Бола билан алоқа ўрнатиш ва ихтиёрий хулқ – атворнинг ривожланиш даражасини аниқлаш методикаси

1

2

2

1


3

3

4

4


5

6

5

6


7

8

7

8


9

10

9

10


11

11

12

12


13

14

13

14

Хавотирланиш даражасини аниқлаш методикаси.
Мазкур сўровнома Ч.Д.Спилбергер томонидан ишлаб чиқилган бўлиб, вазият билан боғлиқ хавотирланувчанлик (ВХ) ҳамда шахс билан боғлиқ хавотирланувчанлик (ШХ) даражасини аниқлашга хизмат қилади (сўровнома Ю.Л.Ханин томонидан модификация қилингани туфайли кўпинча «Спилбергер – Ханин сўровномаси» деб юритилади). Сўровнома 40 та таъкид – ҳукмдан иборат (20 та таъкид – ҳукм ВХ даражасини, 20 та таъкид – ҳукм ШХ даражасини ўлчашга хизмат қилади).
(ВХ) Кўрсатма: Берилган таъкид – ҳукмларга қанчалик қўшилишингизни билдиринг. Бунинг учун ҳар бир таъкид – ҳукм қаторида келтирилган ва тегишли жавоб вариантининг устунида берилган рақамлар (1,2,3,4) дан бири ўчириб қўйинг.

№	Таъкид – ҳукмлар	Жавоблар
		Бундай эмас	Шундай шекилли	Шундай	Айнан шундай
1	Мен хотиржамман	1	2	3	4
2	Менга ҳеч нарса ҳавф солмаяпти	1	2	3	4
3	Асабларим жуда тажанг бўлиб турибди	1	2	3	4
4	Мен ич – ичимдан сиқилаяпман.	1	2	3	4
5	Мен ўзимни эркин ҳис этаяпман	1	2	3	4
6	Мен хафаман	1	2	3	4
7	Мен рўй бериши мумкин бўлган омадсизликлардан хавотирдаман	1	2	3	4
8	Мен руҳий таскинлик ҳис этаяпман.	1	2	3	4
9	Мен безовтаман	1	2	3	4
10	Қрниқиш ҳисси ич – ичимдан мени қамарб олган	1	2	3	4
11	Мен ўзимга ишонаяпман	1	2	3	4
12	Мен асабийлашаяпман	1	2	3	4
13	Мен ўзимни қўярга жой топа олмаяпман	1	2	3	4
14	Мен қизиқиб кетдим	1	2	3	4
15	Мен сиқилмаяпман, асабларим жойда	1	2	3	4
16	Мен хурсандман	1	2	3	4
17	Мен ташвишдаман	1	2	3	4
18	Ҳаловатим йўқ	1	2	3	4
19	Мен қувонаяпман	1	2	3	4
20	Ёқимли ҳислар мени чулғаб олган	1	2	3	4

(ШХ) Кўрсатма. Берилган таъкид – ҳукмлар ҳақиқатга қанчалик яқин эканини билдиринг. Бунинг учун ҳар бир таъкид – ҳукм қаторида келтирилган ва тегишли жавоб вариантининг устунида берилган рақамлар (1,2,3,4) дан бирини ўчириб қўйинг.

№	Таъкид – ҳукмлар	Жавоблар
		Ҳеч қачон	Деярли ҳеч қачон	Шундай	Айнан шундай
1	Кайфиятим кўтаринки бўлиб туради	1	2	3	4
2	Асабларим тажанг бўлиб туради	1	2	3	4
3	Арзимаган нарсадан ҳафа бўлиб қоламан	1	2	3	4
4	Бошқалар сингари омадли бўлишни истайман	1	2	3	4
5	Кўнгилсизликларни узоқ вақт эсимдан чиқара олмайман	1	2	3	4
6	Мен кучимга куч қўшилганини сезаман	1	2	3	4
7	Мен босиқ ва вазминман	1	2	3	4
8	Мен олдимдан чиқиши мумкин бўлган қийинчиликларни ўйлаб безовталанаман	1	2	3	4
9	Мен арзимаган нарсаларни деб қаттиқ сиқилиб юраман	1	2	3	4
10	Мен ўзимни жуда бахтиёр ҳис этаман	1	2	3	4
11	Мен ҳамма нарсани юрагимга яқин оламан	1	2	3	4
12	Ўз – ўзимга бўлган ишонч етишмаслигидан қийналаман	1	2	3	4
13	Мен ўзимни ҳимоясиз ҳис этаман	1	2	3	4
14	Мен хатарли вазият ва нарсалардан узоқроқ юришга ҳаракат қиламан	1	2	3	4
15	Юрагим ғаш бўлиб туради	1	2	3	4
16	Мен хурсанд бўлиб тураман	1	2	3	4
17	Ҳар хил майда – чуйдалар мени чалғитади ва безовта қилади	1	2	3	4
18	Ўзимни омадсиз инсондек ҳис этаман.	1	2	3	4
19	Мен ўзимни қўлга ола биламан	1	2	3	4
20	Иш ва юмушларим ҳақида ўйлаганимда ҳаловатим йўқолади	1	2	3	4

