Bog’lanishli nutq, og’zaki hikoya va yozma insho reja

O’quvchilar inshosini tahlil qilish

Nutq o’stirish metodikasida o’quvchilar inshosi uchun baho meoyori muhim masala hisoblanadi. Tabiiyki, bunda yuqorida bayon etilgan asosiy talablarga rioya qilinadi.

O’quvchilar inshosini baholashda quyidagilar hisobga olinadi:

1. Insho mavzusining yoritilishi (Mazmun mavzuga mosmi, yaoni yetarli yoritilganmi, haqiqatga mos keladimi?).

2. Reja, kompozitsiya, izchillik (reja to’g’ri tuzilganmi, materialni bayon qilish tartibi rejaga mos keladimi, mazmunda takror yo’qmi, zarur o’rinlar tushib qolmaganmi, izchillik buzilmaganmi, asosiy fikr aniqmi, xulosa chiqarilganmi?).

3. Janri, uslubi (hikoya tarzidagi matnda tasviriy va muhokama elementlari bormi, uslubda xatoga yo’l qo’yilmaganmi, insho mavzusi va vaziyatni yoritish vazifasini janr va uslub oqlay oladimi, badiiylik elementlari bormi?).

4. Insho hajmi (so’z, gap soni; lakonizm yoki ko’p so’zlilik).

5. Leksika (so’zlardan to’g’ri foydalanish, sinonim, antonim,

frazeologizmlardan foydalanish).

6. Sintaksis (gapning hajmi, sintaktik tuzilmalarning bir xil yoki har xilligi, murakkab tuzilmalar bormi?).

7. Imloviy va punktuatsion savodxonlik, xatolar xarakteri (qo’pol va juzoiy xatolar).

8. Husnixat, tashqi tomondan shakllantirish (hoshiyaga, xatboshidan yozishga, sarlavhani to’g’ri joylashtirishga rioya qilish).

O’quvchilar inshosiga qo’yilgan bunday talablar uni baholashda real yondashishga imkon beradi.

Topshiriqlar:

1. 
   Ma`ruza matnini konspektlashtiring.
   
2. 
   Ma`ruza matni asosida talabalar uchun fikrlab bajaradigan 15tadan test ishlab chiqing.
   
3. 
   Boshlang`ich sinf o`quvchilari insho yozishga qanday tayyorlab boriladi?
   
4. 
   Insho qaysi sinfdan boshlab boshlab yozdiriladi?
   
5. 
   “Ona tili” darsliklarida insho yozishga o`rgatadigan mashqlarni belgilang va ular ustida ishlash dars fragmentini ishlab chiqing. (1-4- sinfdan bittadan)
   
6. 
   Darsliklarda inshoning qaysi turlari berilgan? Ulardan bittadan tanlab dars ishlanmasini yozing.