Бобир Исмоилов

Таълим усуллари

Таълим ҳақида мавзу қизғин, махсус телеканал очиш таклифи ҳам берилмоқда. Таълимга эътибор албатта муҳим нарса. Лекин мазмунига тўхталмасдан, шакли ҳақида ёзмоқчиман.

Алоҳида бир телеканал ёки ахборот ресурси тайинлаш лозим эмас, деб ўйлайман. Буйруқ билан, кўр-кўрона бажарилса, самараси бўлмайди. Ўзимизнинг «Зиёнет» бунга мисол, ҳаракат кўп, натижа, менимча, унча эмас.
Ёки ҳозир бизда урф бўлаяпти, имомлардан алоҳида бир каста, профессионал табақа ясаяпмиз. Булар эса маҳаллаларнинг ўзидан сайланиши лозим эди-ку? «Мир Араб» мадрасасида ўқиётган бир талабани кўришга борганимизда, эсимда, мадраса домласини ярим соатдан кейин бозорда, картошка сотаётганида учратгандик. Шунинг учун ҳам дин ҳақида фақат ва фақат маълум бир гуруҳ инсонлар гапириши керакми, деган муҳокама бўлиб туради. Яъни христианларга ўхшаб, черков (институтионал иерархия) ясаб қўймаслигимиз лозим.
«Камолот»ни ёзмадим, эсиз тўлаган солиқларим.
Таълим-тарбияга алоҳида эътибор ёки шакл беришга на эҳтиёж ва на фойда бор. Ўзимизнинг юриш-туришимиз, ҳатти-ҳаракатимиз, ҳаётимиз таълим учун хизмат қилаверади ва бу анча самаралироқ усулдир.
Масалан, кафедра мудири бўлганимда, қарасам, кафедрадаги ўқитувчилар галстук тақмаяпти…. Э, биродар, нима бўлди, нимага тақмияпсизлар, десам, а ўзиз тақмайсиз-ку, деб жавоб қайтаришди – уялтириб қўйишди. Ёки илмий иш қилмас эдим. Фойдасини кўрмайман, журналистика, деб ўйламан, хуллас, бу ёндашувим ҳам бошқа ўқитувчиларга таъсир қила бошлади. Буни кўриб, лавозимимдан кетишга қарор қилдим.
Хоҳлаймизми, йўқми, сўзимиздан кўра, ишимиз ва амалимиз атрофдагиларга кўпроқ таъсир қилади. Сигарет чекадиган киши фарзандига чекма дегани билан, таъсири йўқ. Фарзанд кейинчалик чекмаслигида отанинг гапи катта рол ўйнамайди – амал муҳимроқ.
Қолаверса, таълим нозик нарса. Агар атрофдагиларни фақат камчилиги бўйича саралайдиган бўлсак, ёнимизда ҳеч ким қолмайди. Одамлар кучсиз мавжудот, уларга ишонч кредити беришимиз лозим, айниқса ёшларимизга.
Тўғри, ёшларнинг кўпи қизларнинг «тозасига» боради, сигарет, ичкилик…. ёки гоҳида кийимини кўриб, энсам қотади. Кейин ўзимни шу ёшдалигимни эслайман, ранг-баранг футболка-шимларим, бировга гап бермаслигим, одамларни ҳурмат қилмаслигим, қайсарлигим-у…. аҳмоқликларим, ёши-лавозими катталарга гап қайтаришим. Хуллас, устозларимизнинг озмунча сочи оқармаганди.
Шунинг учун студентларимга дарсга кеч қолишга, дарсда овқат ейишга руҳсат берардим, чунки ўзимда шундай шароит бор эди.
Яқинда битта ёш стажер йигит билан суҳбатлашиб қолгандим. Ласеттисида ўртоғининг акасининг хотинини роддомдан олиб чиқибди. Шахсан мен учун жуда эриш, ҳунук нарса, туғса нима, туғуруқхонадан чиқса нима, трамвай бўлмаса, ана, автобус бор…
Кейинроқ яна гаплашиб қолдик: статистикадан имтиҳонларини ўзи топширибди, хурсанд бўлдим. Хуллас, ёшларнинг (аслида, фақат ёшларнинг эмас) онгида хаос, бунга сабаб яхши билан ёмон аралашиб кетган, буни қабул қилиш керак, тарбиячи эмас, балки доктор-терапевт вазифасини ҳам ўташга тўғри келади.
Лекин таълим мураккаб ва меҳнатталаб жараён. Юқоридаги стажерни шогирдим дейишга ҳам қўрқдим. Шогирдга анча куч ва руҳий энергия кетади, инсон боғланиб қолади. Адашиб, болаларимни ҳам шогирдларим исми билан чақирардим. Ҳозир унчалик берилиб кетишга чўчияпман. Шогирдлар ҳам боғланиб қолади, кетгандан кейин, бошқа жойга бориб, у ерни кўриб йиғлайди.
Қисқаси, таълимдаги муҳим нарса, ўзимиз ишонган нарсага амал қилишимизда. Одамлар ёлғонни сезади, тушунтира олмаса ҳам.