Боб ўрта аср хитой солиқ тизими

2.2. Сўнги Ўрта асрларда солиққа тортиш

Хитойда биринчи минг йилликнинг охири ички урушлар ва феодал тарқоқлик даврининг ҳақиқий якуни билан белгиланди, Хитой Сонг сулоласи ҳукмронлиги остида бирлаштирилди (960-1279). Бу сафар мамлакатнинг бирлашиши ҳам Хитон кўчманчиларининг босқинчилик хавфи билан рағбатлантирилди, бирлашув маркази¹сариқ Дарё ва Yangtze дарёлари оралиғида жойлашган Каифенг шаҳри еди
960-йилда Хитой анча ривожланган иқтисодиёти ва кучли Марказий бошқарувига ега бўлган кўп миллатли феодал давлат еди. Иқтисодиёт қишлоқ хўжалигига асосланган бўлиб, турли ҳунармандчилик турлари ҳам ривожланган (кончилик, металлургия, кемасозлик, ипак, чинни ва қоғоз ишлаб чиқариш ва бошқалар.). Ҳунармандчилик ва савдонинг узлуксиз ўсиши пул таклифини оширди. Мамлакатда темир ва мис тангалардан ташқари, ingot шаклида кетган олтин ва кумуш ҳам муомалага кирган. Сунг империяда биринчи marta металл пул билан бирга қоғоз пуллар ҳам ишлатилган. Бу даврнинг асосий маданий ютуқларини порох, компас ва вудкут (ўйма тахталардан чоп етиш) ихтироси деб ҳисоблаш мумкин. Хитойнинг ташқи алоқалари ҳам кучайди. Жанубда бирма ва Ветнам билан савдо-сотиқ ишлари тор тог ъ йўлларига ергашди. Шимолий кўчманчи қабилалар билан биржалар ғазначилик назорати остида чегара бозорларида ўтказилди. Денгиз савдо Қуанзҳоу, Ningbo, ва Ханчжоу Sharon порт шаҳарлари орқали амалга оширилди. Енг йирик савдо маркази сифатида, Guangzhou айниқса чиқиб турди, Ҳиндистон келган сотувчилар қаерда, Форс, ва Араб мамлакатлари яшаган. Баъзан бу чет еллик савдогарларнинг сони 200 мингга етган. Хитой кемалари Индохина соҳили бўйлаб Жанубий денгизлар мамлакатларига, Японияга ва тинч океан оролларига сузиб борган. Улар нафис ипак матолар, чинни, металл буюмлар, олтин ва кумуш олиб юришган. Зираворлар, заргарлик буюмлари, фил суяги, тутатқи, қимматбаҳо ёғочлар ҳам Хитойга етказиб берилди.
Бу даврда деҳқон хўжаликлари икки тоифага: ўз ерлари ва ўз ишлаб чиқариш воситаларига ега бўлган" уста ҳовлилар" ва давлат ерларида ёки алоҳида феодаллар ерида ишлаган деҳқонларга тегишли бўлган" меҳмон ҳовлилар" га бўлинди. Одатда, бундай деҳқонларнинг ўз ерлари ва ишлаб чиқариш воситалари бўлмаган. Сонгги сулоладаги ер солиги қуйидаги таркибий қисмлардан иборат еди: қишлоқ жойларда уларга коммунал ерларга солиқ-ижара ва хусусий ерларга солиқ корсатилди. Бу солиқлар икки-солиқ тизими бўйича ер майдони ва сифатидан келиб чиқиб ҳисобланди, у деярли асл ҳолида сақланди, фақат солиқ суммаси оширилди. Фойда олиш учун тўққиз тоифадаги ҳовлилар тизими ҳам сақланиб қолган. Шаҳарларда шаҳарлардаги уй-жой ва хусусий боғлар ва сабзавотчилик боғларидан олинадиган ер солиғи мавжуд еди. Ер солиғи тизимининг учинчи таркибий қисми полл солиғи бўлиб, у асосан Жанубий Хитойда турличадир. Қўшимча ер йиғимлари ҳам ундирилган: давлат донадорлиги учун қўшимча дон тўловлари, машинадан фойдаланганлик учун йиғимлар ва сигирқуйруқ солиғи. Бундан ташқари, солиқ имтиёзлари тизими ҳам мавжуд еди (у камдан-кам ҳолларда ишлатилган, аммо расман мавжуд еди), шунингдек, меҳнат вазифаларини ишлаб чиқаришни алмаштирган ҳақ.
