Бокс Ўзбекистоннинг замонавий жисмоний тарбия тизимида

Boks O‘zbekistonning zamonaviy jismoniy tarbiya tizimida.

Zamonaviy boksni rivojlanishi ko‘pgina sportchilar trenirovka mashщulotlari ‘ajmi va shiddatining mu’im darajada oshishi bilan tavsiflanadi. SO‘nggi paytlarda trenirovkalar soni kuniga 3 martadan (ertalabki trenirovka bilan) va ‘aftasiga 12-16 martagacha ortdi. Bunda musobaыalar, ayniыsa xalыaro musobaыalar soni kO‘paydi. SHu vaыtning O‘zida respublika ichidagi kabi xalыaro ringda raыobat kuchaydi. KO‘p sonli janglar teng kurashlar ostida O‘tmoыda. Favoritlarning a’amiyati ancha susaydi, chempionlar tez-tez O‘zgarib turmoыda. Buning ‘ammasi ma’orat darajasining tenglashishi tO‘щrisida dalolat beradi. Boks insonning ‘ar xil jismoniy va ru’iy sifatlariga O‘ta yuыori talablar ыO‘yadi. Bokschi juda tezkor, chidamli, etiborli, yuыori darajada reaksiyaga va katta’arakat koordinasiyasiga ega bO‘lishi, masofani ‘is ыilish va axborotni tez ыayta ishlash, bir zumda ыaror ыabul ыilish ‘issiga ega bO‘lishi lozim. ‘ozirgi bosыichda trenirovkaning yangi uslublarini ishlab chiыish, ish ыobiliyatini oshirishda yanada samarali vositalarni izlab topishbokschilarning sport ma’oratini oshirish asosi ‘isoblanadi. SO‘nggi yillarda trenirovka usuliyati mu’im darajada O‘zgardi, bokschilarning texnik va taktik ma’orati oshdi. Boks tez suratli, ыattiы, lekin shu bilan birga yanada universal bO‘lib bormoыda. Bu vaziyat sportchining jismoniy, texnik-taktik, psixologik, funksional tayyorgarlik darajasini oshirishni taыozo etmoыda. ‘ozirgi paytda boksda щalabaga erishish uchun eng taraыыiy etgan trenirovka uslublarini ыO‘llash, fan va amaliyotdagi ilщor tajribani muntazam O‘rganib borish, uni ijodiy yondashib, ыayta fikrlash, amaliy faoliyatda foydalanish lozim. Mazkur ishda trenirovkani tashkil ыilishdagi ilщor tajriba ‘amda tadыiыotlar natijalarini umumlashtirish asosida bokschilar trenirovkasini bazi yO‘llarini kO‘rsatishga ‘arakat ыilindi.

2. O‘zbekistonda boks rivojlanishining dolzarb masalalari

Zamonaviy boks etarli darajada murakkab va tez O‘zgaruvchan ‘odisa bO‘lib, uni diыыat bilan va xolisona O‘rganish taыozo ыilinadi. Boks rivojlanishining O‘ziga xos xususiyatlarini bilmay turib, trenirovka jarayonini boshыarish mushkul. CHunki oxirgi yillarda boksda tez-tez O‘zgarishlar yuzaga kelmoыda, agarshunday vaziyat O‘z vaыtida sezilmasa, ‘isobga olinmasa, jiddiy xatolarga yO‘l ыO‘yish mumkin. Misol tariыasida aytish mumkinki, Ittifoы terma jamoasi bokschilarning Monrealda O‘tkazilgan Olimpik O‘yinlaridagi maщlubiyatining sababi, sO‘nggi 2-3 yil WWW. UZDJTI.UZ

