-onalar bog‘chaning o‘yinchoq javoni batartib turadi, u komissiya kelganda chiroyli ko‘rinishi uchun kerak, deya noto‘g‘ri o‘ylashadi. Aslida, unday emas, — deydi Guliston tumanidagi 5-MTM mudirasi Matluba Abdullayeva. — Muassasadagi har bir detal bola ongi va tasavvurini kun va oy sayin rivojlantirishga xizmat qiladi. Mashg‘ulotlarimiz esa o‘yinchoqsiz aslo tatimaydi. Tarbiyachi hattoki o‘yinchoq nomini aytsa ham bolaning so‘z boyligi oshadi, jism haqidagi tasavvuri kengayadi. Matematika mashg‘ulotida tarbiyachi «Birga birni qo‘shamiz», deb aytsa, bola bunga befarq qaraydi. Lekin bu misolni qo‘liga ikkita meva ushlagan holda bajarib bersa, bu kichkintoy diqqat-e’tiborini ko‘proq tortadi.

Har bir bola zehni, zukkoligi, o‘ziga xos nutqi bilan ajralib turadi. Jismonan, ruhan rivojlanayotgan bolaga o‘yinchoqlar turli darajada ta’sir ko‘rsatadi. Psixologlarning fikricha, bola hamma o‘yinchoqlarni ham o‘ynab ketavermaydi. Har bir kichkintoy o‘z qiziqishiga qarab o‘yinchoq tanlaydi. Og‘ir, vazmin bolalar mayda detalli, sho‘x, to‘polonchi bolalar esa yengil o‘ynaladigan o‘yinchoqlarga moyildir. Tarbiyachi bolaning har tomonlama rivojlanishini hisobga olib, barcha o‘yinchoqlarni o‘ynashi uchun muhit yaratishi kerak. O‘yinchoq xavfsiz bo‘lishi zarur. Guruhlarda tarbiyachi va enaga xloramin eritmasi bilan o‘yinchoqlarni yuvib tozalaydi.

— Bolalarning har biri o‘ziga xos fe’l-atvorga ega: o‘yinqaroq, tortinchoq, urushqoq, betgachopar. Ammo har birini bog‘cha muhitida to‘g‘ri tarbiyalashimiz kerak, — deydi Mirzo Ulug‘bek tumanidagi 493-MTM tarbiyachisi Nigora Qosimova. — Qurish-yasash mashg‘ulotlarida mozaika, lego o‘yinchoqlaridan unumli foydalanamiz. O‘yinqaroq bolaning bunga toqati yetmaydi. Lekin qo‘l motorikasi rivojlanishi uchun ularni ham bu o‘yinga jalb etamiz. Nonushtaga qadar, kunduzgi sayrdan so‘ng va uyga ketishdan oldin erkin o‘yin vaqti hisoblangani uchun bolalarning o‘yinchoqdan bemalol foydalanishiga ruxsat beramiz. Har biri o‘z funksional xususiyatiga ega.
Nutq o‘stiruvchi, didaktik, qurish-yasash, mozaika, aqliy rivojlantirishga mo‘ljallangan o‘yinchoqlarsiz mashg‘ulot o‘tkaza olmaymiz. Har bir guruhda o‘yinchoqlarni asrab-avaylash, ularni sindirmaslik, bukmaslik, ustiga o‘tirmaslik kerakligini bolaga uqtiramiz. O‘yinchoq — bog‘chaning umumiy mulki, undan barcha bolajonlar foydalanishi mumkinligini bola tushunib yetsa, u kelajakda o‘z buyumini qadrlashga o‘rganadi.
Vaqti-vaqti bilan o‘yinchoqlarning yaroqlilik darajasini tekshiruvdan o‘tkazib, foydalanib bo‘lmaydiganini yo‘qotamiz va ota-onalar homiyligi asosida har bir guruhga yangi o‘yinchoq keltiramiz. Milliy ko‘rinishdagi qo‘g‘irchoqlarni bolalar bilan birgalikda yasaymiz.