Вазифалар professional ва турли вазифаларга ажратилди. Касбий мажбуриятлар 5 турга бўлинди: биринчиси – давлат даромадлари билан ишлаш (хазина ва гранарияда), иккинчиси-солиқ йиғиш ва назорат қилиш, учинчиси-жиноятчилар ва қароқчилар, тўртинчиси-ташиш ҳужжатлари, буйруқлари ва бешинчи-аралаш ишлар. Бу хизматлар тўққиз тоифадаги оилалар бўйича ёлланганлар ўртасида тақсимланган бўлиб, биринчи хизмат турларини одатда бой оилалардан еркаклар олган.
Монополиялар тизимида асосий ўзгариш товарларни солиққа тортишни давлат монополиялари тизими билан бирлаштиришдан иборат еди. Сонг сулоласи бери, туз хусусий ишлаб чиқариш, спирт, ва чой рухсат етилган, лекин биринчи у юқори солиқлар (50% гача) лозим еди, ва кейин тайёр маҳсулотлар бутун ҳажми белгиланган нархларда давлат томонидан сотиб олинган ва давлат дўкон ва иннс сотилди. Хазина металл рудаларини қазиб олиш ва сотиш, танга ташлаш, кўмирни отиш ва сотиш, чой, вино, хамиртуруш ва сирка ишлаб чиқариш ва сотиш бўйича ўз монополиясини мустаҳкамлади. Жумладан, чойга яна бир тизим-Хитойдаги кичик етник гуруҳлар орасида чойни отларга алмаштириш татбиқ етилди.
Қишлоқ хўжалиги билан бир вақтда ҳунармандчилик ва савдо-сотиқ ривожланишда давом етмоқда. Ҳунармандчилик корхонасининг асосий тури, аввалги даврлардагидек, устахона-дўкон бўлиб, ҳунармандлар устахоналарда Бирлашган бўлиб, улар, одатда, аралаш турдаги-савдо ва ҳунармандчилик бўлган. Seminar ўз байрам ва култлар еди, усталари манфаатларини ҳимоя, касаллик ёки дафн тақдирда ўз ёрдам. Устама ва хазиначилар жарима тўплашлари, солиқ тўлашлари, ҳукумат буйруқлари ва меҳнат вазифаларини бажаришлари учун жавобгар бўлишлари шарт еди. Давлат хазинаси ушбу муассасадан молиявий мақсадларда фаол фойдаланган ва ҳатто кўча бойликларини, сув ташувчиларни, ҳаммом хизматчиларини мажбур қилган, etc.to гилдиялар бирлашинг. Ҳунармандлар ва савдогарлар ўз даромадларидан солиқлардан ташқари, дўконлар учун ижарага олинган ер учун хазинани тўлашлари ва айрим молларни ҳокимият белгилаган паст нархларда сотишлари талаб қилинган.
Савдо ва саноат солиқлари тоифаси анъанавий тарзда хазинага сезиларли даромад келтирди. 1078-йилда қонун билан фойдали қазилмаларга солиқ жорий етилди. Қонунда деҳқончиликнинг икки усули – давлат ва хусусий деб юритилган. Давлат монополияси олтин, кумуш, темир ва қалай қазиб олиш учун кенгайтирилган. Бу Россия ишлаб чиқариш алмашиш шартнома мос келади хусусий кон операциялари бағишланган қисми ҳисобланади. Яъни, қазиб олинган хом ашёнинг бутун ҳажми давлат ва мулк егаси ўртасида мос равишда 20-80% нисбатда бўлинди.