ichida yuzaga kelgan O‘zgarishlarni etiborga olinmaganidir. Va’olanki 1974 yilda Gavanada bO‘lib O‘tgan ja’on CHempionatida yangi O‘nalishini paydo bO‘lganligi belgilari kO‘rina boshlagan edi. 1976 yilda esa Monrealda O‘z щalabasini topdi. Mana kO‘p yillardirkiKuba va AЫSH bokschilari boks olamida eng etakchilardan ‘isoblanishadi. Kuba va Amerika boks maktablari nimasi bilandir bir-biriga O‘xshash. Ushbu maktablarning eng etakchi vakillarida O‘ta zO‘r darajada jismoniy sifatlar rivojlangan, texnik-taktik ma’orat darajasi juda yuыori. Aytish joizki, kubalik va amerikalik sportchilarning irodaviy sifatlari darajasi juda yuыori. Ular oxirigacha tinimsiz olishadilar, ‘attoki щalabaga umid bO‘lmagan taыdirda ‘am jang ыilaverardilar. Ular ‘amma masofalardan turib boks tushadilar, lekin kO‘proы O‘rta va yaыin masofalarda turib jang ыilishni afzal kO‘radilar. Agar ushbu maktablarning bir-biridan farыi tO‘щrisida gapiradigan bO‘lsak, kO‘pgina kubalik sportchilar keskin xujumlar ru’da jang ыiladilar, usullarni barыaror, avtomatizm ‘olatda bajaradilar, amerikalik bokschilar esa turli-tuman texnika, jangda O‘z taktikasini tezda ыayta ыura olish, turli xil texnik usullarni O‘ta ыattiы ыO‘llash, tez start olish, uchinchi raundda “portlash” kabi xususiyatlar bilan ajralib turadilar. Odatda, sobiы Ittifoыning eng yaxshi bokschilarining nokautga tushuradigan zarbalari jangni mo’irlik bilan olib borishning mantiыiy yakuni ‘isoblanadi. Bunday uslub boshыa Evropa mamlakatlarining boks maktablariga ‘am xos ‘isoblanadi. Lekin Evropada turli xil sport maktablari vakillari mavjud. Ularni tasvirlab, aytish joizki, ularning maktablari sobiы Ittifoы boks maktabidan ancha orыada. Ittifoыdagi bokschilarning sO‘nggi yillardagi щalabalari buning dalilidir. Biroы oxirgi paytda Evropa boks maktabida sezilarli darajada yukslish kO‘zga tashlanmoыda. Bundan tashыari, Germaniya, Bolgariya va Italiya bokschilarning darajasi ancha oshdi. Ыayd etilgan xususiyatlar kO‘p ji’atdan 1982 yilda Myunxenda

bO‘lib O‘tgan Ja’on CHempionatida namoyon bO‘ldi. Bu chempionatini щoliblari va sovrindorlarining kO‘pchiligi bir nechta jang olib borish uslubini chuыur O‘zlashtirib olgan. Amerikalik bokschi Brisland va rossiyalik Aleksandrovlar O‘yinchi va nokautchi taktikasini ыO‘llaydilar, YAgubkin esa suratchi va O‘yinchi taktikasidan, Abadjan - nokautchi taktikasidan keng foydalanadi. SHunday ыilib, zamonaviy boks - bu yaxshi jismoniy tayyorgarlik va brыaror texnika, silliы va turli-tuman taktika, sportchilarning katta irodasi ыotishmasidir. 3. Zamonaviy boksni tibbiy ba’olash. WWW.UZDJTI.UZ

Zamonaviy boksni ikki tomondan kO‘rib chiыish mumkin. Bir tomondan kO‘rib chiыish mumkin. Bir tomndan, bu bokschilarning asosiy ommasi - ‘avaskorlar, ular boksni boshыa sport turlariga ыaraganda afzal kO‘radilar, boshыa tomndan, professionallar, ularga ‘amma ommaviy axborot vositalari (matbuot, radio, televidenie) diыыat etibori aratilgan. SHu sababli ja’on a’lining kO‘p ыismi ‘ar ыismi ‘ar xil janjallarga boy bO‘lgan professional bokschilarning janglari bilan ыiziыadi. SHub’a yO‘ыki, professional boks O‘zining uzoы vaыt davom etishi, jangning ыattiыыO‘llik bilan olib borilishi, beayovligi xuыuыlarining cheklanganligi bilan bokschilar soщliщiga zarar keltiradi. Tibbiyotga oid adabiyotlarni O‘rganib, shuni kO‘rish mumkinki, kO‘pgina mualliflar professional boksdagi janglarning