Bmi mavzulari banki va uni bajarish bo`yicha uslubiy tavsiyalar

2
 Бўтаев Ш. Ҳаёт. Қиссалар. Бир кунлик меҳмон . – Т.: Шарқ, 1997. – 445 б. 

---

ekan. Uch-to’rt yil odin ikki olahakka paydo bo’lib, tinmay qag’illabdi. 
Hammaning joniga teggach, bolalar rogatka bilan ikkalasini urib tushirishibdi. 
Kundan-kun negadir qushlarning sayrashlari ham kamaya boshlabdi. Bir kuni 
chinordan kattakon ilon sirg’alib tushayotganda odamlar ko’rib qolib, toshbo’ron 
qilib uni o’ldirishibdi. Olahakkalar ilondan xabar berishganini odamlar keyin 
anglab yetishibdi. 
Insonlar aslida tabiatning bir bo’lagi, afsuski, buni doim ham yodda tutmaymiz. 
O’zligimizga, odamlarga qilgan xiyonatimiz, Ona yerga, Ona tabiatga ham 
xiyonatdir! Saidmurod shularni anglagan holda uyg’onadi, ketishga ishtiyoq 
sezadi, yo’lga otlanadi. U endi anglagan hayot yo’liga oshiqar edi. 
“Bir kunlik mehmon” qissasi bizni hayot hodisalari zamiridagi haqiqatlarni 
idrok etishga yo’llaydi, o’zimiz uzoqlashayotgan tabiiylikka, ezgulikka qaytishga 
chorlaydi. 
Qissa voqealari ayrim o’rinlarda yaxlit kompozision butunlikni hosil 
qilmaganday tasavvur uyg’otadi, mast-alast holdagi Xolmo’min bilan Do’xtir 
bovaning jiddiy falsafiy fikr-mulohaza yuritishlari kishini ishontirmaydi, asosiy 
voqealarning muallif tilidan hikoya qilinishi esa bir qadar kitobxonni zeriktiradi. 
“Eski arava qissasi”dagi voqealar esa aksincha, biri-ikkinchisiga bog’lanib, 
voqealar rivojini ta’minlagan, qahramonlar ham shu hodisalar ichida o’zligini 
namoyon qiladi. Eng diqqatga sazovor joyi shundaki, Gogolning “O’lik 
jonlar”idagi Pavel Ivanovich Chichikov bilan uning hamtovoqlari “u asardan bu 
asarga o’tib olishgan”. Chichikovni hayron qoldirib, Selifan O’zbekistondan 
mehmonlar kelganini aytadi. Petrushka bilan birga o’sha yoqqa ketmoqchiligini 
aytganda Chichikovning g’azabi qaynaydi: - Voy ifloslar-ey, v-oy la’natilar-ey! – 
dedi bo’g’riqqancha. Sizlar kimga kerak bo’lib qolibsizlar? Siz aroqxo’rlar, siz 
maymunlarga, siz dangasa – ishyoqmaslarga ja-a birovning ko’zi uchib turibdi 
ekan-da...”
1
Xullas, o’sha mashhur “O’lik jonlar”ning xo’jayini Chichikov o’z eski aravasida 
hamtovoqlari bilan uni quchoq ochib kutadigan O’zbekistonga yo’l oladi. Bu yerda 
ularni non va tuz bilan kutib olishadi. Quchoq ochib kutib olganlardan biri 
kaltabaqiy, og’zidan sarimsoq hidi anqib turuvchi Nishonboy Hurzamonovich edi. 
Ochig’ini aytganda, u sarimsoqni xushlamas, ammo mehmonlarga ma’nan 
yaqinlikni, fikran hamfikrlikni ifodalash maqsadida sarimsoq hidini taratib yurardi. 
Qissada Nishonboy Hurzamonovich yotlarga bosh egib, muteligini hech 
uyalmay namoyish etuvchi laganbardor, o’zligini yo’qotgan bilimsiz lo’ttivoz 
boshliq sifatida tasvirlanadi. U xatto Pavel Ivanovichning kim ekanligini, nima 
muddaosi borligini ham aniq bilmaydi. 
U shoshilinch majlis chaqiradi. Aslida mehmonning kim ekanligini bilib 
olmoqchi edi. Ammo so’z ochishga hech kim jur’at etmadi. 
“ - Pavel Ivanovichning yurtimizga tashrif buyurishlari bizning hal 
bo’lmayotgan ko’pdan-ko’p muammolarimizni yechib yuborishga xizmat qiladi, - 
dedi Nishonboy Hurzamonovich. Qarsaklar bo’ldi.