|
bol
a
dehq
on
ota
41
Бу дафтарга ҳам 12-13 қатор ёзиш мумкин эди. Чунки унинг 0,5 мм.даги
ўқувчи ёзадиган чизиқли қаторлар 12-13 тани ташкил этарди холос.
1-синф ўқувчилари учун савод ўргатиш даврида қўллаш мумкин
бўлган “Иш дафтари” тавсия этилгунга қадар бир неча хил ёзув дафтари
мавжуд эди. Масалан:
Аввал бу дафтарлар фақат ёзув
(она тили) дарсларида
ишлатилган ва қуйидагича
номланган:
1. уч чизиқ, 2. Икки чизиқ, 3. Қийшиқ чизиқ, 4. Ёзув дафтари, 5. Йўл-йўл
ёки бир чизиқли дафтар, деб қўлланган (ҳозирда 3-, 4- ва 5- дафтарлар
фаол ишлатилмоқда).
Савод ўргатишда махсус ёзув дафтарлари бўлмаса, 3-ва 4-оддий ёзув
дафтаридан фойдаланиб келинмоқда. Ёзувни машқ қилишда, чиройли
ёзувга ўргатишда тегишли ёзув дафтарларидан фойдаланиш имкониятлари
мавжуд бўлмаса, оддий дафтарлардан фойдаланиш ҳам яхши натижалар
беради. Нима сабабдан 1- ва 2- ёзув дафтарлари қўлланмай, ишлатилмай
қўйилди? Бунинг асосий сабаби, дафтарни чизиш учун кетадиган бўёқни
иқтисод қилиш бўлса керак, деб ўйлаймиз. Бу билан дафтарларнинг нархи
арзонлаштирилган. Ахир, чизиқлар учун ҳазилакам бўёқ сарф этиладими?!
Ҳали вақтлар келадики, 1-синф ўқувчиси ҳам оппоқ қоғозга ёзишга
одатланади. Кези келганда шуни айтиш керакки, боғчадан бошлаб ёзишни
ҳеч қандай чизиқсиз оппоқ қоғозга ёздиришни бошлаш вақти
келмадимикан?! Жамиятимиз ривожи шуни тақозо этиб турибдику!
aka-
uka
ota-
ona
dala
Dilbar
o’
yi
n
paxt
a
kura
sh
fasl
lar
42
Ваҳоланки, болалар учун алоҳида комнътер йўқ. Улар ҳам катталар
ишлатган техникани ишлата олади. Демак, катталар ёзган оқ қоғозга 5, 6, 7
ёш бола ҳам ёза олиши мумкин. Бизнингча, оқ чизиқсиз қоғозга ёзиш ёзув
дафтарига нисбатан секинроқ бўлиши, яъни ёзув кўникмасини секинроқ 4
ой эмас, 5 ойда эгаллаши мумкиндир. Бу амалиётни, бу тажрибани
ҳозирдан бошлаш мақсадга мувофиқ бўлса керак деб ўйлаймиз.
1-синф ўқувчиларига ёзувни тез, самарали, сифатли ва пухта эгаллаш
йўллари, метод ва усуллари ҳақида бошланғич таълим усталаридан
Оқилхон Шарофиддинов, Қумрихон Абдуллаева, Мирҳабиб Ғуломов,
Карима Қосимова, Талъат Ғаффарова ва Роҳатой Сафаровалар баракали
ижод қилдилар. Уларнинг оғир ва масъулиятли меҳнатлари зоя кетмади.
Ёзув дафтарлари махсус ёзув дафтари сифатида “Иш дафтари” деб
юритилганлигини юқорида таъкидлаб ўтган эдик. “Иш дафтари” дастлаб
битта (50 вароқ) бўлган, кейинчалик 80-йилларнинг охирларида “Ёзув
дафтари”га айланди. У икки қисмдан иборат эди. “№ 1 Ёзув дафтари” ва
“№ 2 Ёзув дафтари” каби, “Алифбе” муаллифлари тайёрлаб, нашр этилган
ёзув дафтарлари ҳам 2 хил эди. Қ.Абдуллаева ва бошқалар
муаллифлигидаги “Ёзув дафтари” ҳам, Т.Ғоффорова авторлигидаги “Ёзув
дафтари” ҳам иккитадан бўлган. Қизиқ, “Алифбе” китоби учун илова
тарзида нашр этилган “Ёзув дафтар”лари 2 та, лекин “Алифбе” битта-ку!