sportchilarda nevrologik tuzilishlarning kelib chiыishiga sabab bO‘layotganligini isbotlab berganlar. Turli miыyosdagi musobaыalar, jumladan Olimpiya O‘yinlarida kam ishtirok etadigan bokschilar - ‘avaskorlar, tibbiyotchilar kuzatuvida muntazam turadilar. ‘avaskorlik boksining professional boksdan mu’im farыi shundaki, vrachlar unda jang ыoidalariga aralasha oladi. ‘ammaga malumki, bokschi soщliщi doimo xatarda bO‘ladi, chunki raыib zarbalar beradi va bu zarbalar asosan boshga yO‘naltiriladi. Boshga berilgan zarbalar ыanday oыibatlarga olib kelishi kO‘pincha vrachlarni ыiziыtiradi. Bugungi kunda takidlash mumkinki, boksda, boshыa sport turlaridagi kabi, bosh miya xarakatlanishi zarbani ыarshi olish paytida emas, balki boshni olib ыochayotgan paytda sodir bO‘ladi. Demak, tO‘щridan kelgan boshga tekis, ыarshi zarbalar, yon tomnlama aylantirib boshga berilgan zarbalarga ыaraganda, ‘avfi kamroы. Bu degani tO‘щridan berilgan zarbalar (ular yuыori texnika va estetik usulni ifodalaydi), yaыin jangda yon tomndan berilgan “ыO‘pol” texnik zarbalarga nisbatan, bosh miya jaro’atlanishiga kam tasir kO‘rsatadi. Ayniыsa, bunday “ыO‘pol” zarbalar raыib boshi yon tomnga oыыan paytda keng ыuloch yozib berilsa, jaro’at olish tayin. Jangni te’nik ji’atdan “toza” olib borish nafaыat ringda щalabaga erishishga yordam beradi va estetik ji’atdan katta a’amiyatga ega. Balki birinchi navbatda sportchining soщliщini ‘imoya ыiladi. Faыatgina sportchining soщliщi tO‘щrisidagi щamxO‘rlik vrachlarni shunga majbur ыiladiki, ular trenerlar ‘amda ‘akamlardan boksning texnik ji’atdan tozaligiga etibor ыaratishini, faыat texnik ji’atdan yuыori darajada tayyorlangan sportchi tomonida ustunlik bO‘lishini talab ыiladilar. Boks ыoidalarida, u necha bor O‘zgartirilmasin, birinchi va asosiy baid - bu vrachning jangni tO‘xtatish ‘uыuыining mavjudligi ‘isoblanadi. AIBA darajasida bu juda mushkul bO‘lib chiыdi. Aytish kerakki, AIBA ыoidalarida ayniыsa, bokschilarning soщliщini ‘imoya ыilish bO‘yicha ыoidalarda, jangni tO‘xtatishga ruxsat beriladi, lekin bu WWW.UZDJTI.UZ

majburiyat emas. ‘ozirgi paytda AIBA bu ыoida bandiga O‘zgartirish kiritib, endi jangni tO‘xtatish majburiy ‘isoblanadi. Agar biron-bir raыibning ustunligi yaыыol kO‘zga tashlansa, yoki agar vrach raыiblardan biron-birining jaro’atlanishidan ‘avotirlansa, referi jangni tO‘xtatishi shart. Bu borada yana bir muammoga tO‘xtalib O‘tish zarur. Bu muammo zamonaviy boksda tez-tez uchrab turadi. Bu ыoshning yorilishi. KO‘pincha redgeri va vrach ыosh yorilganligi sababli jangni tO‘xtatadi. Ыosh yorilishi “ыO‘pol” jang olib borish natijasida yuzaga keladi va bunday jang oыibatida kuchli sportchi ringni tashlab chiыib ketishga majbur bO‘ladi, undan bO‘sh bokschi esa O‘zining sportga zid bO‘lgan xatti-’arakatlari oыibatida щolib deb tan olinadi. AIBA tibbiy jyurisi azolar ‘ar doim shuni takidlaydilarki, ыosh yorilgan paytda jangni faыat shunday vaziyatlarda, yani agar jaro’at O‘ta jiddiy bO‘lgan taыdirdagina tO‘xtatish mumkin.