O‘yinchoq faqat ishlab chiqarish korxonasida yaratilmaydi. “Qo‘lbola” ovunchoq nafaqat bolaga, balki kattalarga ham zavq bag‘ishlaydi. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan o‘yinchoq yasashga tarbiyachilar mas’ul bo‘lib, ular sa’y-harakati bilan bola tasavvuri kengaytiriladi. Kesib, tayyor holatga keltirilgan o‘yinchoq qismlarini tikish yoki yopishtirish bola gardanida, xolos. Ana shu kichkina ish ham bolaga olam-olam zavq bag‘ishlaydi. Aynan shunga o‘xshash jarayon maktabdan tashqari ta’lim muassasalarida ham olib boriladiki, buning natijasida o‘smir ijodkorlikka o‘rganadi. O‘z yaqinlariga o‘zi yasagan buyumni sovg‘a qilishning gashti boshqacha.
To‘garagimizda asosan yumshoq o‘yinchoqlar yasashni o‘rganamiz, — deydi Toshkent shahar «Barkamol avlod» bolalar badiiy ijodiyot markazi «Yumshoq o‘yinchoqlar» to‘garagi rahbari Alla Malaxova. — Reja asosida yasaydigan o‘yinchoqlarimizdan tashqari, bola xohish-irodasiga qarab turli narsa-buyumlar yasaymiz. O‘smirlar ko‘pincha bolaligidagi o‘yinchoqlarini qo‘msashadi va uni hafsala bilan yasaydilar. O‘yinchoqlar xonaga sig‘may ketsa, bog‘cha bolalariga, mehribonlik uyi tarbiyalanuvchilariga sovg‘a qilamiz. Bola o‘z mehrini qo‘shib tabiiy materiallardan yasagan antiqa o‘yin¬choqlar foydali va xavfsizdir.
«Maktabgacha ta’lim muassasalari moddiy-texnik bazasini tubdan yangilash» deyilganda bola ongi, tasavvurini rivojlantirishga qodir o‘yinchoqlar ham nazarda tutiladi. Maktab¬gacha ta’lim, Sog‘liqni saqlash, Moliya vazirliklari, Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligining qo‘shma qaroriga ko‘ra, maktabgacha ta’lim muassasalarini didaktik o‘yin vositalari, o‘yinchoqlar, mebel, texnik jihozlar bilan ta’minlash me’yorlari tasdiqlandi. Bunga ko‘ra, ilk yosh (2-3 yosh), kichik (3-4 yosh), o‘rta (4-5 yosh), katta (5-6 yosh), tayyorlov guruhlari (6-7 yosh) uchun o‘yin va o‘yinchoqlar umumiy soni, xili ko‘rsatilgan. Yaqin kunlardan boshlab barcha maktabgacha ta’lim muassasalarida ana shu me’yorga to‘liq o‘tilishi va rioya qilinishi farzandlarimizning o‘yinchoqlar olamida emin-erkin, mustaqil fikrli, sog‘lom rivojlanishiga zamin yaratadi. O'yinchoq tug'ilishning birinchi kunlaridanoq bolaning doimiy hamrohidir. U chaqaloqni ijtimoiy munosabatlarga kirishga tayyorlash uchun kattalar tomonidan ta'lim maqsadlarida maxsus yaratilgan. Yaxshi o'yinchoq bolani fikrlashga undaydi, unga turli o'yin vazifalarini qo'yadi. Va bu kognitiv jarayonlarning rivojlanishiga yordam beradi. O'yinchoq bolaning shaxsiyatini rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega. Psixolog va pedagoglarning ko‘plab tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, o‘yinchoq doimo psixikani rivojlantirishning samarali vositasi bo‘lib kelgan va xalq pedagogikasida ijtimoiy tarbiya va bolani kattalar hayoti bilan tanishtirish uchun keng qo‘llanilgan. Taniqli psixolog O‘runtayeva G.A. aytganidek, kattalarning asosiy vazifasi bolani o‘yinchoqlar bilan harakat qilishga o‘rgatishdir. Buning uchun o‘qituvchi o‘yinchoqdan psixologik-pedagogik ish vositasi sifatida foydalanishni