Bola shaxsini rivojlanishida ta`sir etuvchi omillar

---

 

1 

 

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI  

OLIY VA O`RTA MAXSUS  

TA`LIM VAZIRLIGI 

BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI 

 

MТMS 9-3  guruh talabasi 

 

Xayrullayeva Gulnozning  

 

Mustaqil ishi

 

 

Mavzu: 

 BOLA RIVOJLANISHIDA IJTIMOIY 

OMILLAR 

  

 

 

Tekshirdi:  

 

____________ 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

2 

 

BOLA RIVOJLANISHIDA IJTIMOIY OMILLAR 

 

Reja: 

Kirish  

1.Bola rivojlanishi haqida tushuncha 

2.Shaxning rivojlanishi va unga ta`sir ko`rsatuvchi faktorlar 

3. Bola ijtimoiylashuvida sotsiumning o`rni   

4.Makro,  mikro,  mezzo  -  faktorlar  bola  ijtimoiylashuviga 

ta`siri  

Xulosa  

Foydalanilgan adabiyotlar  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

3 

KIRISH 

Ijtimoiy  pedagogika  fani  bundan  200  ming  yil  oldin  ham  mavjud  bo„lgan. 

Faqat  unda  bu  fan  pedagogikaning  tarkibida  bo„lgan.  Pedagogik  sotsiologiya 

fanniing  ilk  ko„rtaklari  Yevropa  va  Osiyoda  yozilgan.  Bu  fan  asosan  820-829 

yillardan boshlab rivojlangan, albatta fan bo„lib emas. xozirda ped.sotsiologiya fan 

sifatida  kiritilgan.  Pedagogik  sotsiologiya  sotsiologiya      fanining  tarmogi  sifatida.  

Har  bir  fan  aniq  bir  haqiqatdan  “o„sib  chikadi”,  uning  aksini  ifodalaydi.  Ilmiy 

bilimlar  amaliy  faoliyatidan  uzilgan  xolda  rivojlana  olmaydi.  Aynan  amaliyot 

istalgan  fanning  manbayi  hisoblanadi.  Boshqa  tomondan,  barcha  amaliy  faoliyat 

ham agar ilm fan yutuqlariga asoslangan bo„lsa yanada samarali bo„ladi. Ijtimoiy 

pedagogikaning fan sifatida ham, amaliy faoliyat muhiti sifatida ham farqlaydilar, 

aslida  ular  bir-biri  bilan  o„zaro  bog„liq.  Amaliy  faoliyat  -  bu  ijtimoiy 

pedagogikaning aniq bir bola yoki bolalar guruhi bilan olib boradigan ishidir.  

Ijtimoiy–pedagogik  ish  O„zbekistonda  davlat  va  jamoat  tashqilotlari 

faoliyatida alohida o„rinni egallaydi. «Milliy g„oya–bizning g„oya», «Istikbolimiz–

istiqlolimiz», «Tafakkurimizni o„zgartirgan o„n yil» mavzularidagi tadbirlar bunga 

misol  bo„la  oladi.  Jamoat  tashqilotlari,  madaniyat,  maorif,  san‟at  muassasalari 

faoliyatiga  tegishli  bo„lgan  ma‟naviy  –ma‟rifiy  shakldagi  ishlar  ham  shular 

jumlasiga  kiradi.  Ularning  faoliyati  targ„ibot  va  tashqilot  ishlarining  ko„lamini 

kengaytiradi,o„sayotgan  avlod  tarbiyasida  yangi  imkoniyatlar  ochadi.  Ma‟naviy 

muassasalar  yana  bir  muhim  vazifa  bajaradi.  Gap  odamlarning  jamoa  bo„lib 

ma‟naviy  hayot  kechirishni  tashqil  etish  ustida  bormokda.  Bu  vazifa  inson  va 

jamiyatning  bilish  extiyojini  kondirish,  ularning  faoliyatida  uchraydigan 

hodisalarni,  mehnatini,  turmushini,  bo„sh  vaqtini  chukur  mushoxada  qilish  bilan 

uzviy bog„liqdir.  

 

 

 

 

 

---

 

4 

Bola rivojlanishi haqida tushuncha

 

Inson  rivojlanishi  –  juda  murakkab   jarayon.  U  tashqi  ta‟sirlar  hamda  ichki 

kuchlar  ta‟sirida  sodir  bo‟ladi.  Tashqi  omillarga  insonni  o‟rab  turgan  tabiiy  va 

ijtimoiy  muhit,  shuningdеk  bolalarda  muayyan  xislatlarni  shakllantirish  bo‟yicha 

maqsadga yo‟naltirilgan faoliyat kiradi. Ichki omillarga esa biologik, irsiy omillar 

kiradi. 

Rivojlanish jarayonida bola faoliyatning har xil turlariga jalb qilinadi (o‟yin, 

mеhnat,  o‟quv,  sport  va  b)  va  muloqotga  kiradi  (ota-ona,  tеngdoshlar,  bеgona 

kishilar  va  b.  bilan).  Bunda  u  o‟ziga  xos    bo‟lgan  faollikni  namoyon  etadi.  Bu 

muayyan bir ijtimoiy tajribani egallashga yordam bеradi. 

Bola  rivojlanishining  har  bir  davri  uchun  faoliyat  turlaridan  biri  asosiysi, 

еtakchisi  bo‟ladi.  Bir  tur  boshqasi  bilan  almashtiriladi,  biroq  har  bir  faoliyatning 

yangi turi oldingisining ichida yuzaga kеladi. 

Bola  tug‟ilishidan  boshlab  normal    rivojlanishi  uchun  muloqot  muhim  

ahamiyatga  ega.  Faqatgina  muloqot  jarayonida  bola  inson  nutqini  o‟zlashtirib 

olishi  mumkin.  Bu  o‟z  navbatida  bola  faoliyatida  va  atrof-muhitni  bili  shva 

o‟zlashtirishda еtakchi vazifani bajaradi. 

Shaxs  rivojlanishi  harakatlantiruvchi  kuchlari  bo‟lib  bola  ehtiyoji  va  uni 

qoniqtirish imkoniyati o‟rtasida yuzaga kеladigan qarama-qarshiliklar hisoblanadi. 

Insondagi  biologik  va  ijtimoiy  omillar  –  bu  bir-biriga  bog‟liq  bo‟lmagan  

ikki  parallеl  chiziqlar  emas.  Har  bir  shaxsda  ular  shunday  chambarchas  qo‟shilib 

kеtadiki,  ularning  farqlari  shunday  turli-tumanki,  tadqiqotchilar    bola  rivojlanishi 

asosida ikki o‟ta muhim bo‟lgan omilni irsiyat va muhitni ajratadi. Ular (irsiyat va 

muhit) inson rivojlanishi manbalari va shartlari hisoblanadi.