Бўйича 1-курс талабаси

Ўрта Осиё ҳудудларида антик давлатлар (Салавкийлар, Юнон-Бақтрия, Даван, Кушон ва Қанғ) нинг ташкил топиши ва уларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳаёти.

Милоддан аввалги 323 йилда македониялик Искандар вафот этгандан сўнг Ўрта Осиё ерлари Салавка ҳукумронлиги остига ўтади (Милоддан аввалги306 йил). Салавкийлардан бўлган Атиох 1 даврида (Милоддан аввалги280-261 й.й) Ўрта Осиё вилоятларида тинч ҳаёт бошланиб, қишлоқ хўжалиги, ҳунармандчилик, савдо-сотиқ анчагина ривожланди. Ўрта Осиё вилоятларининг Салавкийлар давлати таркибига кирган даври грек-македон юришлари пайтида вайрон бўлган ишлаб чиқарувчи кучларнинг бақтрияликлар, сўғдийлар ҳамда парфияликларнинг босқинчиларга қарши кураш бирлашув даври бўлди.

Милоддан аввалги 329 йилда Македониялик Искандар Марказий Осиёга ҳужум қилади. Грекларга қарши Спитамен мардоновар курашган. Александр Македонский Марказий Осиёнинг кўплаб жойларини босиб олди ва 12 та шаҳар қурдирган. У бу ерда 3 йил ҳукмроклик қилган. Унинг вафотидан сўнг Марказий Осиё ерларида Салавкийлар давлати ташкил топган. Шу даврлардан бошлаб эллинистик маданият таркиб топган. Эллинлаштириш – Шарққа юнон маданиятининг ёйилиши жараёни, аралаш маданиятнинг – юнон ва маҳаллий шарқ маданиятининг ташкил топиш жараёни.
Милоддан аввалги III асрнинг ўрталарига келиб савкийлар давлатида тахт учун ўзаро курашлар авж олиб кетди. Натижада дастлаб Парфия кейин эса Грек-Бақтрия давлатлари салавкийлардан ажралиб чиқди. Милоддан аввалги 250 йилда биринчи Грек-Бақтрия подшоси Диодот ўзини хукумрон деб эълон қилди ва тангалар зарб этди. Тангашунослик маълумотларига кўра милоддан аввалги III асрнинг охиригача Грек-Бақтрия давлатида бир неча подшолар ўтганки, улар ёзма манбаларда эслатилмайди. Милоддан аввалги II аср бошларига келиб Деметрия, Евкратид каби подшолар Грек-Бақтрия ерларини жанубга томон кенгайтириб борадилар. Милоддан аввалги II асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб кўчманчи қабилаларнинг ҳужумлари ва ўзаро курашлар натижасида Грек-Бақтрия подшолиги қулатилади.
Милоддан аввалги III асрнинг ўрталарида мустақил давлат сифатида ташкил топган парфия давлати хозирги Туркманистон ва Эроннинг бир қисмини ўз ичига олган. Бу давлатнинг биринчи ҳукумдори Аршак бўлиб, у милоддан аввалги 247 йилда тахтга ўтиради. Милоддан аввалги 235йилдан бошлаб Парфия подшолари ўз ерлари ҳудудларини кенгайтириб бордилар. Милодий III асрнинг биринчи чорагида Сосонийлар аршакийлар ҳукумронлиги тугатиб, Парфияда ҳокимиятни қўлга олдилар. Антик давр Парфиянинг қишлоқ хўжалигида қуллар меҳнатидан кенг фойдаланилган. Парфияликларнинг ёзуви оромий (нисо ҳужжатлари) ёзуви бўлиб, улар зардўштийлик динига эътиқод қилишган.