bilishi kerak. Kurs ishining maqsadi: o'yin va o'yinchoqlarning ma'nosi va munosabatlarini nazariy asoslash, o'yinchoqlarning bolaning rivojlanishiga uslubiy ta'sirini ochib berish. O'rganish ob'ekti: maktabgacha yoshdagi bola. O'rganish mavzusi: O'yinchoq maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama tarbiyalash vositasi sifatida. Tadqiqot maqsadi: o'yinchoqlarni maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama tarbiyalash vositasi sifatida o'rganish. Tadqiqot maqsadlari: 1. Ushbu mavzu bo'yicha psixologik-pedagogik adabiyotlarni o'rganing. 2. “O`yin”, “o`yinchoq” tushunchalarining mohiyatini ochib berish. 3. O'yinchoqning qisqacha tarixini o'rganing. 4. O'yinchoqlarning turlari va maqsadini aniqlang. 5. Bolalar muassasasida turli yosh guruhlari uchun o'yinchoqlar tanlash xususiyatlarini o'rganish. Bizning chaqalog'imiz hayotidagi o'yinchoqlarning qiymatini ortiqcha baholab bo'lmaydi, chunki o'yin sizning farzandingizning asosiy faoliyatidir. Ikki yoshga kelib, u ob'ektlarni boshqarish qobiliyatini mukammal egallaydi, ulardan qanday foydalanishni biladi. Bola alohida uchastkalarni o'ynaydi: mushukni boqish, qo'g'irchoqni kiyintirish, mashinada kublarni tashish. Yil davomida chaqalog'ingizning o'yinlari yanada murakkablashadi va yangi mazmun bilan to'ldiriladi: bola sizning ko'zingiz oldida ona, dada, bemor, shifokor, haydovchi va hokazo rolini o'ynashni o'rganadi. O'yin bolalarning mustaqil faoliyati sifatida bolani tarbiyalash va o'qitish jarayonida shakllanadi, u inson faoliyati tajribasini rivojlantirishga yordam beradi. Bu holda o'yinchoq o'sha ob'ektlarning o'ziga xos standarti bo'lib, ularning maqsadini aniqlash va bola tanishishi kerak bo'lgan turli xil harakatlarni o'zlashtirish uchun xizmat qiladi. O'yin bolalar hayotini tashkil etish shakli sifatida muhim ahamiyatga ega, chunki u bolaning psixologiyasiga va uning shaxsiyatiga xizmat qiladi. O'yin va o'yinchoq bir-biridan ajralmas. O'yinchoq o'yinni jonlantirishi mumkin va o'yin ba'zida yangi o'yinchoqni talab qiladi. Bolalar o'yinlarida nafaqat do'kondan sotib olingan o'yinchoqlar, balki tarbiyachilar, ota-onalar yoki bolalarning o'zlari tomonidan tayyorlangan o'yinchoqlar ham ishtirok etishi bejiz emas. Erdagi o'yinlar uchun bolaning o'tirgan va tik turgan holatida o'sishiga mos keladigan kattaroq o'yinchoqlar kerak. Hovlidagi ochiq o'yinlar katta o'yinchoqlarni talab qiladi, kichiklari mos emas. O'yinchoqlarni tanlash bolaning estetik va axloqiy tarbiyasi vazifalari, uning jamoaviy o'yinga bo'lgan istagi bilan chambarchas bog'liq bo'lib, u barcha o'yinchoqlardan barcha bolalar bilan birgalikda foydalanadi. O'yinchoqlarni tanlash bolaning estetik va axloqiy tarbiyasi vazifalari, uning jamoaviy o'yinga intilishi bilan chambarchas bog'liq bo'lib, u barcha o'yinchoqlarni boshqa bolalar bilan birgalikda ishlatadi. O'yinchoqlarni tanlashda o'yin faoliyatini rivojlantirishning yoshga bog'liq naqshlarini hisobga olish kerak. Hamma bolalar ham tirik hayvonlar va qushlarni ko'rish imkoniga ega emas. Kitoblar, o'yinchoqlar, televizor ular bilan