Vrach redgeri bilan birgalikda yana shunga etibor berishlari lozimki, jaro’at ыaysi raundda berildi. Jaro’atlangan bokschi yutayotganmidi yoki yutыazayotganmidi? Boksda bosh miya jaro’atlanishi eng jiddiy muammolardan biri ‘isoblanadi. Bu muammo professional boksda ‘am mavjud, biroы ‘avaskorlik boksida bosh miya jaro’atlanishi, odatda, sodir bO‘lmaydi. Bu, birinchi navbatda, shu bilan tushuntiriladi, vrachlar zarur paytda jangni tO‘xtatish xuыuыiga ega, bunda ‘attoki redgeri bokschilardan biri “groggi” ‘olatiga tushib ыolishi mumkinligini sezmasa ‘am vrach O‘z xuыuыidan foydalanadi. Ushbu xolatni mumkin ыadar erta sezish juda mu’imdir,shuning uchun ‘amma ‘akamlar va referi tibbiy kO‘rsatmadan O‘tgan bO‘limlari lozim. YUыori sport razryadiga ega bokschilarga tavsif. YUыori malakali sportchilarga katta razryadli (1 sport razryadi, sport ustaligiga nomzodlar) va yuыori razryadli (sport ustalari, xalыaro toifadagi sport ustalari, xizmat kO‘rsatgan sport ustalari) sportchilar kiradi. YUыori razryadli bokschilar - bu ringda ыatnashish bO‘yicha ыatta tajribaga ega bO‘lgan, katta yoshdagi (19 yoshdan katta), shuningdek ayrim iыtidorli yosh guru’ vakillari - O‘spirin (18-19 yosh)sportchilardir. Ularning eng yaxshilari mamlakat terma jamoasiga kiradi yoki jamoa azoligiga nomzod bO‘ladi ‘amsa terma jamoa tarkibida yirik ‘alыaro musobaыalarda ishtirok etadi. Boksda muntazam ravishda kuchli sportchilar O‘rganib boriladi, model tavsiflarini tuzish uchun malumotlar tO‘plab boriladi. Katta va yuыori razryadli sportchilar ma’orat darajasi ‘amda tayyorgarligiga kO‘ra farыlanadi. Bokschilar malumotli xalыaro musobaыalarda muvaffaыiyatga erishish uchun turli xil texnik-taktik ma’oratga, yuыori darajada rivojlangan ‘amma maxsus jismoniy va ru’iy

WW.UZDJTI.UZsifatlarga ega bO‘lishi, bir sO‘z aytganda, universal bokschi bO‘lishi lozim. Ular jangni O‘ta yuыori suratda olib borish va individual jang olib borish uslubini saыlab ыolish, kuchli zarba berish ‘amda raыibni ‘ar ji’atdan ortda ыoldirishga ыaratilgan kO‘rsatkichlarni uzoы, O‘rta ‘amda yaыin masofada turib bajariladigan turli xil texnika vositalari bilan ыO‘shib bajarish malakasiga ega bO‘lishlari zarur. YUыori ma’orat darajasi turli jang vaziyatlarida va turli xil raыiblarga ыarshilik kO‘rsatish sharoitlarida ‘ar xil vositalar yordamida jangni olib borish, keng ыamrovli va tezkor fikrlash, tez orientir olish ‘amda murakkab jang sharoitlarida bir zumda ыarorlar ыabul ыilish malakasi bilan taminlanadi. Bundan tashыari, yuыori razryadli bokschilarda yuksak darajadagi sepsor, sepsor - motor va fikrlash jarayonlarining musta’kam bO‘lishi juda mu’imdir. Intellektual ish ыobiliyati, yani trenirovka va musobaыa nagruzkalarining uzoы vaыt tasir kO‘rsatishida intellektual funksiyalarning yuыori darajasi ‘am yuыori malakali bokschilarning eng zarur sifatlaridan ‘isoblanadi. U bokschi texnikasining turli-tumanligida, raыib ‘arakatlariga ыarab jang kO‘rinishini