Шундай бўлгач, Ислом барча мусулмонларни имкони
борича намозни жамоат
билан ўқишга чақирган, жамоат намозига боришдан эринган, ўзини тортганларга
таъна қилган, намозни жамоат билан ўқишга ҳеч нарса моне,
сабаб
бўлолмаслигини таъкидлаган. Қуйида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи
васалламнинг бу тўғридаги таълимлари ва кўрсатмаларидан айримларини келтириб
ўтамиз.
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қишлоқдами, саҳродами уч киши
бўлсаю улар ичида жамоат намози қоим қилинмаса, албатта шайтон уларга эга
чиқар. Жамоатни лозим тут», дедилар».
Абу Довуд, Насоий ва Аҳмад ривоят қилган.
Имом Муслим келтирган ривоятда машҳур саҳобий Абдуллоҳ ибн Масъуд
розияллоҳу анҳу шундай деганлар: «Ким эртага Аллоҳ таолога мусулмон ҳолида
рўпара бўлишдан хурсанд бўлса, намозларни азони айтилган жойда адо қилсин.
Аллоҳ Пайғамбаримизга (соллаллоҳу алайҳи васаллам) ҳидоят суннатларини
шариатга киритгандир. Албатта жамоат намози ҳидоят суннатларидандир. Агар сиз
манави кейин қолганга ўхшаб уйингизда намоз ўқисангиз, Пайғамбарингизнинг
суннатини тарк қилган бўласиз. Агар Пайғамбарингизнинг
суннатини тарк
қилсангиз, залолатга кетган бўласиз. Бизнинг ичимизда фақат нифоқи очиқ-ойдин
бўлган мунофиққина жамоат намозидан қолишини кўрганман. Баъзи кишиларни
икки киши кўтариб келиб, сафга турғазиб қўяр эди».
Ҳасан Басрий розияллоҳу анҳу: «Кимнинг ота-онасидан бири унга шафқат қилиб,
жамоатдан ман қилса, гапига кирмасин», деганлар,
Ушбу далиллардан келиб, ҳанафий, моликий, шофеъий мазҳаблари жамоат
намозлари – суннати муаккада (таъкидланган суннат), дейишган ва мусулмонларни
жамоат намозларини тарк этмасликка чақиришган.
Бандаларнинг намозда жамоат шаклида имомга бўйсуниши, бир мақсадга йўналиш
кўринишлари намоѐн бўлади. Ҳатто жамоат намози орқали мусулмонлар бир-
бирлари билан танишиб, биродар бўладилар, яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик
қилишга, бир-бирларининг ҳолларидан хабар олишга одатланадилар. Ораларида
бемор, мазлум, ҳожатмандлар чиқиб қолса, ѐрдам берадилар. Шу билан бирга, улар
бир-бирларининг хатоларини ҳам тузатадилар.
Жамоат билан ўқиладиган намозга: «Жамоат намозидаги имомга иқтидо қилдим»
мазмунида ният қилиш керак. Имом такбири таҳрима айтгач, жамоат ҳам такбири
таҳрима айтиб қўлларини боғлайди ва ичида «Сано»ни ўқиб, жим туради. Жамоат
қиѐмда турганида ракатларнинг ҳеч қайсисида бундан бошқа ҳеч нарса ўқимайди,
фақат намозда имом овоз чиқариб Фотиҳа сурасини ўқиб бўлгач, ичида «омин»
дейди.
Жамоат намозидаги намозхон рукуъда уч карра
«Субҳана роббиял ъазийм»
дейди.
Имом
«Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ»
дея қоматини тўғрилаганида жамоат қаддини
ростлагач
ичида
«Роббана! Лакал-ҳамд»
дейди. Саждаларда эса, одатдагидек, уч
карра
«Субҳана роббиял-ъалаа»
дейилади.
Қаъдаи улода аввал ташаҳҳудни, қаъдаи охирда ташаҳҳуд, салавот ва дуолар
ўқилади ҳамда имом билан салом берилади. Имом ортида намоз ўқиган намозхон
(муқтадий) барча рукнларни
адо этишда имомга эргашади, ундан олдин
бажармайди.