tanishishga yordam beradi. O'yinchoqlarni tanlashda bolada atrof-muhit haqida to'g'ri g'oyalarni shakllantirishga hissa qo'shishi juda muhimdir. O'yinchoqlar kattalar tomonidan o'yinga kiritilishi ma'qul. U bolani qo'shma o'yin syujetida qiziqtiradi, unga savollar beradi, uni yangi o'yinchoq bilan "muloqot qilishga" undaydi. Qo'g'irchoq uyg'oqmi? Uni kompot bilan davolang." Bola uchun o'yinchoq ma'noga to'la. To'rt yoki besh yoshli bolalar o'yin harakatlarini ko'pincha o'yinchoqlar yordamida amalga oshiradilar, ammo ularning o'yin harakatlari allaqachon imo-ishoralar va so'zlar bilan ko'rsatilishi mumkin. Bu yoshda amaliy pedagogikada odatda atributlar deb ataladigan ob'ektlar alohida ahamiyatga ega: barcha turdagi shlyapalar. Boncuklar, fartuklar, xalatlar. Ushbu davrda ma'lum bir kasbning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi o'yinchoqlar kerak. Kapitan uchun kema teleskop, durbin va qalpoq kabi muhim emas. Shifokorga xalat, qabulxona stoli, termometr tayoqchasi, shprits kerak, shifokor va hamshiraning parvarishiga sabr-toqat bilan chidagan bemorlar ajralmasdir. Bu bemorlar katta qo'g'irchoqlar bo'lishi mumkin. Kasal "bolalar" o'zlarining "onalari" va "dadalari" bo'lishi kerak. Biroq, eng ko'p hikoyalarga asoslangan o'yinlarni ochishga imkon beradigan ko'plab o'yinchoqlar bolaning o'yindoshlarini almashtirmaydi. Majburiy yolg'iz o'ynash zarurati, ba'zida uning asab tizimining haddan tashqari qo'zg'alishiga olib kelishi mumkin. Yolg'iz o'ynab, bola olingan rollarning ko'pligidan hayajonlanadi. Tabiiyki, o'yindan keyin u haddan tashqari harakatchan, asabiy, "shovqinli" bo'ladi. Ammo tengdoshlar guruhidagi bir xil o'yin bolada xuddi shunday reaktsiyaga sabab bo'lmaydi. Ko'pgina bolalar o'yinda nafaqat o'yinchoqlardan foydalanadilar, balki buning uchun boshqa narsalarni ham moslashtiradilar. Divan paroxodga aylanishi mumkin, stullar poezd vagonlariga, konuslar kulgili tipratikanga aylanishi mumkin. O'yinda ob'ektlardan bunday foydalanish bolaning aql-idrokining yuqori darajasidan, uning tasavvurining rivojlanishidan dalolat beradi. Afsuski, hamma kattalar buni tushunmaydi. O'yinni uy qurilishi o'yinchoqlari, shu jumladan tabiiy, chiqindi materialdan tayyorlangan o'yinchoqlar bilan boyitish kerak. O'yin rivojlanadi va bolani xursand qiladi, uni xursand qiladi. O'yinda bola birinchi kashfiyotlar qiladi, ilhom lahzalarini boshdan kechiradi. O'yin uning tasavvurini, fantaziyasini rivojlantiradi, demak, tashabbuskor, izlanuvchan shaxsni shakllantirish uchun zamin yaratiladi. Bola uchun o'yin - bu letargiyaga, xatti-harakatlarning maqsadsizligiga olib keladigan bema'nilik uchun ishonchli vositadir. Yaxshi, qiziqarli o'yin uchun bolaga yaxshi o'yinchoq kerak. Farzandingiz uchun donolik bilan tanlang. 