|
5) konstruktiv yondashishga intilish, nizo sababini shu yo’l bilan bartaraf etishning ehtimoli ko’proq;
6) nizoga zarur bo’lmasa uchinchi shaxslarni jalb etmaslik: birinchidan, ular asabiylashish va uyalishni keltirib chiqaradi, ikkinchidan, ularning fikri har doim xolis bo’lavermaydi;
7) o’zining nohaqligini tan ola bilish;
8) agar nizo oldindan ma`lum sababga ko’ra, vujudga kelsa, uni kechroq muddatga “ko’chirish” haqida kelishib olish mumkin; Bunday hollarda, odatda, ehtiroslar soviydi va tortishuv jarayoni ancha tinch o’tadi;
9) hech qanday holda nizoga bolalarni jalb etmaslik.
Kelishmovchilik printsipial asosga tayanadigan bo’lsa, ularni har doim ham hal qilib bo’lmaydi. Bundan tashqari, ichkilikbozlik, qo’pollik, haqoratlar va ayniqsa, mushtumzo’rlikka nisbatan kechirimli bo’lish mumkin emas.
Ijtimoiy ish shaxs va muhit o’rtasidagi (sotsium va mikrosotsium o’rtasidagi mavjud bo’lgan va kelib chiqishi mumkin bo’lgan nizolarni), odamning boshqa odamlar bilan bo’lgan va nizoli xususiyatlar, demak, uning o’zi uchun ham, atrofdagilar uchun ham muhim bo’lgan o’zaro munosabatlarini o’rganadi.
Hozirgi kundagi Rossiya dunyodagi eng nizoli mamlakatlardan biridir. Ijtimoiy nizolar barcha ijtimoiy institutlar va guruhlar faoliyatining xususiyatlarini belgilaydi, ijtimoiy munosabatlarga tubdan yangicha xususiyatlar baxsh etadi. Ijtimoiy xizmatchilar aholining keskin nizoli toifalari (nogironlar, nafaqaxo’rlar, ishsizlar, qochqinlar va h.k.) bilan ish yuritadi va ular ijtimoiy taranglikni yumshatishga ko’maklashishlari lozim. SHunday qilib, ijtimoiy ish fanining mazmuni, ob`ekti, predmeti, kategoriyalari va boshqa ilmiy atributlari konfliktologik xususiyatlarsiz tasavvur qilinishi ham mumkin emas. Aks holda uning real ijtimoiy talablardan uzilib qolishi, u bajaradigan funktsiya va vazifalar talqinida buzilishlar yuz berishi mumkin.
Ijtimoiy ishning nazariy-metodologik muammolarini konfliktologik nuqtai nazardan ko’rib chiqishni inkor etish uning talqinlaridagi biryoqlamalikka olib keladi. Masalan, ijtimoiy ishni ko’pincha xayriya ishlari, mehribonlik, ijtimoiy tibbiyot va uning boshqa ko’rinishlari bilan tenglashtirishadi.
Ijtimoiy ishda quyidagi manfaatlarning uchrashuvi yuz beradi: ijtimoiy xizmatchi va mijoz manfaatlari; alohida mijoz va boshqa odamlar manfaatlari; mijozlar guruhi; mijozlar guruhi va jamiyatning boshqa qismi manfaatlari; muassasalar tizimi va mijozlar guruhi manfaatlari; kuzatuvchi (muassasa) va ijtimoiy xizmatchilar tizimi; professionallarning turli guruhlari manfaatlari.
Ijtimoiy ishdagi nizo sifatida mutaxassisning shaxsiy va kasbiy qadriyatlari o’rtasidagi nomutanosiblik ham ko’rilishi mumkin. Oilaviy xizmatdagi amaliy xizmatchining, aytaylik, abortlarga qarshi bo’lgan xizmatchi bilan shu masalani yosh homilador qiz bilan muhokama qilish jarayonida qiyinchiliklar kelib chiqishi mumkin. xozirgi zamon tibbiyotining imkoniyatlarini yaxshi anglaydigan klinikadagi ijtimoiy xizmatchi diniy sabablarga ko’ra hayotini saqlab qolishi mumkin bo’lgan qon quyishga qarshilik ko’rsatayotgan patsientning o’zi hal qilishi huquqi bilan to’qnashishi mumkin. xar bir alohida holatda ijtimoiy xizmatchi mijoz oldidagi, ish beruvchi oldidagi, kasbi oldidagi, jamiyat oldidagi majburiyatlarini taroziga solib ko’rishi, shundan keyingina qaror qabul qilishi lozim.
