Faza .Fazaviy otishlar.Faza deb moddaning, shu moddaning boshqa termodinamik muvozanatdagi holatdan fizik xossalari bilan farq qiluvchi, biror muvozanatdagi holatiga aytiladi. Maslalan moddaning suyuq, gaz va qattqi holatlari.
Moddaning bir fazaviy holatdan boshqasiga otishi fazaviy otishlar deyiladi. Buglanish va kondensatsiya,erish va qotish tabiatda keng tarqalgan birinchi tur fazaviy otishlarga misol boladi.Bunday otishlar issiqlik yoki ajalishi bilan xarakterlanadi.
Holat diagrammasi. Moddaning holati va unda roy beradigan fazoviy otishlarni namoyon qilish uchun holat diagrammasidan foydalaniladi.Odatda bunday diagramma p-T (bosim-temperatura) koordinatalarda tuziladi. Diagrammaning har bir nuqta moddaning har bir holatini aniqlaydi.
Misol uchun suvning holat diagrammasini koraylik CMB sohada suv qattiq holatda (muz), BMA sohada suyuq holatda (suv), CMA sohada gaz holatrda (bug) boladi. BM chiziq qattiq va suyuq (muz vba suv), MA chiziq va bug (suv bug), CM qattiq va bug ( muz va bug) muvozanat holatlarini korsatadi.CM chizigiga sublimatsiya chizigi ham deyiladi.
Uchlangan nuqta. Muvozanat chiziqlarining har uchalasi ham bitta M nuqtada kesishadi.Bu nuqtaga uchlamchi nuqta deyiladi. Harorat Tm va bosimning pm qiymatlarida suv uchta fazoviy: qattiq, suyuq va bug holatlarida boladi. Suv uchun Tm=273,16 K ga teng.
Har bir modda uchun holat diagrammasi oiga xos bolib, tajriba natijalariga asosan tuzilgan.
Xulosalar: Amorf jismlar - izotropdir. Zarralari bir xil kristall panjara hosil qiladigan qattiq jismlarga monokristallar deyiladi. Qattiq jismlarning aksariyati polikristallardir.
Uyga vazifa: Otilgan mavzuni oqish, korgazmali qurollar tarqatma materiallar (referat, boshqotirma, modellar yasash, plakatlar) tayyorlash:
Mavzuga oid didaktik jihozlar va texnik vositalar: slaydlar, plakatlar, kristall panjara strukturasi maketi, grafit bolagi, mum parchasi.
Oqitish uslublari:Oquv mavzusini ogzaki bayon qilish, savol-javob, tadqiqot metodlari.
Adabiyotlar:
A.G.Ganiev, A.K. Avliyoqulov, G.A. Almardonova Fizika I qism 159-163 bet
X.Axmedov, M.Doniyev,Z.Husanov.Fizikadan maruza matni 2004 yil
Sinov savollari:
Qattiq jismlarning tuzilishi
Amorf va kristall jismlar.
Deformatsiya turlari.Elastiklik, plastiklik, mortlik.
Kristall qattiq jismlarning tuzilishini tushuntiring.
5 Amorf jismlar qanday tuzilgan?
6. Qattiq jismlar mono va polikristallar. Polimerlar.
7. Kristallarning tuzilishi. Diffektlar. Suyuq kristallar.
Do'stlaringiz bilan baham: |