Сонг сулоласи даврида савдо тўловлари ва солиқлар тизими ягона еди. Асосий савдо солиқлари доимий солиқ ва ўтиладиган солиқ (мос равишда 3% ва айланманинг 2%) еди. Ҳар икки солиқ савдогарлардан доимий ваколатхона ёки дўконнинг мавжудлиги ёки йўқлиги ҳамда омборлардан фойдаланишга асосланган ҳолда ундирилар еди. 10% лик савдо божи ҳам ундирилиб, савдогар мол сотишдан олдин тўлаши шарт еди. Катта шаҳарларда юкларни ташиш учун тўловлар (гено) бор еди ва халқаро савдо марказларида шаҳарлараро даромад солиғи ундирилди – ҳар 1000 CУ учун савдогар 5% тўлаши керак еди, кейинчалик бу ставка 20% га оширилди.
969 - йилда биринчи marta кўчмас мулк, аравалар, қорамоллар ва бошқаларни сотиб олишда ва сотишда чоп етиш учун ундириладиган штамп божи қонуний белгиланди., даражаси 10% ни ташкил етди.
Халқаро савдо соҳасида божхона комиссари лавозими жорий етилди, улар нафақат келган кемалардан молларни текширган, балки import божларини йиғган, агар улар давлат монополиялари тоифасига кирадиган бўлса, бутун ёки қисман белгиланган нархларда товар сотиб олган. 1164-йилда божхона комиссарининг вазифалари ва йиғимлар миқдорини қонунийлаштирилган ва аниқ белгилаб берувчи фармон чиқарилди.
Қўшимча солиқлар қаторига воситачилик идораларидан олинадиган солиқ, солиқ тўловларини қайта ишлаш учун ҳақ, ҳарбий еҳтиёжлар учун ойлик ҳақ ва ҳисоб китобларидан олинадиган ҳақ киритилди. Кўпгина қўшимча тўловлар аниқ, асосан савдо солиқлари тўланганда тўланган ва асосий солиқни қабул қилишнинг шарти бўлган.
Давлат даромадларини бошқариш тизимига хубу солиқ тартибига бўйсунувчи учта Вазирлар Маҳкамаси бошчилик қилди. Шунингдек, солиқ текшируви ва бухгалтерия ҳисоби учун алоҳида бўлимлар ҳам мавжуд еди.
Шимолий Хитойда сонгги давлат билан бир вақтда кўчманчи Хитан халқи (бу номдан рус номи Хитой келиб чиққан) 916 (916-1125) йилда ўз Лиао давлатини тузди. Бу давлат билан сонгги асосий фарқ шундан иборат едики, у аниқ иқтисодий раёнлаштиришни таминлади: шимолда улар асосан қишлоқ хўжалиги, жанубда – чорвачилик билан шуғулланар еди. Бу давлат ҳали буддизмнинг муҳим ўрни бўлган қулдорлик жамияти босқичида еди. 11-асрга келиб ички муаммолар билан машғул булгандан Сунг ҳукумат ўз чегараларини ҳимоя қилишга қийналди ва пассив ташқи сиёсат юргизди. Шунинг учун ҳарбий харакатдан қочиш мақсадида 1004-йилги шартномага биноан Сунг империя хар йили ипак матолар ва кумушга катта хирож тулашга ваъда берди. Бу еса солиқларни кескин оширишни талаб етарди. Баъзи манбаларга кўра, сулола вужудга келишининг биринчи ярим асрида уларнинг умумий миқдори 3,6 marta ошган. Кейинчалик 1024-йилда янги шартнома тузилиб, унга кўра Сонг империя йилига 300 минг дона ипак мато ва 200 минг дона кумуш тўлашга ваъда берди.
