Blockchain so'zini tarjima qilsak blocklar ketmaketligi degan manoni beradi. Blockchainning asosiy ustinligi ham mana shunda. Malumotlarni ketma ket ravishda saqlash

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“Raqamli texnologiyalar”
fanidan



3-Amaliy Ish


Bajardi: Vohidov Oybek


Tekshirdi: Sodiqov Vali
Toshkent 2022
Blockchain so'zini tarjima qilsak blocklar ketmaketligi degan manoni beradi. Blockchainning asosiy ustinligi ham mana shunda. Malumotlarni ketma ket ravishda saqlash. 
Har bir block o'zida 3 hil malumot saqlaydi:

1. 
   Blockning hash kodini
   
2. 
   Undan oldingi blockning xesh kodini
   
3. 
   Tranzaksiyalarni
   

Xesh kod malum bir algoritmga asosan hisoblanadi, Blockning qolgan ikki muloti xeshlanadi va block xeshi kelib chiqadi va kegingi blockga beriladi va shu ketma ketlikda blockchain ishlaydi.
Mining(mayning) bu blockning bir algoritmga asosan xesh kodini hisoblash. Misol uchun Bitcoin SHA256 algoritmini ishlatadi. Blockchainni birnchi blockini xeshlash oson chunki uning qiyingili 1 bo'ladi. Kegingi blockda esa 2 va shu tarzda oshib boravedi. Bu nonce deyiladi. Masalan nonce 5 ga teng bo'lsa xesh 5 marta xisoblanadi.
Mayningni ikki hil uslubda qilsa bo'ladi: 

1. 
   CPU
   
2. 
   GPU
   
3. 
   ASIC
   

CPU - bu kompyuterning prosessori yordami qilinadi, asosan X11,Bcrypt,CryptoNight,Dcrypt va boshqa algoritmlar ishlatiladi.

GPU - bu kompyiuterning video kartasi yordamida qilinadi, asosan Ethash, Equihash,Daggerhashimoto va bosha algoritmlar ishlatiladi.



ASIC - bu mayning uchun ishlab chiqarilgan no odatiy qurilma. Asosan Bitcoinni mayning qilish uchun aloxida ishlab chiqariladi. Xozirda boshqa algoritmlar uchun ham ishlab chiqarilyabdi.



Agar mayning bo'lmasa malumotlar blocklarga yozilmedi va blockchain ishlamedi. Shuning uchun kim blockni birinchi bo'lib xeshlasa, shu odamga malum miqdorda kriptovalyuta mukofot sifatida beriladi. Ko'plab insonlar mayning ortidan mo'maygina daromad qiladi.
Bitcoin(BTC) - bu dunyodagi birinchi krivto valyuta bo'lib, blockchain tizimini boshlo'vchisi. Uning asoschisi Satoshi Nacomoto ismi nomalum inson. Bitcoin 2009 yil birinchi bo'lib ommaga taqdim etilgan. U payda $1 = 1,309.03 BTC. Har bir inson o'ziga bitcoin address ochishi mumkin edi. Bitcoin addressning 2 hil kaliti bor

1. 
   Public key
   
2. 
   Private key
   

Public key - bu uning addresi, barcha insonlarga ko'rinadi. Boshqa foidalanuvchilar shu publik key orqali sizga valyuta jonatishlari mumkin.
Private key - bu mahviy kalit bo'lib. Boshqa foydalanuvchiga mablag jo'natishda ishlatiladi.
Bitcoin tizimidagi tranzaksiyalarni o'chirib bo'lmaydi va o'zgatrib ham. Uni yaratgan odam ham kimnidur mablagini private key siz boshqa olmaydi. Shuning uchun Bitcoin birinchi desentrallashgan valyuta, uni hech qaysi bank yoki odam boshqarmaydi, hamma o'z mablagiga xo'jayin. Lekin agar siz o'z private keyingizni yo'qotib qo'ysez, sizga hech kim tiklab berolmaydi.
Bitcoinning xozirgi kundagi narxi 1 BTC = 8 842,99 USD
Xozirgi block

• 
  Tartibi: 631,008
  
• 
  Hajmi: 1,339,875 Bayt
  
• 
  Blockdegi tranzaksyalar soni: 2,791 ta
  
• 
  Qiyinligi: 15,138,043,247,082
  
• 
  Xeshlash ga ketgan vaqt: 10 minut 39 sekund
  
• 
  O'rtacha xeshlash tezligi: 108.19 EH/s
  
• 
  Block mukofoti: 6.25 BTC ( 55268$ )
  

Xozirgi kunga kelib hech kim o'zi mayning qilmaydi, albatta Poollarga ulanadi. 
Mining Pool - bu dunyo bo'ylab ko'plab odamlar tezliklarini birlashtirib birga mayning qiladi. Va daromad har bir odamlarni qurilmalari tezligiga qarab tahsimlanadi.
Ethereum(