Bólshekler 3 qıylı boladı Tuwrı bólshek

Bólshekler 3 qıylı boladı

1. Tuwrı bólshek

2. Nadurıs bólshek

3. O'nli kasir

Eger kasrning súwreti onıń bóliminen kishi bolsa, bunday

bólsheklerdi tuwrı bólshekler dep ataladı.,, …

Eger kasrning súwreti onıń bóliminen úlken bolsa, bunday bólsheklerdi nadurıs bólshekler dep ataladı.,,

Eger kasrning bólimi 1 hám 0 sanlarınan ibarat bolsa bunday bólsheklerdi o'nli bólshekler deyladi.; …

Hár qıylı geometric sırtqı kórinisler menen islep atirǵanda bul forma járdeminde úleslerdi payda etediler hám de onıń birpara formaların keltirip shıǵaradılar. Mısalı, kvadrattı teń 4 bólekke bolıwda, onı eki jol menen bolıp, múyeshleriniń o'zoro teńligine hám de tamonlarining o'zoro teńligine tıykarlanıp sonıń menen birge, kvadrat simmetriyası haqqında qıyallarǵa iye boladılar.

Sonıń dek basqa oqıwshılarǵa sheńberdi, geyparalarǵa tuwrı to'rburchakni 4 bólekke bolıw tapsırıladı.

Endigidengi jumıs penenteń bóleklerdi úleslerden birewin, ekewin, úshewin alıp olardı qanday sanlar menen jazıw múmkinligine oqıtıladı. Bólsheklerdi ikkidan bir, úshten bir, tórtdan bir sıyaqlı oqıw hám,, larga zatlardı qanday bolıp, qansha bólegi olinoyotganligi arasındaǵı baylanısıwlardı payda etiw kerek. Sol tiykarda súwret hám bólim hám de bólshek kabiyangi atamalar kiritpesten oqıladı. Lekin sızıqtıń tómeninde bo'tinni neshege bolǵan san, joqarısına neshe úlesti alǵan san jazılıwı tusintiriledi.

“Úlesler” temasında formanı teń bóleklerge bolıw tiykarında úleslerdi salıstırıwlaw da tusintiriledi. Mısalı, oqıtıwcchi 5 birdey to'rburchakli qaǵazdan ótkelli etip qırqıwdı usınıs etedi.

Bul ótkeldiń birinshisin teń ekige, ekinshisin teń tórtga bolıp olardı ústpe úst qoyıw tiykarında hár bir teń bóleklerdi salıstırıwlaydı. Ol jaǵdayda,, sıyaqlı ekenligine isenim payda etediler.

3-klassta sannıń úlesin tabıwdı ámeliy máselelerden baslaw kerek. Mısalı, uzınlıǵı 12 sm bolǵan qaǵaz bóleksheni alıp onı 2 ge búklew tapsırıladı. Bólekshediń yarımınecha sm? sm. Endiliktebo'lakchani taǵı ekige bo'klab tórt bólekke boladı. Bólekshediń qanday bólegi payda boladı jáne onıń uzınlıǵı qansha? Juwap : 12:4=3 sm bólegi. Bul jumıs penensızǵısh járdeminde ólshep kóriledi.

Kasrni úyreniw metodikası

“Úlesler” temasına tiykarlanǵan halda, bólsheklerdiń payda bolıw menen birge 4-klassta tanıstırıladı. Bunda kórgezbeli qural bilim beriwdiń bas penenkriteryası boladı. Zatlardı, sırtqı kórinislerdi teń bólekler5 ge bolıw hám bóleklerden birewin, ekewin, úshewin, … alıw máselesi onı ifopdalash hám jazıw tiykarǵı wazıypa boladı. Bunda bólshek, kasrning súwreti, bólimi sıyaqlı atamalar menen tanıstırılıp ótiledi.

Bólsheklerdi jazıw orınlaw tómendegi qaǵıydalarǵa ámel qılıw zárúr.

Sızıq astında jazılǵan san kasrning maxfaji dep atalıb, pútkil zat neshege teń bolıwın ańlatadı. / kasrning ústinde jazılǵan san kasrning súwreti dep atalıb, teń bólimlerden qanshası alınǵanın kórsetedi. Baslanǵısh klassta bólimi 10 nan úlken bolmaǵan bólshekler qaraladı.

Endigiden bólsheklerdi maydalaw úleslerge usaqlawva irilewge tiyisli máseleler qaraladı. Mısalı, yamasa larni túsindiriw ushın birdey yulakcha alamız hám 1-sini 4 ke teń bólekke 2-sini 8 teń bólekke bolıp, 1-sidan 3 úlesti, 2-sidan 6 úlesti alamız. Bul eki yulakchadagi ústler teńligine kórinetuǵın boladı. Sonıń menen birge ańlatpa tusintiriledi.