Солиққа тортиш соҳасида Liaoning ривожланиши қадимги Хитой солиқ тизимларига кўпроқ мос келган. Мустамлака қилинган майдонлар солиққа тортилмаган, хусусий қарашли майдонлар еса ҳудуд бўйича солиққа тортилган. Шу билан бирга аҳоли солиқнинг бир ярмини амалдорларга, иккинчи ярмини еса черковлардаги руҳонийларга тўлаган. Хусусий мулкдорлар соҳалари икки солиқ тизимига бўйсунган. Меҳнат ва ҳарбий хизмат сақланиб қолди. Туз ва темир монополиялари, табиий офатлар юз берганда бекор қилинган божхона божлари ва пул йўқлиги туфайли ипакда тўланадиган савдо солиқлари мавжуд еди.
Сунг Хитойга туташ яна бир кўчманчи халқ Журчонлар еди. Хитойнинг шимоли-Шарқий чегарасида яшаган бу қабилалар Хитой билан чорвачилик, овчилик ва узоқ йиллик савдо-сотиқ билан шуғулланиб, ипак, темир ва қурол-ярог ъ евазига ўз отлари, терилари, саблес, женшен илдизи ва Дарё марваридларини олиб келишган. Юрген раҳбари 1115 (1115-1234) йилда Жин давлати (Олтин Давлат) императори деб еълон қилинди. Журченс ҳозир анча заифлашиб қолган Лиао империясига қарши уруш бошлади. 1115-1125-йилларда Журченс Лиао империясини мағлубиятга учратиб, шундан сўнг Шимолий Хитойни босиб олди.
Натижада ўсиб келаётган Журчен давлати Жин Сунг ҳукмдордан устун келди ва чет елликлар қўшини тазйиқи остида 1127-йилда Ханчжоуда пойтахти бўлган император уйининг кучи тикланган Янгтзенинг жанубидаги Каифенгдан қочишга мажбур бўлди. Шунинг учун ҳам анъанавий тарихнависликда Сунг сулола ҳукмронлиги икки даврга булинади: Шимолий (9601127) ва Жанубий (1127-1279). Шимолий Сунг пойтахтнинг қулаши, уларнинг ота-боболари ерларини йўқотиш ва ниҳоят, Шимолий варварлардан осмон ўғлининг мажбурий учиши Хитой етник гуруҳининг барча қатламлари томонидан миллий хорлик сифатида қабул қилинди.
Жин давлати кучли қўшин иерархик бўйсуниш тизими билан ажралиб турувчи қул давлати еди. Уларнинг асосий машғулотлари қишлоқ хўжалиги, овчилик ва чорвачилик еди. Ер солиғи ер турига боғлиқ еди: давлат ерлари ижарага берилди, хусусий ер икки солиқ тизимига ўтказилди. Сигирларга солиқ ҳам бўлган. Армия низомларининг жамиятга ўтказилиши туфайли кўплаб ҳарбий ва меҳнат вазифалари вужудга келди. Давлат монополиялар орқали туз, спирт, чой, сирка, зираворлар, хамиртуруш, vitriol, киновар, қалай ва темир ишлаб чиқариш ва сотишни назорат қилди. Савдо фаол давлат ривожланаётган еди, унинг солиқ қуйидаги солиқлар иборат: транзит тўловлари, ижарага бинолар учун ижара, ставка айланмаси солиқ 4%, хусусий металлургия семинарлар металлургия солиқ, мулк солиғи (ер, қул ва бошқа капитал, шу жумладан,) ва сонг Давлат билан савдо солиғи (ҳар бир партия тўланган 5% битим миқдори). Ҳарбий бюджетни тўлдириш учун қўшимча тўловлар (ҳарбийлар, давлат отлари учун ҳақ, сариқ Дарё яқинида яшовчи аҳолидан ҳақ ва бошқалар) мавжуд бўлган ва доимий равишда оширилган.)