O‘zgartirish ыobiliyatida, toliыish ortgan sari katta ‘ajmdagi taktika vositalaridagi foydalanish ыobiliyatida, kuchli zarbaga ega bO‘lgan va jangni tez suratda olib boradigan bokschiga ыarshi turli-tuman taktik ‘arakatlarni amalga oshirish ыobiliyatida namoyon bO‘ladi. Pozision taktika uchun uzoы ‘imoyalanish masofasida turib, uni saыlab ыolish maыsadida, manyovr O‘tkazish xosdir. Agar bokschini yaыin masofadan turib jang ыilish vaziyatiga tushirib ыO‘ysalar, u kombinasiyalashgan ‘imoya ‘arakatlarini ыO‘llaydi yoki ushlab olish ‘olatiga kirib oladi. ‘ujumlar va ыarshi ‘ujumlar O‘rta ‘amda yaыin masofalarda jang olib bormagan ‘ollarda bajariladi, keyinchalik uzoы masofaga albatta ыaytiladi. Agar raыib ‘ujumni ыaytarib, O‘zi ‘ujum uyushtirsa, bokschi ыarshi ‘ujum bilan ‘imoyalanadi yoki “klini” ыO‘llaydi. SHundan sO‘ng uzoы masofaga ketadi. Faol ‘ujumlar taktika boksda ‘am sanat, ‘am kuchli olishish uslubining shakllanishiga olib keladi. O‘ta mo’ir bokschilar texnikasi O‘ta aniыligi ‘amda taktikasi ‘ar tomonlama ‘isoblanganligi bilan ajralib turadi. Kuchli jang olib boradigan bokschilar kO‘proы chidamlilik va matonatga ega bO‘ladilar. Ularning taktikasi bir xil va uraыibni tusurat bilan tO‘xtovsiz xujumlar yoki keskin zarbalr, shuningdek aldamchi zarbalarbilan engishga bO‘lgan intilishda aks eadi. Ular ‘imoyalanishga etarli darajada a’amiyat bermaydilar. “Tez suratli”

bokschiga ыarshi jang olib borish. WWW.UZDJTI.UZMusobaalarda shunday bokschilar kO‘p uchraydiki, ular raыibga faol yaыinlashadilar, seriyali zarbalar bilan O‘rta yoki yaыin masofadan turib tez suratda ‘arakat ыiladilar, kO‘p sonli zarbalar ‘isobiga jangda щalaba ыozonishga intiladilar. Ular birinchi raunddanoы raыib uchun engib O‘tib bO‘lmaydigan yuыori suratni taklif ыiladilar. Bu suratni ikkinchi va uchinchi raunga borib kamaytiradilar yoki, aksincha, raunddan raundga suratni oshirib boradilar. Bunday raыib bilan olishish taktikasi shundan iboratki, bokschi O‘z kuchini jang oxirigacha saыlab ыolishi va raыib tez surat taklif ыilgan raundlarda ochkolar tO‘plashi zarur. Suratga bardosh berish ыiyin bO‘lgan raundlarda bokschi yutыazmaslikka yoki kam ‘isobda yutыazishga ‘arakat ыilishi lozim. Bunda u raыibini O‘ziga xos bO‘lgan masofadan turib, O‘z ‘arakatlari bilan charchatishga intilishi zarur. Ushbu ‘olda bokschi ‘arakatlari asosan uzoы masofada turib, ‘imoyalangan ‘olda orыaga va yon tomonlarga ыadam tashlab, shO‘nщishlar (ular yordamida bokschi zarbalar ‘amda yaыinlashishdan ыochadilar) bilan shu manyovr ыilishdan iborat bO‘ladi. Manyovr ыilish ыarshi zarbalar, shu keskin ‘ujumlar, asosan uzun zarbalar bilan birga olib boriladi. Bokschi raыib masofasida ushlanib ыolmaslikka ‘arakat ыiladi va ‘ar bir ‘ujum yoki ыarshi ‘ujumdan sO‘ng uzoы masofaga chiыadi.u shu zvrbalarni ‘imoyalanish (asosan shO‘nщishlar va egilishlar, bazida ыO‘yani tutish) bilan birga amalga oshirib ‘ujumni rivojlantiradi, ‘ujumdan sO‘ng ыarshi ‘ujumlardan zO‘rlik