Божхона иши фанидан д а р с л и к


VI -БОБ. Божхона хамкорлиги ташкилотларининг ташкил этилиш тарихи



Download 1,62 Mb.
bet52/64
Sana13.06.2022
Hajmi1,62 Mb.
#665095
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   64
Bog'liq
2 5436192591047561074

VI -БОБ. Божхона хамкорлиги ташкилотларининг ташкил этилиш тарихи.
6.1.Халкаро божхона хамкорлиги унинг мохияти ва максади.

Эркин савдо ва божхона иттифоки буйича келишув жахон хамжамияти мамлакатларида кенг таркалди. Ракобатбардошликни кучайиши шароитида жахон иктисодий системаси иктисодий мавкеини мустахкамлаш максадида бошка чет-эл мамлакатлар билан шартнома туза бошладилар.


Мамлакатлар, улар уртасида товарлар, капитал ва хизматларни эркин харакатланиши учун узаро келишувлар имзолайдилар. Бундай келишувларнинг купчилиги халкаро ва мамлакатлар уртасида худудий характер касб этади. Буларга Европа иттифоки (ЕИ), Бутун жахон савдо ташкилоти (БЖСТ), Бутун жахон божхона иттифоки (БЖБТ), Европа эркин савдо ассоциациаси (БЖСА), Эркин савдо буйича шимолий Америка келишуви (ЭСБШАК), Шимоли-Шаркий Осиё мамлакатлари ассоциациаси (АСЕАН), эркин савдо буйича марказий Европа мамлакатлари ассоциациаси, Шимоли-Шаркий Африка мамлакатлари умумий бозори (КОТЕСА) ва МДХ мамлакатлари божхона хамкорлиги ташкилоти, «Шанхай бешлиги» хамкорлик ташкилоти ва Марказий Осиё мамлакатлари иктисолий хамкорлик ташкилотларини мисол килиб келтириш мумкин.

Европа ва шимолий Америка келишуви доирасида жохон савдосини 40% фоизи амалга оширилади. Европа улушига жахондаги савдо операцияларини ярми тугри келади, Америка зиммасига жахон савдо операцияларини 1/6 кисми тугри келади. Шундай килиб умумий ташки савдо операцияларининг 2/3 кисми савдо келишувларига аъзо мамлакатлар томонидан амалга оширилади.