12-асрда замонавий Хитой ҳудудида тўртта давлат ҳамкорлик қилди: шимолда – Джин Журчен империяси, шимоли-ғарбда – Ғарбий Хиа Тангут давлати, жанубда-Жанубий Сун империяси ва Юннанда Нанжао (Дали) давлат шаклланиши. Бу геосиёсий вазият мўғуллар фатҳи учун қулай еди, чунки ҳар бир давлат ички тартибсизликлар туфайли жуда заифлашиб, ўз мустақиллигини ҳимоя қила олмади
Мўғуллар деб номланувчи қабилалар 13-аср бошларида Хитойнинг Шимолий чегараларида пайдо бўлган ва уларнинг етник таркибида жуда ҳетерожен бўлган, татарлар, Таи-Зҳиуц, Кереиц, Наиманс, ва Меркиц. 12-асрнинг ўрталаридаёқ улар замонавий Мўғулистон ҳудудини, Ҳеилонгжианг дарёсининг юқори оқимида ва Байкал кўли атрофидаги даштларда айланиб ўтдилар. Мўғул яшаш жойларининг табиий шароити қишлоқ хўжалиги-чорвачилик-овчилик хўжалигининг ибтидоий мажмуасидан туриб кўчманчи чорвачиликни босиб олишга олиб келди, кейинчалик мўғулларнинг яққол ҳарбий ҳаёт тарзига айланди. 1206-йилда қабила бошлиқлари ва оқсоқоллар қурултойида Темучин Чингизхон (c. 1155-1227) номи билан бутун мўғул ҳукмдори деб еълон қилинди. У ўз давлатини мўғул деб атади ва дарҳол фатҳларни бошлади. Чингизхоннинг Яса деб аталмиш фатҳ урушларини мўғуллар учун ҳаёт йўли сифатида қонунийлаштириб, қабул қилинди. Фатҳ урушлари 1209-йилда Ғарбий Хиа мўғуллар истилоси билан бошланган. 1210-йилда. улар Жин давлати чегараларига бостириб кирган (ҳоз. Shanxi). 1215-йилда Чингизхон узоқ қамалдан сўнг Пекинни қўлга олди.
Шимолий Хитойдаги уруш 1234-йилгача давом етди ва Журчен Қироллигининг тўлиқ мағлубияти билан якунланди. Журченлар билан уруш тугаши биланоқ мўғул хонлари Жанубий қўшиққа қарши ҳарбий амалиётларни бошлаб юбордилар. Бир асрга яқин давом етган шиддатли уруш бошланиб, мўғуллар Ханчжоунинг жанубий Хитой пойтахтини фақат 1276-йилда егаллашга муваффақ бўлдилар.
Узоқ ва қатъий қаршиликка қарамай, ўз тарихида биринчи marta бутун Хитой чет ел босқинчилари ҳукмронлиги остида еди. Бу даврда Хитой суверен давлат бўлмай, Хитойга туташ ҳудудларни қамраб олган ва бутун Front Осиё ва Днепр даштларига чўзилган улкан мўғуллар империяси таркибига кирган. Уларнинг куч universal ва ҳатто universal белги даъво, мўғул ҳукмдорлари унга Хитой номи Юан берди, маъноси " дунёнинг асл яратиш."Мўғуллар ўз пойтахтини Қорақурумдан Пекинга кўчирди.
Собиқ Ўрта империя ва айниқса унинг Шимолий қисми кўчманчилар босқинининг ҳалокатли оқибатлари оқибатида чуқур таназзулга юз тутди. Бир marta-обод Хитой жуда ривожлантириш бекор қилинди. Мамлакат иқтисодиёти пасайди. Кимсасиз далалар ва депопулед шаҳарлар. Қул меҳнати кенг тарқалди. Бу тарих даври мўғуллар билан Хан ўртасидаги енг кучли миллий зиддиятлар билан ажралиб туради, мўғуллар жуда оғир иқтисодий ва сиёсий зулмни ўрнатдилар. Юан ҳукмдорларининг сиёсати мўғул етник гуруҳининг имтиёзларини тасдиқлаш сиёсатига асосланган еди.
Мамлакат иқтисодиётининг тартибсизлашуви шароитида мўғул ҳукмдорлари ўз тобе ҳудудларини бошқаришни тартибга солиш учун бурилиш ясадилар. Ҳафазард йиртқич йиғимлар ўрнига солиқни тузатишга ўтдилар: вилоятларда солиқ идораси яратилди ва аҳоли сензуралари ўтказилди. Мўғул зодагонлари Шимолий ва Марказий Хитойдаги ерларни назорат қилганлар. Мўғул ҳукмдорлари молиявий даромадларининг салмоқли қисми ўзига хос мулклардан олинган. Янги мулкдорлар екин майдонлари, томорқа ва бутун қишлоқларни мўғул зодагонлари, чет елликлар ва уларнинг хизматига кирган хитойликлар ва Будда монастирларига тақсимлаб бердилар. Жамиятнинг имтиёзли қисмини зиёли елита орасидан боқувчи расмий ерлар муассасаси барпо етилди. Юан империясининг жанубида ерларнинг кўп қисми мерос йўли билан сотиб олиш, сотиш ва ўтказиш ҳуқуқи билан Хитой егаларига қолдирилди. Жанубда солиқлар шимолга нисбатан оғирроқ еди. Гилдия ҳунармандларидан оғир йиғимлар ундирилган. Кўпинча улар молларнинг қўшимча қисмини беришга, гарнизон учун бепул ишлашга мажбур едилар. Савдогарлар ва уларнинг ташкилотлари ҳам оғир солиқларга тортилиб, кўплаб божлар тўлашган. Хитой савдогарлари мол ташиш учун махсус рухсатнома талаб қилдилар. Мўғул ҳокимиятининг молиявий сиёсати аҳолининг барча табақалари аҳволини ёмонлаштирди.
Юанни солиққа тортишнинг асоси анъанавий тарзда ер солиғи бўлиб, у тарихий фарқларга мувофиқ Шимолий ва Жанубий қисмларга бўлинган. Шимолда аҳолини икки ёқлама солиққа тортиш тизими мавжуд еди: ҳар бир динг бўйича сўров солиғи ва ҳар бир му бўйича ер солиғи, ставкалари доимий равишда ошиб борган. Жанубда иккита солиқнинг модификацияланган тизими мавжуд еди: солиқнинг ёзги қисми ҳудудий характерга ега еди, яъни айрим ҳудудларда у ундирилган, бошқаларида еса йўқ еди; солиқнинг кузги қисми ягона емас ва минтақа билан фарқ қиларди. Ҳар икки тизимда ҳам, шимолда ҳам, жанубда ҳам солиқ йиғиш асосан турличадир: гуруч, tariq – шимолда, ипакнинг ҳар хил турлари – жанубда. Аввалги империяларнинг табиий кенгайишининг аналоглари – Кеча тизими ҳам жорий етилди ва у шимолда қуйидагиларни ўз ичига олди:
Давлат учун ипак: 1260 йилдан бошлаб, ҳар бир оила ярим миқдори текис бўлиши керак бўлган ипак қурти бир хил турдаги ҳар 2 метр 2 жин 12 liang 8 qiang, ипак қурти махсус турдаги давлат 22 liang 4 qiang тўлаш мажбур бўлди, бошқа ярим рангли. Бундан ташқари, ҳар беш уй маҳаллий зодагонлар учун 6 liang (4 qiang) айбланган.
Баойин-2 liang учун асосан кумуш ва ипакда хонтахтадан ундириладиган томорқа, ер ва полл солиғи
(чунки 1255)
Фенгчао-баойин билан бирга зарядланган қўшимча ҳақ, қўшимча билан 1 ҳар бир учун liang 4 маҳаллий мансабдор liang.
Жанубда қазиб олиш ҳар 10000 ярддан 100 кумуш кулча ёки 5000 Гуан миқдорида уй ҳақи шаклида амалга оширилган (гуан – 1000 мис танга тешиклари билан бир даста), шунингдек, баойин тизими.
Ҳарбий вазифаларни фақат мўғуллар амалга оширган, чунки империя қоидаларига кўра фақат мўғуллар армияда хизмат қилиши мумкин еди. Хитойликларга кенг кўламдаги меҳнат вазифалари, жумладан, мутлей вазифалари, нафақат одам, балки сигир билан аравасини ҳам жалб етувчи мажбуриятлар ва бошқалар бўйсунар еди.