1.2 O'yinchoqning qisqacha tarixi Misr, Gretsiya va Rimning qadimgi quldorlik jamiyatlari keyingi avlodlarga moddiy va ma'naviy madaniyatning bebaho boyliklarini qoldirgan. O'yinchoqni o'rganish jarayonida biz juda ko'p qiziqarli narsalarni uchratamiz - qadimgi dunyoning ajralmas qismi, davrning o'ziga xos tasviri bo'lib xizmat qiladi. Bugungi kabi, qadimgi davrlarda bolaning birinchi o'yinchog'i shitirlash edi. Qadimgi Yunoniston va Rimda yangi tug'ilgan chaqaloqlarga shitirlashlar berildi. Onalar va hamshiralar bu chayqalishlarga tegib, beshik kuylashdi. Bu ob'ektlar ham boshqacha maqsadda edi. Ibtidoiy zamonlardan beri shitirlashlar shovqini bilan yovuz ruhlarni chalg'itadi va shu bilan bolani himoya qiladi, degan e'tiqod saqlanib qolgan. Qadimgi Rim shahri Pompeyda olib borilgan qazishmalar paytida ko'plab shitirlashlar topilgan. Bular har xil turdagi shitirlashlar edi: chiyillashlar, kretala, sistra. Pompeyda topilgan ratchet qo'ng'iroqlar bilan jihozlangan tutqichdagi kichik diskdan iborat. Kretallar bir uchi bilan bog'langan yog'och yoki metall plitalardan yasalgan. Sistra qurilmasi ham oddiy. Ikkita ko'ndalang tayoqning har birida novdalar harakatlanayotganda tovush chiqaradigan uchta metall plastinka mavjud. Qadimgi Misrning bizga ma'lum bo'lgan eng qadimgi o'yinchoqlari miloddan avvalgi 3-ming yillikning o'rtalariga to'g'ri keladi. Bu sigirlarning yog'och haykalchalari. Qadimgi Misrda biz birinchi navbatda oddiy harakat mexanizmiga ega o'yinchoqlarni uchratamiz. Bular "Timsoh" va "Yo'lbars". Qadimgi ustalar ularni odatlar va xarakter haqida katta bilim bilan tasvirlashgan. Bu miniatyura yog'och o'yinchoqlar bolaning qo'li bilan harakatga keltiriladigan oddiy sim mexanizmi yordamida og'zini ochdi. Xamir yoğurayotgan qul tasvirlangan qiziqarli o'yinchoq. Agar haykalcha ip bilan tortilsa, u eğimli taxta yuqoriga va pastga siljiy boshlaydi. "Xamir yoğurma mashinasi" har qanday xalq o'yinchoqlarining prototipidir. Ushbu qadimiy dizayn printsipi rus hunarmandlari tomonidan bir necha bor ishlatilgan xalq o'yinchoqlari . Boleroda o'yinchog'ini eslang "Temirchilar". Va bu erda va u erda asosiy narsa harakat orqali uzatiladi, qolgan hamma narsa shartli va tejamkor Chiroyli qo'g'irchoqlar" katta ko'zlari bor, kirpiklar bilan bezatilgan, qisqa burun, kichkina yorqin og'iz, har doim qalin va porloq - oq, oltin, qizil, qora - sochlar. Ular orasida hayratga tushadigan qo'g'irchoqlar ajralib turadi - insonning bo'yi va o'rtacha kattaligi;
"Xarakterli qo'g'irchoqlar (o'g'il qo'g'irchoq yoki qiz qo'g'irchoq) ma'lum fazilatlar bilan ifodalanadi: soddaligi, ahmoqligi, yaramasligi va hk.;



hissiy aks etadigan qo'g'irchoqlar turli xil hissiy holatlardagi o'g'il yoki qizni tasvirlaydi (tinchlik, tabassum, qayg'u, g'azab, qo'rquv, ajablanib). Bola har biri bilan uning kayfiyatiga mos keladigan o'ziga xos munosabatlarni quradi;tashqi ko'rinishi u yoki bu xalqning milliy xususiyatlarini aks ettiruvchi etnografik qo'g'irchoqlar.
So'nggi yillarda o'yinchoqlar bolaga psixoterapevtik ta'siri nuqtai nazaridan ko'rib chiqila boshlaydi, shuning uchun o'yinchoqlarning boshqa tasniflari paydo bo'ladi. Yangi yo'nalish paydo bo'ldi - qo'g'irchoqdan foydalanib, qo'g'irchoq bola va kattalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning oraliq ob'ekti sifatida psixokorrektsion harakatlarning asosiy usuli sifatida. (ota-ona, o'qituvchi, psixolog, shifokor).