Бир ракатнинг рукуъида, яъни имом ҳануз рукуъда турган пайтда ният қилиб,
имомга етиб олган намозхон ўша ракатга етишган ҳисобланади. Агар намозхон
тўрт ракатли бўлмаган фарз намозларидан бирини ўқишни бошлаб, унинг биринчи
ракати саждасига борган ѐки ҳали бормаганида жамоат
шу намозни адо этиши учун
имом такбири таҳрима айтса, намозхон ўқилаѐтган намозни бузади ва имомга
иқтидо қилади (эргашади). Агар тўрт ракатли намоз бўлса, икки ракатини тугатиб,
кейин имомга иқтидо қилади.
Агар тўрт ракатли фарз намознинг уч ракатини адо этган бўлса, тўртинчи ракатни
ҳам охирига етказади ва салом бериб, нафл ўқиш жоиз бўлган вақтда бўлса, нафл
деб ният қилган ҳолда жамоат намозига қўшилади.
Бу ҳол аср ва бомдод намозида бўлса, жамоатга қўшилмайди, чунки аср ва бомдод
намозидан кейин нафл намоз ўқиш макруҳдир. Шунингдек, шомда ҳам, чунки нафл
намоз уч ракатли бўлмайди.
Бомдод намозининг фарзи бошланганида ѐки ўқилаѐтганида келган намозхон
унинг суннатини ўқиса жамоатдан қоладиган бўлса, бомдоднинг суннатини тарк
этиб, фарзига иқтидо қилади. Бу тарк қилган суннатининг қазосини ўқимайди.
Лекин у бомдоднинг фарзини ҳам, суннатини ҳам қазо қилган бўлса, у ҳолда ҳар
икковини ҳам кейин ўқийди.
Агар мазкур ҳолатда бомдод намозининг суннатини ўқиса-ю,
фарзнинг иккинчи
ракатини жамоат билан ўқишга улгурадиган бўлса, у ҳолда бомдоднинг суннатини
ўқийди.
Пешин намозининг суннатини ўқиѐтган одам пешиннинг фарзига айтилган
такбирни эшитса ҳам суннат намозини тарк этмайди, балки суннатни тугатиб,
ундан кейин фарзга иқтидо қилади. Агар ҳали
суннатни бошламаган пайтида
фарзга такбир айтилса, суннатни тарк қилади. Сўнгра тарк қилинган тўрт ракатли
суннатни пешиннинг охирги икки ракатли суннатидан олдин ўқийди.
Имомга эргашувчилар (иқтидо қилувчилар) қай ҳолатда эргашганларига қараб уч
тоифагага – мудрик, лоҳиқ ва масбуққа бўлинишади.
Намозни бошидан то охиригача имомга тўла эргашиб ўқиганлар «мудрик»
дейилади.
Имомга намоз бошида эргашганидан кейин бир ѐ ундан кўпроқ ѐки бир ракатнинг
баъзи қисмида имомдан ортда қолган киши «лоҳиқ» бўлади. Лоҳиқ намозда ухлаб
қолиб ѐки сафларнинг ўта зичлигидан рукуъ ѐ сажда қилишда имомдан ортда
қолиб кетган кишидир. Масалан, лоҳиқ саждадан сўнг кўзи уйқуга кетиб қолиб бир
ракат ортда қолган бўлса, қиѐмда қироат қилмай бир лаҳза тургач, рукуъга боради.
Сўнг сажда қилади ва имомга етиб олади. Агар имом саждага борганида лоҳиқ
рукуъ қилмаган бўлса, олдин рукуъ қилиб, сўнг саждага боради.
Жамоат намозига бир ѐки ундан ортиқ ракат кечикиб қўшилган киши «масбуқ»
дейилади. Имом салом бериб намозни тугатгунича масбуқ унга эргашиши мумкин.
Имом салом берганидан сўнг намознинг қолдирган ракатларини ўқишга туради.
Бунда у олдин «сано» ўқийди, ортидан таъаввуз
Do'stlaringiz bilan baham: 
