Bob. Tovushning fizikaviy xarakteristikalari. Tibbiyotda tovushdan foydalanish

 

5.2-§. Еshitish sezgisining xarakteristikalari.  Tovushni oʻlchash. 

Tovush  еshitish  sezgisining  ob`ekti  hisoblanadi.  U  inson  tomonidan  sub`ektiv 

baholanadi.    Еshitish  sezgisining  barcha  sub`ektiv  xarakteristikalari  tovush  toʻlqinining 

ob`ektiv xarakteristikalari bilan bogʻliq.  

Inson tovushlarni qabul qilganida ularni balandligi va tembri boʻyicha ajratadi.  

Tonning balandligi еng avvalo asosiy tonning chastotasiga bogʻliq (chastota qanchalik 

katta  boʻlsa,  tovush  shunchalik  baland  tuyuladi).    Kamroq  darajada  balandlik  tovush 

intensivlgiga bogʻliq (tovush intensivligi pastroq boʻlib tuyuladi).  

Tembr-tovush  sezgisining  xarakteristikasi  boʻlib,  uning  garmonik  spektri  bilan 

aniqlanadi.  Tovush tembri obertonlar soni va ularning nisbiy intensivliklariga bogʻliq.  

Tovush  intensivligi  darajasini  baholash  uchun  logarifmik  shkalani  ishlatish  Veber-

Fexnerning psixofizik qonuni bilan mos keladi: 

Qoʻzgʻatish geometrik  progressiya(ya`ni bir  xil songa  karrali)  boʻyicha  oshirilsa, u 

holda bu qoʻzgʻatishning sezilishi arifmetik progressiya (ya`ni bir xil kattalikka) boʻyicha 

ortadi.  

Aynan logarifmik funktsiya shunday xossalarga еgadir.  

Tovushning balandligi deb еshitish sezgilarining intensivligi(kuchi) ga aytiladi.  

Inson  qulogʻi  turli  chastotadagi  tovushlarni  turlicha  qabul  qiladi.    Bu  holni  hisobga 

olish uchun qandaydir tayanch chastotani qabul qilib, boshqa chastotalarning sezilishini u 

bilan solishtirsa boʻladi.  

1 kHz chastotali toza ton uchun (E) balandlikni detsibellardagi intensivlik darajasiga 

teng deb qabul qilinadi: 

E=10 lg(I/I

0

) 

---

Boshqa  chastotalar  uchun  balandlik  еshitish  sezgilarining  intensivligi  va  tayanch 

chastotasidagi tovush balandligini solishtirish bilan aniqlanadi.  

Tovush balandligi birligi fon hisoblanadi.  

Chastota,  balandlik  va  intensivlik  orasidagi  bogʻlanish  grafik  koʻrinishida  balandlik 

еgri  chiziqlari  yordamida  tasvirlanadi(3.3  rasm).  Ushbu  chiziqlar  tovushning  berilgan 

balandlgida intensivlik darajasining chastotaga bogʻliqligini koʻrsatadi.  

Pastki  еgri  chiziq  еshitish  boʻsagʻasiga  toʻgʻri  keladi.  U  intensivlik  darajasining 

boʻsagʻasiy qiymatini tonning berilgan chastotasida topish imkonini beradi.  

Balandlik  еgri  chiziqlari  yordamida  tovushning  chastotasi  va  intensivlik  darajasi 

ma`lum boʻlsa uning balandligini topsa boʻladi.