Хавотирланиш даражасини ўлчаш шкаласи.
Мазкур шкала – сўровнома А.М.Прихожан томонидан ишлаб чиқилган бўлиб, 8 – 10 синф ўқувчиларининг хавотирланувчанлик даражасини ўрганишда қўлланилиши мумкин. Методиканинг эътиборли жиҳати шундаки, унинг ёрдамида ўқувчи ҳаётининг қайси соҳаси унда кўпроқ хавотир уйғотишини аниқлаш мумкин. Сўровнома матнида 30 хил вазият тасвирланган. Текширилувчи ушбу вазиятлар унинг учун қанчалик ёқимсиз эканини билдириши керак.


Кўрсатма. Қуйида сиз ҳаётда учратадиган турли вазиятлар санаб ўтилган. Уларнинг баъзилари сизга ёқимсиз бўлиши, сизда хавотир, таҳлика, қўрқув уйғотиши мумкин. Вазиятлар сизга қанчалик ёқимсиз эканини 0, 1,2,3,4 рақамларидан фойдаланиб белгиланган. Бунда: 0 – вазият сизга ҳеч ҳам ёқимсиз эмас; 1- вазият сизни бироз хавотирга солади; 2 – вазият шундайки, сиз ундан нарироқ бўлишни истайсиз; 3 – вазият сизга жудаям ёқмайди, сизда кучли хавотир уйғотади; 4 – вазият сизда кучли қурқувни уйғотади, сиз унга чидай олмайсиз.

Методиканинг матни

1	Доскага чиқиб жавоб бериш	0, 1, 2, 3, 4
2	Нотаниш одамлар уйига бориш	0, 1, 2, 3, 4
3	Мусобақа, танлов, олимпиадаларда иштирок этиш	0, 1, 2, 3, 4
4	Мактаб директори билан суҳбатлашиш	0, 1, 2, 3, 4
5	Ўз келажагингиз ҳақида ўйлаш	0, 1, 2, 3, 4
6	Ўқитувчи кимдандир сўраш учун журналга қараяпти	0, 1, 2, 3, 4
7	Сизни танқид қилишаяпти, нимагадир уришаяптилар	0, 1, 2, 3, 4
8	Бирор иш қилаётганингизда сизга тикилиб туришибди	0, 1, 2, 3, 4
9	Назорат иши ёзаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
10	Назорат ишидан кейин ўқитувчи баҳоларни эълон қилаяпти	0, 1, 2, 3, 4
11	Сизга эътибор бераяптилар	0, 1, 2, 3, 4
12	Ниманидир қила олмаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
13	Ота – оналар мажлисидан ота – онангиз қайтишини кутаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
14	Сизни муваффақиятсизлик, мағлубият кутмоқда	0, 1, 2, 3, 4
15	Орқангиздан кулгу янграяпти	0, 1, 2, 3, 4
16	Мактабда имтиҳон топширяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
17	Биров сизга жаҳл қиляпти, лекин негалигини билмаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
18	Катта аудитория олдида сўзга чиқдингиз	0, 1, 2, 3, 4
19	Олдингизда жуда муҳим, ҳал қилувчи иш турибди	0, 1, 2, 3, 4
20	Ўқитувчининг тушунтиришларини тушунмаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
21	Сиз ким биландир келиша олмаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
22	Сиз ўзингизни бошқалар билан қиёслаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
23	Сизнинг қобилиятларингизни синашаяпти	0, 1, 2, 3, 4
24	Сизга ёш боладек муносабатда бўлишаяпти	0, 1, 2, 3, 4
25	Дарсда ўқитувчи сизга тўсатдан савол бериб қолди	0, 1, 2, 3, 4
26	Сиз келгач, гаплашиб турганлар жим бўлиб қолди	0, 1, 2, 3, 4
27	Сизнинг ишингизни баҳолашмоқда	0, 1, 2, 3, 4
28	Ўз ишларингиз ҳақида ўйлаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
29	Ўзингиз учун муҳим бўлган бирор қарор қабул қилаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4
30	Уй вазифасини қила олмаяпсиз	0, 1, 2, 3, 4

Хавотирланиш турлари ва уларга мос келувчи вазиятларнинг тартиб рақамлари