Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Фойдаланилган манбалар
1. Машриқзамин – ҳикмат бўстони. Ҳамиджон Ҳомидий, 
Маҳмуд Ҳасаний. Тошкент, 1997.
2. Ватандош алломаларимизнинг ҳикматли фикрлари. Тошкент, 
2012.
3. Фарзандлар жаннат райҳонларидир. Турсун 
хўжа 
Ҳидоятхўжаев. Тошкент, 2002.
4. Буюк имом Абу Ҳанифа. Йўлдош Эшбек. Тошкент, 2004.
5. Илм олиш сирлари. Сафо Сайгили. Тошкент, 2010.
6. Ислом одоби ва ахлоқи. Аҳмаджон Бобомурод. Тошкент, 
2002.
7. Саодат қучганлар ибрати. Абдуқаюм Ҳикмат. 2001.
8. Яхшилар одоби. Сумайро Абдумурод қизи. Тошкент, 2013.
9. Саодат калити. Йўлдош Эшбек. Тошкент, 2001.
10. Ўғлимга ўгитлар. Муҳаммад Камол. Тошкент, 2001.
11. Қадимдан ҳозиргача... Бобомурод Эрали. Тошкент, 2013.
12. Одобли бола элга манзур. Муҳаммадамин Тўхлиев, 
Муҳаммадсодиқ Тожалиев. Тошкент, 2013.
13. Овқатланиш психологияси. Сафо Сайгили.
14. Қалбимиз нури. Абдуллоҳ Мурод Холмурод ўғли, 2003.
15. Нишонга урилган сўзлар. Муҳаммад Собир. Тошкент, 1996.
16. Ҳаёт томчилари. Муҳаммад Камол. Тошкент, 2002.
17. Луқмони ҳакимдан ўғлига 365 ўгит. Абдумурод Тилавов. 
Тошкент, 2013.
18. Интернет маълумотлари: 
www.muxlis.uz
, 
www.muslim.uz
ва 
ҳоказо.

---

– 174 –
МУНДАРИЖА
КИРИШ ..................................................................................................3
Одоб нима? ............................................................................................5
Нега инсон азиз ва мукаррам? .............................................................6
Одоб олтиндан қиммат ........................................................................7
Одобли ва одобсиз бола ........................................................................8
Қайси бири яхшироқ?.........................................................................11
Дуоси мустажоб бола ..........................................................................12
Луқмони Ҳакимнинг ўғлига насиҳатлари (1) ....................................12
Болалар тарбиясининг ўзига хос жиҳатлари ....................................14
Одобли бўлиш йўллари .......................................................................15
Одобли боланинг белгиси ..................................................................16
Ота ҳаққини адо этган ўғил ...............................................................18
Одобли бола бўлиш қийинми? ...........................................................19
Қизалоқлар одоби ...............................................................................20
Инсон жисм ва руҳдан иборат ...........................................................21
Ухлаш одоблари ..................................................................................22
Уйқуга тайёргарлик ............................................................................22
Уйқу одоблари .....................................................................................23
Уйқудан эрта туришни ўрганинг .......................................................23
Уйқудан эрта туриш учун нима қилиш керак? .................................23
Эрта туришнинг фойдалари ...............................................................24
Уйғонгандан сўнг ................................................................................24
Уйғонгандан сўнг қилиш номаъқул 
ҳисобланган амаллар ..........................................................................25
Луқмони Ҳакимнинг ўғлига насиҳатлари (2) ....................................25
Ҳожатхонага кириш ва ундан чиқиш одоблари ...............................27
Ҳожатхонага киришдан олдин ...........................................................27
Ҳожатхонага киргандан кейин ..........................................................28
Ҳожатхонада қилиш таъқиқланадиган ишлар .................................29

---

– 175 –
Ҳожатхонадан чиқиш .........................................................................30
Озодалик соғлиқ сабабчиси ...............................................................32
Кўчада ҳолва еган бола .......................................................................33
Тоза тутиш керак бўлган нарсалар ....................................................33
Тана аъзоларини тоза тутиш ..............................................................34
Ҳар бир соҳада тозалик муҳимдир ....................................................36
Зарарли одатлардан узоқ бўлинг! ......................................................36
Жанжалкаш бола .................................................................................36
Овқатланишдан олдин .......................................................................38
Овқатлaнишга тайёргарлик ...............................................................38
Ёши катта биринчи бошлайди ...........................................................39
Овқатланиш пайтида..........................................................................39
Овқатланиш пайтидаги ёқимсиз ишлар ...........................................40
Овқатлангандан сўнг бажариладиган ишлар ...................................41
Ҳикоя ...................................................................................................44
Беркинмачоқ ўйини ...........................................................................45
Болалар учун нонуштанинг фойдаси ................................................45
Ҳалол ризқ ва ҳалол меҳнат ...............................................................46
Болалар луғати: ...................................................................................47
Ҳаром луқма .......................................................................................47
Қулининг қулидан нарса сўрамаган одам .........................................48
Нима учун кийим кийилади? ............................................................49
Кийим кийиш ва ечиш одоблари .......................................................49
Кийим турлари ....................................................................................50
Кийиш мумкин бўлмаган кийимлар .................................................51
Кийимларни тоза сақлаш ...................................................................52
Тоза кийим – покиза табиат...............................................................52
Устки кийимлар ..................................................................................53
Кўйлак ва ички кийимлар ..................................................................53
Оёқ қийимлари ...................................................................................54
Дастрўмол ............................................................................................54
Аҳмаднинг яхши иши .........................................................................55
Нарсаларни тоза тутиш ......................................................................56
Буюмлар тозалиги ..............................................................................56
Китоблар ..............................................................................................57
Ўқув қуроллари ...................................................................................57

---

– 176 –
Сочиқ, тиш чўтка ва кўрпа-ёстиқлар ................................................58
Техник жиҳозлар ва ўйинчоқлар .......................................................59
Уй ва хоналарни озода сақлаш .........................................................60
Роҳат ва тарбия маскани ....................................................................60
Меҳмонхона ........................................................................................60
Ётоқхона ва дарсхона .........................................................................61
Ошхона ва омбор ................................................................................62
Ҳовли, йўлак ва ҳаммом .....................................................................63
Қўшнисини ўйлаган Зокир .................................................................64
Ўқувчининг уйидаги одоби ................................................................65
Ўқувчининг мактабдаги одоби ..........................................................66
Ўқимаган боланинг оқибати ..............................................................68
Кўчада юриш одоби ............................................................................69
Ҳақиқий паҳлавон ким? .....................................................................70
Фарзанд ота-онаси учун нима қилиши керак? ................................71
Она фазилати ......................................................................................71
Ота фазилати ......................................................................................71
Сен ота-онангга қандай яхшилик қила оласан? ...............................72
Ота-онага яхшилик қилиш ................................................................73
Ота-она ўрнини ҳеч ким босолмайди ...............................................74
Фарзанд ота-онадан доим қарздор ...................................................75
Фарзанд онанинг бир бўлагидир! ......................................................75
Бойиш “йўли”ни топган бола .............................................................76
Ота-онага қандай муносабатда бўлиш керак? ..................................77
Ака-ука ва опа-сингилларимиз
олдидаги вазифаларимиз .............................................................77
Кичикнинг ўзидан каттани ҳурмат қилиши
ва каттанинг ўзидан кичикка меҳрибонлиги ..............................78
Каттанинг ўзидан кичикка меҳрибонлиги .......................................79
Ҳикоя ...................................................................................................79
Ҳикмат .................................................................................................82
Одамларни ҳурмат қилиш .................................................................82
Нақадар ёмон иш ................................................................................83
Одамларнинг ҳурмати нима билан ўлчанади? .................................84
Чиройли муомала – бола зийнати .....................................................84
Насиҳатлар ..........................................................................................85

---

– 177 –
Олим бўлган чўпон .............................................................................86
Зиёрат қилиш одоби ...........................................................................86
Яхшиликнинг мукофоти ....................................................................88
Уйимизга меҳмон келганда... ............................................................89
Сахий Абу Ҳанифа ..............................................................................90
Рухсат сўраш одоби ............................................................................90
Ожиз одамларга меҳрибонлик қилиш ..............................................91
Ожизларга меҳрибонлик олийжанобликдир ....................................92
Садоқатли хизматкор мукофоти .......................................................92
Дўст танлаш ва уларни ҳурмат қилиш ...............................................93
Жамият олдидаги вазифалар .............................................................95
Жонзотларга шафқатли бўлиш ..........................................................96
Мушукка озор берган бола .................................................................97
Навоий бобомиз ибрати .....................................................................98
Меҳрибон Ҳасан .................................................................................99
Мушукка айланган шер ......................................................................99
Саломлашиш одоби .........................................................................100
Ҳикмат ...............................................................................................101
Ҳақиқий дўстлик қадри ....................................................................101
Сўзлашиш ва муомала одоби ...........................................................102
Турли ҳолатларга қандай муносабат
билдириш ҳақида ........................................................................105
Ақлли боланинг жавоби ...................................................................106
Жамоат жойларда одобсизлик саналган ишлар .............................106
Тилни бефойда сўзлардан тийиш ....................................................107
Ҳикматлар .........................................................................................108
Тилини тиймаган бола .....................................................................109
Сир сақлаш ........................................................................................110
Бировларни ёмонламаслик ..............................................................110
Ғийбат эвазига қилинган яхшилик .................................................111
Чақимчилик иллати ..........................................................................112
Саккиз хил таом ва бир оғиз ғийбат ................................................112
Мақтанчоқ бўлманг! .........................................................................113
Ҳикмат ...............................................................................................113
Баҳоуддин Нақшбанднинг каромати ..............................................114
Ўйнаш одоби .....................................................................................114

---

– 178 –
Ҳикоя .................................................................................................116
Вақтни тежаш ва умр қадрига етиш ................................................116
Мақоллар ...........................................................................................118
Ҳикмат ...............................................................................................118
Ёшлик қадрига етиш ........................................................................119
Кундалик ишларни тартибга солиш ................................................120
Тежамкорлик .....................................................................................120
Исрофдан сақланинг! .......................................................................122
Фойдали насиҳатлар .........................................................................124
Бахилликдан узоқ бўлинг! ................................................................124
Тўртга бўлинган олма .......................................................................126
Бахиллик оқибати .............................................................................126
Ўртача бўлишни одат қилинг! ..........................................................127
Фойдали насиҳатлар .........................................................................129
Телевизорни меъёрида кўринг! .......................................................129
Болалар телевизорни қанча вақт кўришлари
мумкин? .......................................................................................129
Ёмон сифатларни билиб олинг! .......................................................130
Илм олиш фазилати..........................................................................132
Ривоят ................................................................................................133
Ҳеч ким олим бўлиб туғилмас ..........................................................134
Доим олға қадам ташланг! ...............................................................134
(Ибратли ҳикоя) ................................................................................135
Илм олиш сирлари ............................................................................136
Чет тилларни ўрганиш .....................................................................141
Ақл-идрок фазилати ........................................................................141
Донолар хислати ...............................................................................143
Ўғри топилди ....................................................................................143
Истеъдод ва қобилият ......................................................................144
Ўз ҳақингни тани, бировнинг ҳаққидан қўрқ! ................................144
Кўйлаги ямоқ бола ............................................................................145
Чироқнинг ёғи кимники? .................................................................146
Шижоат ва жасорат ...........................................................................146
Жасур ўғлон .......................................................................................148
Дангасаликдан узоқ бўл! ..................................................................149
Эътиборли бўлиш .............................................................................149

---

– 179 –
Ҳар бир қўй ўз оёғидан... .................................................................150
Меҳнаткашлик камолот омили ........................................................150
Мақоллар ...........................................................................................151
Омонат ...............................................................................................151
Ҳикоя .................................................................................................153
Алдоқчи Фаррух жазо олди ..............................................................154
Ростгўйлик фазилати .......................................................................155
Ёлғончи бола ....................................................................................156
Фойдали насиҳатлар ........................................................................156
Тил ва дил бирлиги ...........................................................................157
Ваъдаси устидан чиқиш ...................................................................157
Фойдали насиҳатлар .........................................................................158
Ишончли Муҳаммад .........................................................................159
Сабрли бўлишни ўрганинг! ..............................................................159
Қаноатли бўлиш фазилати ...............................................................161
Фойдали насиҳатлар .........................................................................162
Очкўзлик оқибати .............................................................................163
Отнинг туёқлари нечта? ...................................................................164
Кечиримли бўлиш фазилати ............................................................164
Камтаринлик - зийнат ......................................................................166
Сарой қаерда? ...................................................................................167
Шукр қилиш фазилати .....................................................................167
Ҳавас қилиб яшанг! ..........................................................................168
Ҳасаддан узоқ бўлинг! ......................................................................169
Ота-боболаримиз ўгитлари .............................................................170
Фойдаланилган манбалар ................................................................173

---