O'yin terapiyasi uchun zarur bo'lgan o'yinchoqlar va materiallar, amerikalik psixolog G. Landrett uchta katta sinfga guruhlashni taklif qiladi: Haqiqiy hayotdan olingan o'yinchoqlar. Ushbu guruhga qo'g'irchoq oilasi, qo'g'irchoq uyi, qo'g'irchoqlar va mavjud bo'lmagan belgilar kiradi (Gambi - bu qo'g'irchoq "Bo'sh"  (bo'yalmagan) yuz), bu bolaning haqiqiy oilasi a'zolarini tasvirlashi va shu bilan o'z his-tuyg'ularini to'g'ridan-to'g'ri ifoda etishiga imkon beradi.
Bularga shuningdek, avtoulov, yuk mashinasi, qayiq va kassa kiradi. Ushbu o'yinchoqlar o'jar, xavotirli, uyatchang yoki o'zini chetga olgan bola uchun ayniqsa muhimdir, chunki siz ushbu o'yinchoqlar bilan hech qanday his-tuyg'ularni ifoda etmasdan o'ynashingiz mumkin.
Agressiyaga javob berishga yordam beradigan o'yinchoqlar. Bu guruhga ov qurollari va rezina pichoq, timsoh, "B-ba-bo" , o'yinchoq askarlari va boshqalar, ya'ni bola g'azab, dushmanlik va umidsizlikni ifoda etadigan o'yinchoqlar. G. Landret materialni agressiv his-tuyg'ularni ishlab chiqarish uchun loy deb ataydi, uni loyga urish, yiqitish, tashlab yuborish, kuchli yumshatish, yirtib tashlash mumkin.
Ijodiy ifoda va hissiyotlarni yumshatish uchun o'yinchoqlar. Bu guruhga qum va suv, palitralar va bo'yoqlar, kublar kiradi. Qum va suv hech qanday tuzilishga ega emas va bolaning xohishiga ko'ra har qanday narsaga aylanishi mumkin, bu erda imkoniyatlar cheksizdir. Kublar uylar bo'lishi mumkin, ularni tashlab yuborish, sochib yuborish mumkin, siz ulardan qurishingiz mumkin - bularning barchasi unga o'ynashning to'g'ri yoki noto'g'ri usuli yo'qligini his qilishiga imkon beradi, shuning uchun bola har doim muvaffaqiyatga amin bo'lishi mumkin. Bu, ayniqsa, uyatchan yoki orqada qolgan bolalar uchun foydalidir.
Shunday qilib, o'yinchoqlarni ko'rib chiqilgan tasniflash zamonaviy o'yinchoqlarning barcha turlarini taqdim etishga imkon beradi, ular nafaqat bolada xatti-harakatlarning ma'lum bir turining paydo bo'lishiga, turli xil hissiy holatlarning paydo bo'lishiga va ijobiy shaxsiy xususiyatlarning rivojlanishiga hissa qo'shishini tushunadi. (yaxshi niyat, hamdardlik qobiliyati), shuningdek, bolaga xatti-harakatlardagi allaqachon shakllangan istalmagan namoyonlardan xalos bo'lishga yordam beradi (tashvish, o'jarlik, yolg'izlik, jahl, adovat va boshqalar).Zamonaviy o'yinchoqlarni tahlil qilish.
O'yinchoq ijtimoiylashuv vositalaridan biri bo'lganligi sababli, zamonaviy o'yinchoqlar bolalarga qanday ijtimoiy tajribani o'rganishga yordam berishini ko'rib chiqamiz.
Rol "Chiroyli qo'g'irchoqlar"  aksariyat hollarda Barbie qo'g'irchog'i ijro etiladi, unga jamoatchilikning aralash munosabati nafaqat mamlakatimizda, balki chet ellarda ham namoyon bo'ladi. Ushbu qo'g'irchoqning psixikaning rivojlanishiga ijobiy ta'sirini hisobga olgan holda, psixologlar V.K. Loseva va A.I. Lunkov qizlarga ayol rolining muhim tarkibiy qismi - rolni o'rganishga imkon berishini aytadi "Go'zallar" barcha turdagi "Shirinliklar" , "Bolalar"  bolaga g'amxo'rlik qiladigan onaning rolini o'zlashtirishga imkon beradi. Oedipal fazada ushbu rolni o'zlashtirish (3 - 5 yil), bolalarda gender farqlari, ularning jinsi xususiyatlari qiziqishining paydo bo'lishi bilan tavsiflangan, psixoseksual o'ziga xoslik va o'ziga ishonch hissi beradi. Ushbu ehtiyojni qondirish uchun taqiq qizning psixoseksual rivojlanishini buzishi, ongini ajratishi, o'zini qobiliyatsiz his qilishi mumkin.
