Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
423 
agressiyaning ko`proq shakllariga guvoh bo`lgan o`smirlar zo`ravonlik va dushmanlik 
ijtimoiy jihatdan maqbul ekanligiga ishonishadi. Buning misoli sifatida Albert 
Banduraning mashhur Bobo qo`g`irchog`i eksperimentini ko`rsatish mumkin. Katta 
yoshli model Bobo qo'g'irchog'iga nisbatan tajovuzkor bo'lgan videokliplarni tomosha 
qilgan bolalar, imkoniyatdan foydalanib, bunday harakatlarga taqlid qilishadi. Xuddi 
shu kabi o`smirlarda ham jangari o`yinlar orqali agressiv xulq-atvor shakllana 
boshlaydi.
O`smirlarda yuzaga keladigan bu kabi muammolarni oldini olish va bartaraf etish 
uchun ota-onalar va pedagoglar o`smir psixologiyasi haqida bilimga ega bo`lishlari 
zarur. 
O`smirlik davrida yetakchi faoliyat – bu o`qish, muloqot hamda mehnat faoliyatidir, 
o`smirlik davri muloqotning asosiy vazifasi – bu do`stlik, o`rtoqlikdagi elementar 
normalarini aniqlash va egallashdir, o`smirlar muloqotining asosiy xususiyati shundan 
iboratki u to`la o`rtoqlik kodeksiga bo`ysunadi. [4,64-b.] 
Ushbu davrda ularning o`ziga nisbatan har qachongidan ham ko`proq ko`proq e’tibor 
xohlashadi, mehrga muhtoj bo`lishadi. Ammo buni bildirishni istashmaydi. Shularni
hisobga olgan holda ular bilan o`zaro hamkorlikda do`stona munosabat o`rnatib 
olishlari, o`rnida va o`z vaqtida nazorat qilish hamda eng asosiysi to`gri kun tartibini 
tashkil etish yuzaga keliadigan muammolarni oldini olish va bartaraf etishga ijobiy 
ta’sir etadi.
O`smirlik davri qiyin, muammolarga to`la davrdir. Ammo insonning kelajakda 
qanday shaxs bo`lib yetishi ko`p jihatdan o`smirlik davrining qanday kechishi bilan 
bog`liq. Ushbu davrda ta’lim-tarbiya jarayoni to`g`ri tashkil eta olsak, ertaga 
jamiyatimizga foydasi tegadigan insonlarni tarbiyalab, kamolga yetkazamiz. 
Adabiyotlar ro`yxati: 
1. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga 
quramiz. T.: «O`zbekiston»,2017 y. 484 b. 
2. Karimov I.A.Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch.T.: «Ma’naviyat», 2008 y.173 
b. 
3. G`oziyev E. Ontogenez psixologiyasi. T.: 2010 y. 298b. 
4. M.G.Davletshin, Sh. Do`stmuhammedova, M. Mavlonov, S.To`ychiyeva. Yosh 
davrlari va pedagogik psixologiya. O`quv metodik qo`llanma. T.:2004y 129b.