bilan ыochadi va raыibning yaxshi masofani egallab olishga imkon ыoldirmaydi. Agar raыib O‘rta yoki yaыin masofada jang uyushtirsa, bokschi birinchi bO‘lib yashin tezligida zarbalar seriyasini amalga oshirishi va ketishi yoki bosib boruvchi zarbalar bilan uni siыib ыO‘yishi yoki “klinya”ga O‘tishi zarur. Agar bokschi arыonga yoki ring burchagiga siыib ыO‘yilgan bO‘lsa, u juda bu vaziyatdan chiыib ketishga yoki raыibning cheklab ыO‘yishga intilishi zarur. Kuchli zarbalar bilan shiddatli xujum ыilayotgan bokschiga ыarshi jang ыilish. Jismonan yaxshi tayyorlangan, kuchli va keskin zarbalarga ega bO‘lgan bokschilar O‘z raыibiga “tez start olish” taktikasini taklif ыilishlari mumkin. Bunda ular jangning birinchi sekundlaridanoы raыibini gangitib ыO‘yishga, kuchli zarba berish va tez щalabaga erishishga intiladilar. Kuchli, keng ыuloch bilan zarbalar berayotgan vatez щalaba ыozonishga umid ыilayotgan, shiddat bilan ‘ujum uyushtirayotgan raыibga ыarshi ыaratilgan bokschi taktikasi shundan iboratki, u raыibning zarbalar tO‘dgonini kutib turishi, uni charchatishi va bartaraf etishi ‘amda shundan sO‘ng O‘zi ‘al ыiluvchi ‘arakatlarga O‘tishi lozim. Buning uchun bokschi tez-tez berilayotgan zarbalardan ‘imoyalanadi va bunda orыaga ‘amda yon tomnlrga ыochib O‘zini ‘imoya ыiladi (bu bilan u raыibi zarbasining ‘avoga ketishiga ‘arakat ыiladi), ыochishlar paytida zarbalar beradi va raыib WWW.UZDJTI.UZ

‘ujumini ыarshi zarbalar bilan tO‘xtatib ыoladi. Agar bokschi raыibning keskin ‘ujumlaridan ыochib ыutilishga ulgurmasa, u uning zarbalarini ustma-ust zarbalar bilan tO‘sib ыO‘yadi yoki “klinya” ga ketadi. TO‘xtovsiz ‘ujum ыiladigan bokschilar odatda uzoы va O‘rta masofalardan turib ‘arakat ыilishlari sababli, ularga ыarshi yaыin masofadan turib ‘arakat ыilish zarur. Bu erda ular kO‘pincha ыiyin a’volda ыoladilar, zarba berishga ojizlik ыiladilar va bu masalalarda turib beriladigan zarbalarga ыarshilik kO‘rsata olmaydilar. Mo’ir bokschi texnikasiga ыarshijang ыilish.

Texnik ji’atdan kuchli tayyorlangan kO‘pgina bokschilar uzoы masofadan turib ‘ujum ыilishni afzal kO‘radilar va ‘ujumdan sO‘ng dudlik bilan yana O‘ta masofaga ыaytishni bajaradilar. Bunday bokschilar odatda ustalik bilan manyovr ыiladilar va raыibning orientir olishiga xalaыit eradilar, turli yO‘nalishlarda engil ‘amda tez ‘arakatlanib, masofani O‘zgartirib turadilar. Texnik ji’atdan mukammal va ‘ar tomonlama tayyorlangan bokschi, aldashlar va engil zarbalarni tez ‘amda kutilmagan ‘ujumlar bilan birga ыO‘shib olib borib, buning uchun kO‘pincha ‘arakat suratini keskin O‘zgartirishdan foydalaniladi. Masalan, nisbatan sust suratdan keskin raыibni esankiratib ыO‘yadigan shiddatli suratga O‘tib olishi mumkin. Bunday bokschi O‘z ‘ujumli yoki ыarshi ‘ujumini olib borgandan sO‘ng raыib oldida ushlanib ыolmaydi va bir zumda uzoы masofaga O‘tib oladi. Agarda u ‘ujumlar yoki ыarshi ‘ujumlardan ыutulib chiыib keta olmasa. Unda ыO‘lni tO‘siы ыilib yoki “klinya” ыO‘llab ‘imoyalanadi. Bunday bokschiga ыarshi jang ыilish taktikasi shundan iboratki, uni bartaraf ыilish, manyovr ыilish tezligida ustunlikdan ma’rum etish uchun unga xos bO‘lmagan O‘rta va yaыin masofadan turib jang ыilishga majburlash lozim. Ushbu maыsadlarda bokschilar ыuyidagilarni ыO‘llaydilar: yO‘l-yO‘lakay ‘imoyalanish bilan faol yaыinlashish; egilish, shO‘nщishlar va ыO‘lni turlicha ‘arakatlanishlar; tez javob ыarshi ‘ujumlari; ыarshi olishlar, ilgarilab zarba berish: yaыindan jang ыilish. Agar raыib “klinya” ni ыO‘llasa, unda O‘ng ыO‘l bilan pastdan zarba berish va zudlik bilan ыisыa zarbalar seriyasini ishlatib O‘tish zarur. Ыarshi ‘ujumlarni afzal kO‘ruvchi bokschiga ыarshi jang ыilish. Jangni ыarshi ‘ujum asosida kO‘radigan bokschilar eng mo’ir sportchi ‘isoblanadilar, chunki yuыori tezlikka ega bO‘la turib, ular raыibini ustalik bilan jangga chorlaydilar ‘amda bu ‘ujumlarni ‘imoya va ыarshi ‘imoya bilan darrov tO‘xtatadilar. WWW.UZDJTI.UZBunday bokschilarga ыarshi jang olib borish taktikasi shundan iboratki, uni unga xos bO‘lmagan uslubda va unga ыulay bO‘lmagan masofada jang olib borishga majbur ыilish lozim bO‘ladi. Buning uchun oldinga tashlanishlar - aldamchi ‘ujumlar va ochilib, ыarshi ‘ujumlarni O‘rta va yaыin masofalarda uyushtirish; yO‘l-yO‘lakay ‘imoyalanish; ‘ujum va ыarshi ‘ujumlarni rivojlantirish vaыtida zarbalar ‘amda ‘imoyalanishlarni birga bajarish; tezda oldinga ‘arakatlanib, kutilmaganda ‘ujum ыilish; yaыindan jang ыilish ыO‘llaniladi. Tajribali bokschi raыibini ‘ujum ыilishga majburlay oladi, yani uni unga xos bO‘lmagan uslubda jang ыilishga unday oladi, sO‘ngra keskin ‘amda tez ыarshi va javob ‘ujumi bilan ‘ujumni tO‘xtatadi. Universal raыibga ыarshi jang ыilish. Kombinasion jang olib boruvchi bokschilarning taktikasi juda turli-tumandir. Bu ‘am kuchli zarbaga ega va ega bO‘lmagan sportchilar bO‘lishi mumkin, lekin ularning ‘ammasi ochkolarda ustunlikka erishish bilan щalaba ыozonadilar. Bunday bokschilar ‘amma masalalarda ishonch bilan ‘arakat ыila oladilar, yaxshi manyovr ыiladilar va turli taktik kO‘rsatmalar - aldash, kuchli zarba berish va x.k.ni ыO‘llagan ‘olda ‘amma jangovar vositalardan mo’irlik bilan foydalanadilar. Aynan kombinasion jang bokschining ma’oratini namoyon ыiladi. Kombinasion jang olib boradigan raыib bilan olishadigan bokschining eng asosiy taktik vazifasi - bu jangning xususiyatlarini aniыlashdir, yani raыibga ‘am kombinasion jangni taklif ыilish maыsadida, uning yaxshi kO‘rgan masofasi, u ыO‘llaydigan usullar, ‘al ыiluvchi zarbalar beriladigan aniыlashdir. Raыibni unga xos bO‘lmagan suratda jang olib borishga majbur ыilish ‘am mu’im ‘isoblanadi. Bunday ‘arakatlar raыib xususiyatlari va uning jang ыilish uslubiga boщliы. Bokschi taktikaning ‘amma asosiy turlaridan foydalanishi mumkin. Agar bokschi bundan tashыari kuchli zarbaga ega bO‘lsa, unda berilishi mumkin bO‘lgan arbalardan e’tiyotlanish va jangni masofadan turib olib borish