Barbi va shunga o'xshash qo'g'irchoqlarning bolaning aqliy rivojlanishiga mumkin bo'lgan salbiy ta'siri haqida gapirganda, psixologlar va o'qituvchilar bir nechta jihatlarni ta'kidlashadi. Birinchidan, bunday qo'g'irchoqlar bilan o'yinlar bolalarni go'zallik va moddiy qadriyatlar madaniyati bilan tanishtiradi, ularga boy va chiroyli bo'lib ulg'ayish zarurligi haqidagi fikrlarni o'rgatadi. Ikkinchidan, ko'pincha qo'g'irchoqqa ega bo'lgan qiz o'zini bolani silkitayotgan ona kabi emas, balki uyini tozalab, yigitiga olib boradigan xizmatkor sifatida tasavvur qiladi. Uchinchidan, bolalarni ilhomlantiradigan o'yinlarning mazmuni bezovta qiladi. Peluş hayvonlar bilan, o'yinchoq mashinalari, to'plar, kublar va boshqalar bilan o'ynashning o'rniga, ya'ni bolalikning barcha an'anaviy xususiyatlari bilan, maktabgacha yoshdagi bolalar o'zlariga emas, balki o'spirinlarga xos bo'lgan xayolotlarga va hayot orzulariga berilishga odatlangan.
So'nggi yillarda rasm nafaqat o'zgargan "Chiroyli qo'g'irchoqlar" , balki zamonaviy multfilmlarning qahramonlari - qo'g'irchoqlar qiyofasini aks ettiradi. Ular, yuqorida aytib o'tilganidek, xarakterli ko'rinishga, aniqlangan xulq-atvorga, o'yinda hikoyalar chizig'ini o'zgartirishga bog'liq bo'lmagan barqaror axloqiy xususiyatlarga ega. Agar ilgari do'konlarning javonlarida jamiyatimizda bolada ko'rishni istagan fazilatlarning tashuvchisi bo'lgan o'yinchoqlarni ko'rish mumkin edi, bugungi kunda ular asosan boshqa qadriyatlar dunyosini aks ettiruvchi o'yinchoqlardir. Cheburashka, Pinokkio, Karlson ruslarning munosabatlarini o'zlarining xatti-harakatlari bilan ifodalaydilar, ularning o'rnini chet el - Amerika va yaponiyaliklarning multfilmlari qahramonlari: batman, o'rgimchak odam, mergan, folbin askari, yulduz jangchilar va ko'plab do'konlarning javonlarida ko'rish mumkin bo'lgan boshqa belgilar egalladi. Zamonaviy multfilmlar qahramonlari qanday axloqiy xarakterga ega?
Ular, avvalambor, kuchlilik, epchillik, jasorat, g'ayritabiiy fazilatlar, xilma-xil mahorat, a'lo darajadagi jismoniy ma'lumotlar va ajralib turadi. "Shishgan"  har qanday zamonaviy bodibilder hasad qiladigan mushaklar. Ushbu qahramonlarning ko'pchiligini ideal erkaklar deb atash mumkin va ularning xatti-harakati atrofdagilarga isbotlangan ko'rinadi: kimning kuchi kuchli, bu to'g'ri.
Zamonaviy multfilmlarning qahramonlari o'yinchoqlari orasida beg'ubor mavjudotlar, xunuk gnomlar, mutantlar: trollar, Pokemonlar alohida o'rin egallaydi. Ularning barchasini ertak qahramonlari bilan bog'lash mumkin, ammo agar rus ertak qahramonlari yaxshilikning tug'ma potentsialiga ega bo'lsa, zamonaviy ertak qahramonlari ijobiy potentsialdan uzoqroq yurishadi, afsuski, atrofdagilarga hamisha ham sezilmaydi.