Ijtimoiy ishning ba`zi usullari, masalan, “sotsiodrama” va “psixodrama” singarilar nizolarga to’lib-toshib yotadi, chunki ularning mohiyati hayotdagi nizoli vaziyatlarni stixiyali tashkil etilgan sahnalarda o’ynashdan iborat.
xar qanday nizo muayyan tuzilma, soha va dinamikaga ega. Nizoli vaziyatning tuzilmasi ishtirokchilarning ichki va tashqi mavqelariga, ularning o’zaro ta`siri va nizo ob`ektiga bog’liq. Ishtirokchilarning ichki mavqeida maqsadlar, manfaatlar va motivlar ajratib ko’rsatiladi; bu mavqe nizoli vaziyatga bevosita ta`sir o’tkazadi, biroq u “kadr ortida” bo’ladi, ko’pincha u nizo jarayonida tilga olinmaydi. Tashqi mavqe esa nizoga kirishganlarning nutqida, fikrlarida, nuqtai nazarlarida, istaklarida namoyon bo’ladi. Nizo sohasi ishga yoki shaxsiyatga aloqador bo’lishi mumkin. Nizoning xizmat sohasidan chetga chiqishi va shaxsiyatli nizoga aylanishining oldini olishga intilish lozim. Nizoning tadriji uch bosqichdan tashkil topadi: o’sish; namoyon bo’lish; pasayish. Nizoni hal qilishning eng qulay payti paydo bo’lish bosqichidir. Nizoni “blokirovka” qilishning eng samarali usuli uni kommunikativ asnodan predmetli-faoliyat asnosiga ko’chirishdir.
Ijtimoiy nizolar shunday sifat va miqdor ko’rsatkichlariga erishdiki, endi ijtimoiy portlash va jamiyatimizning vayron bo’lish ehtimoli vujudga keldi. SHuning uchun ijtimoiy ish muammolarini konfliktologik tahlil qilish dolzarb va juda muhimdir.
o’zini-o’zi nazorat qilish uchun savollar
Xalqaro, millatlararo, dinlararo, davlatlararo ijtimoiy nizolar tarkibiga doimo shaxsiy, odamlar orasidagi nizolar ham qo’shilgan bo’ladi. o’zi bilan o’zining nizosi kam uchraydigan holmi? Sizning fikringizcha, ulardan qaysi birini hal qilish qiyinroq?
Sizning fikringizcha, odamlar hech qanday nizolarsiz hamjamiyatda turmush kechirishlari mumkinmi? Nizosizlik bo’lishi mumkinmi? Tortishuvda kim haqligi aniqlanadimi yoki haqiqat? Avlodlar o’rtasidagi nizolar ob`ektiv zaruriyatmi yoki bizning umumiy tarbiyasizligimiz mahsulimi? Nizoga ko’proq qaysi holatlar olib keladi: turlicha qarashlarmi yoki turlicha vaziyatlar?
Bizning hayotimizda turlicha nizolar oz bo’lmagan. Siz ulardan qaysi biri bilan faxrlanasiz (agar shunday so’zni ishlatish mumkin bo’lsa)? qaysilaridan hijolatdasiz? Siz nimani afzal ko’rasiz: boshqa odamlar bilan vujudga kelishi mumkin bo’lgan nizoni chetlab o’tishnimi yoki uni “g’alabagacha” olib borishnimi?
Ijtimoiy ish mohiyatini anglashga konfliktologik yondashuvning foydasiga xizmat qiladigan barcha dalillarni sanab o’ting.
Amaliy faoliyat olib borayotgan ijtimoiy xizmatchi uchun qanday konfliktologik bilimlar zarur?
Nijniy Novgorod
- tarixiy markaz;
- infratuzilma, hordiq chiqarish sohasi yuksak darajada rivojlangan;
- uzoq tarixga ega an`analari bo’lgan port shahri;
- mintaqalararo iqtisodiy va madaniy aloqalarning kengligi;
- avlodlarning tabiiy almashinuvi, cheklangan demografik taraqqiyot;
- talabalar va intelligentsiya vakillari sonining ko’pligi;
- aholida ruhiy xastaliklar darajasi o’rtacha;
- g’arazli jinoyatlar ko’proq;
- yaxshi tashkil etilgan mafiya, yirik miqyosdagi liderlar mavjud.
|
Dzerjinsk
- yosh sanoat shahri, 50-yillarda ximiklar tomonidan qurilgan;
- madaniy hordiq chiqarish past darajada;
- bunday an`analarning yo’qligi;
- bunday aloqalar mavjud emas;
- demografik rivojlanishning tasodifiyligi, tub joy aholining yo’qligi, o’smirlarning otalari va bobolari ko’pincha jinoiy o’tmishga ega;
- talabalar va ziyolilar oz;
- aholi orasida ruhiy xastaliklar darajasi yuqori;
- jinoyatlarning asosiy turi - bezorilik;
- mamlakat miqyosidagi liderlar yo’q.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