Sannıń kasrini tabıwǵa tiyisli máselelerdi sheshiwde 3-klassta urǵanılǵan sannıń úlesin tappish máselesi tiykar bolıp xızmet etedi.

Másele. Uzınlıǵı 10 sm bolǵan kesma sızılǵan, bólegi neshe smga teń. Uzınlıǵı 10 sm bolǵan kesma sızıladı jáne onıń úlesin bilip alamız.

I-----I-----I-----I-----I-----I

10 :5=2 sm keyininen kesmaning bólegin tap [ishda 2*3=6 sm jumıstı atqaradı, yamasa bır jola 10 :5*3=6 sm dep orınlaw múmkin.

Másele. Dápter 24 betlik, oqıwshı dápterdiń bólegin toldıradı.

Neshe bet yazilmay qaldı? Másele shártining qısqasha shártiquyidagicha:

Bar edi - 24 bet

Jazıldı - qimi

Qaldı -?

I----I----I----I----I----I----I----I----I

Sheshiw: máseleni sheshiwde kesma suwretten paydalanamız. Kesmani 24 bet dep alıp, onı 8 teń bólekke bólemiz jáne onıń 5 bólegin ajratamız.

1) 24:8=3 bet

2) 3*5=15 bet

3) 24-15=9 bet jazılmadi.

Ulıwma ańlatpa kórinisinde 24-24:8*5=9 bet 4-klass penensabaqlıǵında berilgen sannıń kasrini tabıwǵa birpara máselelerdi sheshiwde úlken, murrakkab ańlatpalar payda boladı.

Bunday máselelerdiń sheshimleriniamallarni orınlaw járdeminde ańlatıw kerek boladı. Mısalı : oramda 240 msim bar edi. Sol sımdıń bólegi isletildi. Qalǵanınan neshe metr artıq sım isletilingen?

Sheshimdiń ańlatpa kórinisindegi jazıvuni tómendegishe atqaramız :

240 :8*5=150 m
240 -150=90 m
150-90=60 m
ulıwma ańlatpadan 240 :8”*5 (240 -240 :8*5)
Bólshek túsinigin qáliplestiriw hár túrlı premetrlerdi teń bólimlerge bolıwdan baslanadı, bul premetrlerdiń hár birin biz bir pútkil dep qaraymız. Abstrak bólshek túsinigi kórinisinden sol konkret bolıwınan sińiriledi maydalananishdan, jayılıwdan kelip shıqqan bolıwı kerek.

Bul baslanǵısh basqıshnı oqıwshı bir neshe jıl ilgeri basıp ótken mektepge shekem jasdayoq oǵan almalar, proyneklar hám konfetlarni bolıwǵa, qawın hám tarvizlarni, qıyar, pamidorlarni kesiwge tuwrı kelgen edi hám usha dáwirdeyoq ko'pmarta pútkildiń yarımı, sheregi, úshten biri hám basqa usıllar haqqında búydew múmkin. Balalardıń formanı teń bóleklerge bolıw boyınsha tap;plangan suwretleri hám ilmiy tájriybeleri olarda pútkildiń úlesleri túsinigin tarkik tabıwda tiykarǵı baslanǵısh tayansh boladı.

Bólsheklerdi úyreniwde kórsetpelilik hám kórgezbe qo'rollar máselesi ásirese zárúrli bolıp tabıladı. Bólsheklerdi úyreniwdiń bul basqıshında ótiw tolıq kórgezbeli bolıwı, ásirese zárúr sol sebepli úleslerdiń payda bolıw procesi ko'rilayotganligi munasábeti menen ılajı bolǵanınsha kuproq anıq predmetler: alma, lenta hám basqa hár túrlı geometriyalıq sırtqı kórinislerdiń modellerin teń bóleklerge bolıwǵa tiyisli ámeliy shınıǵıwların ótkeriw kerek.

Balalardı úlesler payda bolıwı menen tanıstırıwǵa tiyisli birinshi sabaqtı shama menen bunday boishlash kerek.

“Búgin biz jańa sanlar menen tanıwamız. Meniń qolımdagi ne? (oquvchi almanı kórsetedi) qaranglar men onı ne qilayapman (ol almanı teń ekige ajratadı ) hár bólekti ne dep ataw múmkin? (almanıń yarımı buǵanıshı?) (pútkil almanı kursatadi) bir pútkil alma neshe yarım almaǵa teń?” (eki)

Predmetlerdi teń bóleklerge bolıw menen bir waqıtta olardı teń bolmaǵan bóleklerge bolıw menen de jumıs penenkurish múmkin. Mısalı, sheńberdiń bir modulın eki teń bólekke, ekinshisin ulıwma teń bolmaǵan eki bólekke bolıw kerek.