Туз монополиялари ва туз солиқларидан олинадиган даромадлар давлат даромадларининг муҳим манбаи еди. Чой монополияси асосан чой солиғига асосланган; алкогол ва сирка ишлаб чиқариш даромадга 25% солиқ тўлаш шарти билан хусусий бой хонадонларга рухсат берилган, алкогол ва сирка истеъмол солиғи 10% ни ташкил етган ва нархга киритилган. Монополиялар давлат даромадларини юзага чиқаришда муҳим рол ўйнади.
Екстенсив тармоқлар бўйича тижорат йиллик солиғи жорий етилди. Олтин қазиб олиш ва еритиш-30%, мис-20%, бамбук чиқиб кетиш-10%: айрим саноат (кумуш қазиб олиш ва еритиш) учун, белгиланган ставкалари бошқалар учун, белгиланган еди.
Савдо солиғи ўртача фойда ҳажмидан 30% ставка бўйича ундирилиб, савдогарлар солиқни аввал ўтган ой учун тўлашлари, шундан сўнг жорий ойда савдо қилишга рухсат олишлари талаб қилинган. 1285-йилда йил учун солиқни ҳисоблаш тўғрисида қонун қабул қилинди ва тўловлар 15-апрелгача амалга оширилиши лозим. Шу билан бирга, операциялар учун штамп божи ҳам ундирилди.
Савдогар кемаси солиғи хорижий божхона тўловларининг шакли сифатида сақланиб қолди. Tender таклифлари маҳсулот ҳажмига қараб табақалаштирилган (кичик маҳсулотлар – маҳсулот ҳажмининг 20%, йирик маҳсулотлар-маҳсулот ҳажмининг 2/15 қисми). Бундан ташқари, кемада товарлар умумий ҳажмининг 30% миқдорида кема ҳақи ҳам ундирилган.
Юан сулоласи даврида 1-жадвалда кўрсатилган қўшимча солиқлар ва йиғимлар кўп бўлган.
Давлат молиясини бошқариш соҳасидаги асосий Кенгаш асосий Кенгаш бўлди ва ҳубу тизими ҳам сақланиб қолди, бу жуда кўп миқдорда яратилган ва улар турли масалалар учун масъул еди: шароб солиқлари, туз ва чой монополияси, ер солиғи, хазина ва хазина ва хазина ва бошқалар.
14-аср ўрталарига келиб Юан империяси батамом таназзулга юз тутди. Ҳокимият сиёсати Шимолий Хитойдаги шаҳар ва қишлоқлар ҳаётига ҳалокатли таъсир кўрсатди. Бундан ташқари, дарёларнинг сув тошқини, сариқ дарёнинг қирғоғидаги ўзгаришлар, бепоён текисликларнинг сув босиши каби табиий офатлар акрияни камайтириб, деҳқонларнинг ҳалокатга олиб келди. Шаҳар бозорлари бўшаб, ҳунармандчилик дўконлари ва дўконлари ёпиб қўйилди. Ғазначилик янги қоғоз пул бериш орқали табиий даромадларнинг камайишини қоплади, бу еса ўз навбатида ҳунармандлар, савдо компаниялари ва фойдаланувчиларни банкрот бўлишига олиб келди. Буларнинг барчаси деҳқонлар, тузчилар, шаҳарлар аҳолиси, кичик савдогарлар ва қуйи ҳукмрон табақа вакиллари билан қўшилиб кетган оммавий қўзғолонларга олиб келди. Ҳаракат Юан сулоласининг чет ел бўйинтуруғи ва ҳокимиятини ағдаришга қаратилган еди. 1368-йилда исёнчилар Пекинни егаллаб, уларнинг раҳбари Жу Юанжанг Нанкиндаги янги Минг сулоласи императори деб еълон қилинди. Бироқ, янги сулола мамлакатни тўлиқ қайтариб олиши учун яна 20 йил керак бўлди.

1^ Кайфын – город в провинции Хэнань, на Великой Китайской равнине, близ южного берега р. Хуанхэ.