“Ёзув дафтари” 2003-2004-ўқув йилидан бошлаб тубдан янгиланди.
Чунки, мана шу ўқув йилидан бошлаб “Алифбе” ҳам янгиланди. Яъни,
Роҳатой Сафарова бошчилигидаги муаллифлар жамоаси танловда ғолиб
бўлди ва шу кунгача Оқилохон Шарофиддинов раҳбарлиги ҳамда
Қумрихон Абдуллаева бошчилигидаги “Шодлик” ва Талъат Ғоффорова
бошчилигидаги “Савод” Алифбеларини танловда ютиб чиқиб, савод
ўргатиш (ўқиш ва ёзиш)да туб бурилиш ясади. Савод ўргатишга бир талай
янгиликларни олиб кирди. Шу жумладан, мазкур “Алифбе” асосида
яратилган “Ёзув дафтари”нинг таълим-тарбия жараёнига татбиқ этилиши
ҳам халқ таълими тизимида катта шов-шувга сабаб бўлди. Чунки танлов
43
ғолиби, янги “Алифбе” билан шу кунгача қўлланиб келган “Ёзув
дафтар”лари мос келмас эди. Натижада мазкур ёзув дафтарларидан воз
кечилди ва янгича талқинда, таҳрирда, методда тайёрланган “Ёзув
дафтари” (юқорида маълумот берилган) билан ишлаш қабул қилинди.
Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, 2003-йилда нашр этилган “Ёзув
дафтари”нинг биринчи нашри билан 2012 йилда қайта ишланиб, нашр
этилган “Ёзув дафтари”нинг ер билан осмонча фарқи бор десак
янглишмаймиз. 10 йил мобайнида “Ёзув дафтари” саҳифаларида
шунчалик кўп ўзгаришларгина эмас, фақат ижобий томонга бўлган
ривожланиш, такомиллашиш бўлганлиги кишини ҳайратга солади. Унинг
кўринишидан тортиб, титул вароғи, 3-4-саҳифаларидан то охирги
варағигача катта янгиликлар олиб кирилган. Умуман олганда, мазкур
“Ёзув дафтари” янгича, замонавий методларда яратилган, ёзувга
ўргатишнинг янгича усуллари кашф этилган.
Аввало, қўлланманинг саҳифалари 48 бетдан 72 бетгача
кўпайтирилган. Ҳар бир саҳифасидаги ёзишга мўлжалланган қаторлар
сони ҳам 12-13 тадан 15-16 тага етказилган. Ҳарф қисмларини ёзишга
ажратилган саҳифаларда ҳам тавсия этилган иш турларида ҳам катта
фарқлар мавжуд.
10 йил давомида “Алифбе” маълум дажарада қайта ишланиб, нашр
этиб келинди. “Ёзув дафтари” ҳам ҳар йили қайта ишланиб, нашр этилган.
2012 йилги “Ёзув дафтари”нинг энг диққатга сазовор ўзгаришларидан бири
шуки, 2003 йилги қўлланмада олдин бош ҳарфни ёзишга ўргатиш
тамойилига асосланган бўлса, “Ёзув дафтари”нинг кейинги нашрларида
аввал кичик ҳарф, кейинги саҳифада шу белгининг бош ҳарфини ёзишга
ўргатиш методи янгидан киритилган.
Иш ёзиш учун берилган топшириқларнинг ҳам нисбатан
салмоқлилиги кўриниб турибди. Қўлни эркин ҳаракатланишининг
тезлаштириш учун берилган расмларни бўяш, ҳарфга оид расмлар чизишга
берилган топшириқларнинг мустақил ёзиш учун берилган сабоқларнинг
44
ижодийлигини таъминлашнинг барча-барчаси фақат қўлланманинг
нуфузини оширишга хизмат қилибгина қолмасдан, ўқитувчи меҳнатини
енгиллаштиришга катта ёрдам беради. Бундай салмоқли ютуқларни қўлга
киритишда бошланғич таълимнинг йирик мутахассиси, чиройли ёзув
устаси, жокуяр методист олим Мирҳабиб Ғуломовнинг тинимсиз
меҳнатининг самарали натижаси ётибди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