ozim. Masofa shunday tanlanadiki, raыib zarba berishga O‘iynaladi. Masofa raыib kuchli zarba berishini mO‘ljallagan paytda O‘zgartirilishi lozim. CHap ыO‘lda olishadigan (chapaыay) bokschiga ыarshi jang ыilish.O‘ng tomonlama tik turib jang olib boradigan chapaыay bokschilar ‘am kO‘p uchrab turadi. Bu bokschilarning jang ыilish uslubi turlicha bO‘lishi mumkin, lekin odatda ular chap ыO‘lda kuchli va keskin zarbalarni beradilar. CHapaыay bokschiga ыarshi jang ыilish oldindan tayyorgarlik kO‘rishni taыozo etadi. CHap ыO‘lda kutilmagan zarbalarning berilishi a odatiy ыarshi ‘ujum ‘arakatlarini ыO‘llay olmaslik raыibni esankiratib ыO‘yishi va tashabbusdan ma’rum ыilishi mumkin. CHapaыay bokschiga ыarshi taktika tanlayotib (O‘ng tomnlama tik turish), birinchi navbatda shuni ‘isobga olish lozimki, bu bokschi ыaysi uslubda jang olib boradi; ‘ujumkor uslubdami yoki ыarshi ‘ujum uslubida boks tushadimi; uzoы masofadanmi yoki yaыin masofadan turib jang ыiladimi; tO‘xtovsiz ‘ujum ыiladimi yoki uning ‘ujumlari tugallangan ыisыa olishuv xususiyatiga egami? datda bunday bokschilar O‘ng ыO‘l bilan beriladigan zarbalarga ochiы turadi, shuning uchun ular bilan jang ыilishda eng asosiy taktik vosita sifatida O‘ng ыO‘lda boshga (bunda chap ыO‘l bilan chalщitib va xavf solib turish lozim) tez ‘amda keskin zarbalarni ыO‘llash zarur. ‘ujumni tezroы rivojlantirish, yaыin masmofaga O‘tish uchun, odatdagiga nisbatan yalpi tik turishga O‘tib olish lozim. Maыsad - chapaыay bokschiga zarba berish uchun tayyor turgan O‘ng ыO‘lni yaыinlashtirishdir. CHapaыay bokschi bilan uchrashganda bokschi shuni ‘ar doim esda tutishi lozimki, chapaыay bokschilar, turli xil uslubda jang ыilishlariga aramasdan, eng kuchli va keskin zarbalarni chap ыO‘lda berishga tayyor uradilar. SHuning uchun chap ыO‘lda beriladigan zarbalardan e’tiyotlanish arur. YAыin masofadan turib jang ыilish chapaыay bokschining ustunligini kamaytiradi, biroы bu erda ‘am unra chap ыO‘l bilan kuchli zarb erish imkoniyati saыlanadi. CHapaыay bokschiga ыarshi ‘arakatlanishlardan yana biri - bu O‘ng ыO‘lda bajarilgan ‘ujum zarbasiga ыarshi chapga - O‘ngga ыadam tashlash bilan chap ыO‘lda (yuыoridan) kesishma zarba berishdir. YUыorida ‘ujumning asosiy, eng kO‘p uchraydigan turlari keltirildi. Jangovar amaliyotda ular kO‘pgina, lekin ular kO‘p yoki kam ji’atdan bayon ыilingan ‘ujum turlariga yaыinlashtirilgan. Biroы bokschilar ‘ar xil taktika turlaridan turlicha foydalanadilar. Jangning boshidan oxirigacha bir xil uslubda ‘arakat ыiladigan bokschini kamdan-kam uchratish mumkin. Jang paytida vaziyat tasirida va raыibga ыarshilik kO‘rsatish sababli, bokschilar tez-tez O‘zlariga xos bO‘lgan jang ыilish uslubi va taktikani O‘zgartirib turadilar, raыibni ыiyin a’volga tushurish uchun yangi jangovar vositalarni topadilar, shuningdek O‘zlari ‘am murakkab vaziyatlardan chiыib ketishi yoki raыib taktikasidagi O‘zgarishlarga moslashish maыsadida turli vositalarni ыO‘llaydilar.