Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
415 
maqsadga muvofiqdir. Buning natijasida bola boshqa sport turini tanlashi yoki sport 
bilan qonun-qoidalariga rioya qilgan holda shug’ullanishi mumkin. Ba’zi ota-onalar esa 
ushbu sport turlarini inson hayotiga xavfli deb biladilar va farzandining qiziqishini va 
xoxish istagini so’ndiradilar. Bunday holatlarda esa farzandlarning ichki xis tuyg’ulari 
va kechinmalari turli ko’rinishda o’tadi: ba’zi bolalarda vaqtinchalik bo’lib, ular bunga 
tez ko’nikadilar va boshqa sport turini tanlashi va qiziqishi paydo bo’lishi yoki butunlay 
boshqa faoliyat bilan shug’ullanishni davom ettirishi mumkin, ba’zi bolalarda esa 
bunday taqiq uni uzoq vaqtgacha umidini uzolmaydi va asta-sekin o’z qalbini 
jarohatlaydi. Bu esa ba’zi farzandlarning hayoti va kelajagi uchun juda katta salbiy 
ta’sir qilishi mumkin. Masalan o’qishga bo’lgan qiziqishining so’nishi, do’stlari 
davrasidan qochishi, qo’rs va qo’pol, ishyoqmas va umuman olganda hayotga bo’lgan 
qiziqishini so’ndirishi mumkin. Bu esa inson hayoti faolyatidagi katta fojeadir. Chunki 
shunday insonlar toifasi borki, ularga bolalik davridagi eng katta orzularidan birining 
mahrum bo’lishi ular uchun butunlay boshqa bir hayotni boshlab beradi. Hayotga va 
yashashga boshqacha nazar bilan qarashni boshlaydilar. Hattoki bunday holatlar ba’zi 
insonlarda qalbi va ongida boshqalarga nisbatan nafrat tuygusi uyg’onishiga sabab 
bo’ladi. Buning oqibatida esa bunday insonlar nafaqat o’zi, balki atrofidagi boshqa 
insonlarga ham o’z ta’sirini o’tkazishi mumkin. Shuning uchun har doim ham ota-
onalar farzandlarining hoh sport faoliyati bo’lsin yoki boshqa faoliyat bilan qiziqib 
qolib shug’ullanmoqchi bo’lsa, avvalo farzandining kelajagi va salomatligi uchun 
astoydil birgalikda qiziqayotgan faoliyat turi bilan yaqindan tanishib, birgalikda ushbu 
faoliyat turi bo’yicha joylarga borib kuzatishlari va o’rganishlari maqsadga muvofiqdir. 
Zarur bo’lsa ushbu faoliyat bo’yicha maxsus mutaxassislar bilan maslaxatlashish lozim. 
Bu esa ota-ona va farzandning kelajagi va salomatligiga katta ijobiy ta’sir ko’rsatishi 
mumkin. Mutaxassis tavsiyasi bilan bolaning tanlagan sport turi yoki umuman boshqa 
bir faoliyat bilan shug’ullanishi yoki umuman davom ettirmasligi ham mumkin. Chunki 
mutaxassis bolaning tanlamoqchi bo’lgan sport faoliyati uning kelagakda salomatligiga 
salbiy ta’sir ko’rsatibgina qolmay, balki bolada boshqa faoliyat bilan shugullanishi 
uchun iqtidor va qobiliyatini aniqlab, to’g’ri tushuntirishlar, maslahat va yo’l-yo’riqlar 
ko’rsatib berishi orqali fikrlarini va dunyoqarashini o’zgartirishi va yoki aksincha 
bolaning harakatlarida qiziqqan va tanlagan sport turi bilan aynan to’g’ri tanlaganini va 
ushbu faolyat bilan davom ettirishiga imkon beradi.
Bolaning sport faoliyati bilan oz vaqt shug’ullanganmi yoki ko’p vaqt davomida 
shug’ullanmoqdami uni har doim ham qo’llab quvvatlamoq lozim. Chunki har qanday 
rag’bat va mukofotlar bolaning yanada yuqori cho’qqilarga erishishiga sabab bo’ladi. 
Shunday holatlar ham kuzatiladiki, bolaning xohish istagi emas ota-ona yoki biror oila 
a’zolarining xohishiga qarab bolani majburan sport faoliyatiga shug’ullantirishga 
harakat qiladilar. Bu esa bolaning sport faoliyatiga qiziqishi ma’lum vaqt davomida 
ijobiy yoki salbiy tomonga o’zgarishi mumkin. Bunday holatlar oilada yoki sulolada 
sport yoki biror faoliyat turi bilan ko’p yillar davomida shug’ullanib kelgan oilalarda 
kuzatiladi va bu aksariyat hollarda bolaning faoliyat turi bilan shug’ullanishi ijobiy 
natijalar ko’rsatgan. Chunki sport yoki biror faoliyat turi bo’lsinki, bu – nafaqat alohida 
shaxslarning, balki, butun boshli bir oila, sulola, qolaversa jamiyat va davlatning sha’ni 
va obro’sini yuksaklarga ko’tarishga sabab bo’luvchi ijtimoiy hodisadir.