Узинииг ривожланиш йулида интеграция бир неча микдорий ва сифат боскичларидан утди.
1.Очик савдо худуди (ОЧХ )
2.Божхоналар иттифоки (БИ)
3.Ягона ёки уумий бозор (УБ)
4.Иктисодий ва валюта иттифоки (ИВИ)
Очик савдо худуди иктисодий бирлашувни энг содда шакли булиб, унда катнашувчи томонлар узоро товар савдосининг иктисодий тусикларини олиб ташлаш буйича тадбирларни амалга оширадилар, лекин бир вактнинг узида катнашувчи томонлар узининг учинчи мамлакатларга нисбатан иктисодий сиёсатларини олиб борди. Бошкача килиб айтганда очик савдо худудларини узига хослиги булиб:
- товарлар савдосини божхона ва микдорий чегаралашлардан озодлиги;
- боскичма - боскич узоро божхона талаблари ва нотариф усулларини бекор килиш;
- бир томонлама нотариф тусиклари ва божхона божларини киритмаслик.
Бу эса «эркин савдо» худудига кираётган давлатларни халкаро ташки иктисодий фаолият савдо амалиётида тез мослашишга олиб келади.
Очик савдо худудларини фаолиятини бошкариш махаллий давлат бошкаруви аралашувисиз амалга оширилади.
Барча кабул килинаётган карорлар очик савдо худуди келишувига аъзо мамлакатларнинг олий мансабдор шахслари ёки иктисодий масалалар буйича вазирлик ва идоралар рахбарлари томонидан сиёсий йуллар билан хал килинади. Бу кабул килинган карорлар ушбу боскичда ташки иктисодий фаолият иттифокчилари томонидан бажарилиши мажбур булган карорлар хисобланади.
Эркин савдо худудлари ташкил этиш айрим мамлакатлар иктисодиёти учун салбий характер касб этиш хам мумкин. Бу эса баъзи бир миллий товар ишлаб чикарувчиларни айрим чет-эл товар ишлаб чикарувчиларининг сифатли товарлари олдида инкирозга учраш хавфини тугдиради ва айрим холларда бу максадларига хам эришадилар.
Натижада импортёрлар миллий товар ишлаб чикарувчиларни уз бозоридан сикиб чикарадилар. Шунинг учун хам миллий товар ишлаб чикарувчиларга давлат ёрдами зарур булади.
Эркин савдо худудларини хаммасини камраб олган худуд булиб, 1994 1-январда кучга кирган Шимолий Америка эркин савдо буйича келишуви хисобланади. Бу келишув АКШ, Мексика ва Канада мамлакатлари хукуматлари томонидан имзоланган.
Бу очик савдо худуди доирасида ягона ташки савдо тарифи амал килади ва яна бу келишувни яхши томони Шимолий Америка эркин савдо келишувига аъзо мамлактлар худудида савдо тарифи умуман йуклиги билан ажралиб туради.
Бу келишувнинг узига хос томони яна шундаки бунда инвестициялар хам “Савдо тугрисидаги келишув” нинг бир кисми хисобланади.
Шимолий Америка эркин савдо келишуви товарларни харакатини, келиб чикишни тасдикловчи ягона жараёнини, ташки иктисодий фаолиятни савдо-божхона оркали тартибга солишда ва бошка коидаларини соддалаштиришда асосий халкаро ташкилот хисоблайди.
Халкаро иктисодий интеграцияни кейинги боскичи бу Божхона Иттифоки хисобланади.
Божхона иттифоки уз навбатида иттифокка аъзо мамлакатлар орасида божхона божларини бекор килиш, ташки божхона таърифини киритиш ва иттифокка аъзо булмаган учинчи мамлакатларга ягона ташки савдо сиёсатини олиб бориш билан шугулланади ва буни амалга ошириш устидан назорат олиб боради.
Шундай килиб, “Божхона иттифоки”га аъзо мамлакатлар учинчи мамлакатларга нисбат савдо сиёсатини олиб боришни Иттифок бошкаруви органига сайланган аъзолар белгилайдилар.
Масалан 1967 йил Шимолий-Шаркий Осиё давлатлари Ассоциацияси Божхона иттифоки ёки эркин савдо худуди куринишида ташкил этилган.
Бу иттифок доирасида аъзо мамлакатлар иктисодий интеграция тугрисида, иктисодий хамкорликни расмий чукурлаштириш ва божхона хамкорлиги тугрисида чукур уйламокдалар.
1992 йил АСЕАН га аъзо мамлакатлар очик савдо худуди ташкил этиш буйича 15 йилга, 1995 йилга келиб эса бу очик савдо худудини муддати 10 йилга кискартирилди.
АСЕАН га аъзо мамлакатларда тариф товар кайта ишланганлик даражаси атрофида белгиланган булиб улар 15 та товар категориялари учун тариф ставкаларини камайтириш мулжалланганди. Товарларни келиб чикиш коидасига асосан товарлар АСЕАН да ишлаб чикарилган булиши учун товарнинг камида 40% кисми унга аъзо мамлакатларда ишлаб чикарилган булиши керак.
Халкаро иктисодий интеграцияни юкори даражаси булиб ягона ёки умумий бозор хисобланади, чунки бу системада капитал ва мехнатнинг эркин харакати таъминланади. Божхона пошлиналарини кискартириш, ягона ташки савдо божхона тарифни яратиш. Божхона иттифокига аъзо мамлакатлар уз фаолиятлари даврида ягона ёки умумий бозор яратиш учун шарт-шароит яратадилар.
Бунинг учун: яратилган механизм ва воситалардан ташкари аъзо мамлакатларни иктисодиётини айрим тармокларини ривожлантириш умумий сиёсатини ишлаб чикиш, капиталларни эркин харакатига, ишчи кучи эркин харакатига, хизматлар ва ахборотларнинг эркин харакатига товарларни хар кандай тусикларсиз харакатига шароит яратиш; социал ва худудий ривожланишда умумий фондларни шакллантириш, бу харидорлар ва яшовчи ахолини итеграцион жараённи устунлигини реал хис этилишларига олиб келади.
Асосий урин ракобатни тартибга солувчи конунларни бузулишига йул куймасликка ажратилади.
Назорат саволлари:

  1. Божхона хамкорлиги деганда нимани тушинасиз?

  2. Иктисодий интеграция нима?

  3. Иктисодий интеграциянинг кандай шакилларини биласиз?

  4. Иктисодий интеграциянинг кандай боскичлари мавжуд?

  5. Очик савдо худуди нима?

  6. Божхона иттифоки деганда нима тушинасиз?

  7. Ягона ёки умумий бозор деганда нимани тушунасиз?

  8. иктисодий ёки валюта иттифоки нима?

  9. Шимолий Америка эркин савдо келишуви (АСЕАН) нечанчи йилда имзоланиб нечанчи йилда кучга кирган?

  10. Шимолий Америка эркин савдо келишувини кайси мамлакатлар имзолаган?




Download 1,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish